ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تحلیلی- انتقادی نظریۀ اشتراک معنوی در گزارههای الهیاتی از منظر آیت الله جوادیآملی
علامه جوادی آملی، از شارحان برجستۀ حکمت متعالیه، در معناشناسی گزارههای الهیاتی، نظریۀ اشتراک معنوی را در گزارههای لفظی الهیاتی و گزارههای برآمده از واقع پذیرفته است. توجه ایشان به نظریات دیگر در معناشناسی گزارهها و همچنین چالشهای مطرح در مورد نظریۀ اشتراک معنوی، سبب شده است که تقریر ایشان از این نظریه، دربردارندۀ زوایای جدیدی باشد؛ از جمله تأکید بر نظریۀ وضع الفاظ برای ارواح معانی، امکان عقل برای شناخت مفهومی واجب در حوزۀ ذات و صفات ذاتی، سازگار دانستن نظریۀ اشتراک معنوی با نظریۀ وحدت شخصی، تطبیق گستردۀ این نظریه در آیات و روایات. با این همه ملاحظاتی در این تقریر وجود دارد که ممکن است اصل نظریۀ اشتراک معنوی را به چالش بکشد که از جملۀ آنها میتوان به نارسایی ادلۀ این نظریه، ناسازگاری نظریۀ اشتراک معنوی در گزارههای لفظی الهیاتی با قواعد زبان عرب، محذور اکتناه واجب و منتفی شدن این نظریه بر پایۀ وحدت شخصی وجود اشاره کرد.
https://jpht.ut.ac.ir/article_81597_a8c07e3f85257402ea6aa5d31e87b7cc.pdf
2021-06-22
149
173
10.22059/jpht.2021.324313.1005832
اشتراک معنوی
تعطیل
جوادی آملی
روح معنا
گزارههای الهیاتی
وحدت شخصی. وجود
سید محمد حسین
حسینی وردنجانی
vardanjany7200@gmail.com
1
کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران
AUTHOR
رضا
برنجکار
berenjkar@ut.ac.ir
2
استاد گروه فلسفه و کلام، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
- قرآن کریم
1
ابن بابویه، محمد بن علی (بیتا). التوحید، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
2
ابنسینا، حسین بن عبدالله (۱۳۷۳). شرح عیون الحکمه، تهران: مؤسسة الصادق(ع).
3
ابن مشهدی، محمد بن جعفر (۱۳۷۸). المزار الکبیر، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
4
باربور، ابان (۱۳۹۷). علم و دین، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
5
باروتی، مریم؛ کاکایی، قاسم؛ اکبریان، رضا (۱۳۹۶). «معناشناسی صفات الهی از دیدگاه علامه طباطبایی»، پژوهشنامۀ فلسفۀ دین (نامۀ حکمت)، ش 2. صص: 21-1.
6
تفتازانی، مسعود بن عمر (۱۴۱۲ق). الحاشیة علی تهذیب المنطق، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
7
تفتازانی، مسعود بن عمر؛ خطیب قزوینی، محمد بن عبدالرحمن (۱۴۲۸ق). حاشیة الدسوقی علی مختصر السعد، بیروت: المکتبة العصریة.
8
جوادی آملی، عبدالله (۱۳۹۳). تحریر تمهید القواعد (عین نضاخ)، مرکز نشر اسراء.
9
ــــــــــــ (۱۳۹۱). توحید در قرآن، اسراء.
10
ـــــــــــ (۱۳۸۵). حق و تکلیف در اسلام، قم: اسراء.
11
ـــــــــــ (۱۳۹۲). دینشناسی، قم: اسراء.
12
ـــــــــــ (۱۳۸۶). رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه)، اسراء.
13
ـــــــــــ (۱۳۸۸). فلسفۀ صدرا (تلخیص رحیق مختوم)، اسراء.
14
ـــــــــــ (۱۳۹۸). منزلت عقل در هندسۀ معرفت دینی، اسراء.
15
ـــــــــــ (۱۳۸۱). وحی و نبوت در قرآن، اسراء.
16
ـــــــــــ (بیتا-الف). ادب فنای مقربان (شرح زیارت جامعه کبیره)، اسراء.
17
ـــــــــــ (1386). تفسیر انسان به انسان. قم: اسراء.
18
ـــــــــــ (بیتا-ج). تفسیر تسنیم، قم: اسراء.
19
ـــــــــــ (بیتا-د). حیات حقیقی انسان در قرآن، اسراء.
20
ـــــــــــ (بیتا-ه). سرچشمۀ اندیشه، اسراء.
21
سبزواری، هادی بن مهدی (۱۳۷۱). شرح المنظومة، تهران: نشر ناب.
22
شاکرین، حمیدرضا (۱۳۹۳). «زبانشناسی گزارههای الهیاتی»، کلام اسلامی، ج 89، ش 23، ص 168-149.
23
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (۱۹۸۱). الحکمة المتعالیة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
24
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بیتا). التعلیقات علی الشفاء، قم: بیدار.
25
طباطبایی، محمدحسین (۱۳۶۴). اصول فلسفه و روش رئالیسم، تهران: صدرا.
26
ـــــــــــــــــــــــ (۱۳۹۰). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی.
27
ـــــــــــــــــــــــ (۱۳۸۶). نهایة الحکمة، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
28
ـــــــــــــــــــــــ (بیتا-الف). الرسائل التوحیدیة، بیروت: مؤسسة النعمان.
29
ـــــــــــــــــــــــ (بیتا-ب). بدایة الحکمة، قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی.
30
ـــــــــــــــــــــــ (بیتا-ج). تفسیر البیان فی الموافقة بین الحدیث و القرآن، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.
31
ـــــــــــــــــــــــ (بیتا-د). نهایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
32
طبرسی، احمد بن علی (۱۳۶۱). الإحتجاج علی أهل اللجاج، مشهد: نشر المرتضی.
33
فخر رازی (۱۴۱۱ق). المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات، قم: بیدار.
34
قدردان قراملکی، محمدحسن (۱۳۹۰). «امکان تعریف و توصیف خدا»، قبسات، ص32- 5.
35
قربانی، اکبر (۱۳۹۰). «سخن گفتن از خدا بر مبنای اشتراک معنوی و تشکیک وجودی با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی»، پژوهشهای اعتقادی_ کلامی، ش 2. ص: 151-127.
36
کلینی، محمد بن یعقوب (۱۴۰۷ق). الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
37
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (۱۳۶۳). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
38
محقق، مهدی؛ قطبالدین شیرازی، محمود بن مسعود؛ نورانی، عبدالله (۱۳۸۳). شرح حکمه الاشراق، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
39
مظفر، محمدرضا (۱۴۱۹ق). المنطق، دار التفسیر.
40
موسی، حسین یوسف (۱۴۱۰ق). الافصاح فی فقه اللغة، بیروت: مکتب الاعلام الاسلامی.
41
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (بیتا-الف). تجرید الاعتقاد، تهران: مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی.
42
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بیتا-ب). تلخیص المحصل المعروف بنقد المحصل، بیروت: دار الأضواء.
43
ORIGINAL_ARTICLE
محنت در اندیشۀ سیمون وی
جهان همواره دستخوشِ شری ویرانگر بوده است و هر انسانی در مسیر زندگیاش رنج را بهنحوی تجربه کرده است. پس اگر به دیدۀ اغماض به شر ننگریم، درمییابیم که بررسی رنجِ بشری میتواند بخشی از پاسخهای انسان را در خصوص شر بدهد. سیمون وی، با مطرح کردنِ محنت، نهتنها در تلاش است به برخی پرسشهای دربارۀ شر پاسخ دهد، بلکه بهواسطۀ محنت انسان را با ابعاد دیگرش آشنا میسازد و آن را گامی در جهت خودشناسی معرفی میکند. برای انسانِ از خود بیگانۀ دنیایِ مدرن، پاسخ به چراییِ محنت، موهبتی رهاییبخش به موجب بازگشت به خویشتن حقیقی خویش است، چراکه آنچه انسان را حقیقتاً آزاد میکند، فهمِ حقیقت است و محنت انسان را در رسیدن به آن یاری میرساند. در این نوشتار به روش توصیفی-تحلیلی و با مراجعه به آثار اصلی سیمون وی و شارحان او مسئلۀ محنت در اندیشۀ این بانوی فرانسوی بررسی میشود.
https://jpht.ut.ac.ir/article_78691_77d8acb15f81b555c5b1c600cdad6893.pdf
2021-06-22
175
200
10.22059/jpht.2020.302247.1005747
حقیقت
خودشناسی
سیمون وی
شر
محنت
سید مصطفی
موسوی اعظم
mostafa.mousavi64@gmail.com
1
استادیار گروه فلسفه، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
LEAD_AUTHOR
زهرا
قاسم زاده
lqasemzadeh@gmail.com
2
دانشآموختۀ کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
AUTHOR
احسان
ممتحن
ehsan.momtahan@yahoo.com
3
دانشیار گروه ریاضی، دانشگاه یاسوج، یاسوج، ایران
AUTHOR
موسوی اعظم، سید مصطفی؛ قاسمزاده، زهرا؛ ممتحن، احسان (1389). «فرایند دریافت لطف الهی در عرفان سیمون وی»، مجلۀ مطالعات عرفانی، ش 29، ص 280-253.
1
وی، سیمون (1382). نامه به یک کشیش، ترجمۀ فروزان راسخی، چ اول، تهران: نگاه معاصر.
2
Epictetus. (1904). The Discourses of Epictetus, Trans. Goerge Long, New York D.Appleton and Company.
3
Earl, Kaleb (2015). Effing the Ineffable: The Mysticism of Simone Weil and Ludwig Wittgenstein, Dalhousie University Halifax, Nova Scotia.
4
Finch, Henry Le Roy. (2001). Simone Weil and the intellect of grace, Ed. Martin Andic. Continuum New York.
5
Perrin, Joseph-Marie, Thibon, Gustave (2003). Simone weil as We Knew Her, Translated from the French by Emma Craufurd, London and New York: Routledge.
6
Plato (1968). The Republic of plato,trans, Allan Bloom , New York: Basic Books Inc. , bk.1
7
Rozelle-Stone, A. Rebecca & Benjamin P. Davis. (Fall 2020 Edition). »Simone Weil», The Stanford Encyclopedia of Philosophy , Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/fall2020/entries/simone-weil/>.
8
Rozelle-Stone , A. Rebecca & Lucian Stone (2013). Simone Weil and Theology, An imprint of Bloomsbury Publishing Plc.
9
Springsted, Eric &Diogens Allen (1994). Spirit, Nature, and Community: Issues in the Thought of Simone Weil, State University of New York Press.
10
Weil, Simone (1951). Waiting for Godو Trans, Emma Craufurd, NewYork: Putnam.
11
----------------- (1956). The Notebooks of Simone WeilTrans, Arthur Wills, 2 vols. New York: Putnam.
12
--------------------- (1962). Selected Essays, Ed. & Trans, Richard Rees, Oxford: Oxford University Press.
13
---------------------- (1968). On Science, Necessity, and The Love of Godtrans, Richard Rees. New York: Oxford Univ. Press.
14
----------------------- (1970). First and Last Notebooks,Trans, Richard Rees, NewYork: Oxford University Press.
15
Weil, Simone (1986). Simone Weil: An Anthology, Ed. & Trans. Sian Miles, New York: Weidenfeld & Nicolson.
16
----------------- (2003). Gravity and Grace, Trans, Arthur Wills. New York: Putnam.
17
Weil, Simone & Formative Writings. (1987). Trans, Dorothy Tuck McFarland and Willhelmina Van Ness. London: Routledge & Kegan Paul.
18
Yourgrau, Palle (2011). Simone Weil. – (Critical lives), Rektionbooks.
19
ORIGINAL_ARTICLE
رابطۀ ایمان و عمل از دیدگاه ویتگنشتاین متقدم
رابطۀ ایمان و عمل تنها دلمشغولی الهیدانان نبوده و نیست، بلکه فیلسوفان نیز دربارۀ آن به بحث و گفتوگو پرداختهاند. ویتگنشتاین جزو آن دسته فیلسوفانی است که هم در نظر و هم در عمل دلمشغول رابطۀ ایمان و عمل بوده است؛ البته به روش خاص خود- او حتی در رسالۀ منطقی- فلسفی که شاید بهنظر برسد صرفاً اثری منطقی و فلسفی محض است، تلاش کرده است به مسئلۀ ایمان و عمل بپردازد. مسئلۀ «بیانکردنی» و «نشاندادنی» به همین قصد و غایت در رساله گنجانده شده است. از نظر او ایمان جزو واقعیتهایی است که شخص مؤمن آن را در عمل خود نشان میدهد، بنابراین میان نظر و عمل در نظر او تلازم وجود دارد. در این مقاله این مدعا با شواهد بسیاری در آثار خود ویتگنشتاین و آثار مفسران او نشان داده شده است.
https://jpht.ut.ac.ir/article_79859_f342e9ac24209b9900f9311c2324d345.pdf
2021-06-22
201
220
10.22059/jpht.2021.277914.1005647
ایمان
عمل
بیان کردنی
نشان دادنی
ویتگنشتاین
محمد علی
عبداللهی
abdllahi@ut.ac.ir
1
دانشیار گروه فلسفه، دانشکدۀ الهیات، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
معصومه
طاهری سودجانی
mm_taheri@ut.ac.ir
2
دانشآموختۀ دکتری گروه فلسفه، دانشکدۀ الهیات، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران
AUTHOR
اعتمادینیا، مجتبی (1393). «نگریستن از منظری سرمدی در باب زیباییشناسی از منظر ویتگنشتاین متقدم»، غربشناسی بنیادی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، ش 2، ص 20-1.
1
اکبری،رضا،(1386)،ایمان گروی(نظریات کرکگور، ویتگنشتاین و پلانتینجا)قم،پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی 3- پیرس،دیوید(1379)، ویتگنشتاین،ترجمه نصرالله زنگویی،تهران:انتشارات سروش
2
بارت، سیرل (1374). «خدا در فلسفۀ ویتگنشتاین متقدم»، ترجمۀ هدایت علوی تبار، فصلنامۀ ادبی، فرهنگی ارغنون، ش 7و8 ، ص357-385
3
----------- (1385). «ویتگنشتاین از زبان تصویری تا زبان تألیفی»، پژوهشنامۀ علوم انسانی، ش 49، ص 138-127.
4
جوادی، محسن (1381). «ایمانگرایی ویتگنشتاین»، قبسات، ش 26 ، ص159-180.
5
خزاعی، زهرا (1393). «باور دینی، انگیزش و التزام اخلاقی»، الهیات تطبیقی، سال پنجم، ش 12، ص 98-85 .
6
دباغ، سروش (1387). سکوت و معنا: جستارهایی در فلسفه ویتگنشتاین، تهران: نشر صراط.
7
دباغ، سروش؛ عابدینی فرد، مرتضی (1381). «ویتگنشتاین و نگریستن از وجه ابدی»، فصلنامۀ اندیشۀ دینی دانشگاه شیراز، ش32، ص 42-29.
8
زندیه، عطیه (1387). دین و باور دینی ویتگنشتاین، تهران: نگاه معاصر.
9
ساجدی، ابوالفضل (1384).«ایمانگرایی و فلسفۀ ویتگنشتاین»، قبسات، ش 35،ص159-180
10
فسنکول، ویلهلم (1385).گفتنیها – ناگفتنیها، ترجمۀ مالک حسینی، تهران: هرمس.
11
عبداللهی، محمدعلی (1390). «انکار زبان خصوصی و مسئلۀ ایمان دینی»، پژوهشنامۀ فلسفۀ دین، سال نهم، ش 2، ص79-65.
12
مانس، هاورد (1380). درآمدی به رسالۀ ویتگنشتاین، ترجمۀ سهراب علوینیا، تهران: طرح نو.
13
مالکوم، نورمن (1395). دیدگاه دینی ویتگنشتاین، ترجمه علی زاهد، تهران: گام نو
14
ویتگنشتاین، لودویگ (1371). رسالۀ منطقی- فلسفی، ترجمۀ دکتر میرشمسالدین ادیب سلطانی، تهران: امیرکبیر.
15
---------- (1379). خطابهای در باب اخلاق، ترجمۀ مالک حسینی، فصلنامۀ فلسفی، ادبی، فرهنگی ارغنون، ش16، ص325-334.
16
---------- ( 1388) دربارة اخلاق و دین، ترجم مالک حسینی و بابک عباسی، تهران: هرمس.
17
Alston, William,(1989)Divine nature and human language, Ithaca & London: Cornell University Press,
18
Atkinson, James R.;(2009) The Mystical in Wittgenstein’s Early Writings; Routledge Taylor& Francis Group, London and New York
19
Chon, Tejedor (2013).” The Earlier Wittgenstein On the Notion of Religious Attiude” , Philosophy ,Vol. 88, No. 343, PP.55-79.
20
Hodges, Michael P. (1991).Transcenndence and Wittgenstein, Philadelphia:Temple Universitty Press.
21
Cook, John.w (1988). “Wittgenstein and Religious Belief”, philosophy, Vol.63, No.246, pp.427-452.
22
Drury,(1984). Some Notes an conversation with Wittgenstein ,in Rush Ress Ludwig wittgenstein, Personal Recdlectinon of oxford.
23
Huang, yong (1995). “Foundation of Religious Beliefs after Foundationalism:Wittgenstein bettwen Nielsen and Philips” ,R eligious Studies, Vol.31 ,No.2, pp.251-267.
24
Gill, Jerry H(1974). “Saying and Showing:Radical Themes in Wittgensteins On certainty”, Religious Studies,Vol.10, pp.279-290.
25
Lewis, G.L.(1952).The Methods of Meaning , in Leonard Linski.ed.sematics and the philosophy of language.urbanall linois:University of lllinois press.
26
Lcan, William (1999).The philosophy of language:A Contemporary Introduction, London Routledge.
27
Malcolm, Norman (1994). Wittgenstein:A Religious point of view? Peter winch(ed), Newyork:cornell University press.
28
Mc Guinness, Briann (1988). Wittgenstein:A Life ,Vol.1, London:Buck Worth28.
29
Plant, Bob (2013).”Wittgenstei,Religious passion And Fundametalism” ,The Journal of Religious Ethics, Vol. 41, No. 2, pp.280-309.
30
Rhess,Rush (1984). Ludwig Wittgenstein:Personal Recolections, Oxford:Universitty Press.
31
Richter, Duncan (2001). “Missing the Entire point:Wittgenstein”, Religious Studies , Vol.37, NO.2, pp.161-175.
32
Stiver, Dan R.(1996). The philosophy of Religious language:sign, symbol and Story, Oxford :L.Blackwell.
33
Wittgenstein, Ludwig,1961-1975,Tractatus, Logio- philosophicus.Translated by D.F.Pears and B.F.M.Guinnes,London and Newyork:Rouledge Classics.
34
--------------- (1966). Lectures and Conversation on Aesthetics, psychology and Religious Belief ,ed.cyril, Barret, Oxford: Black well.
35
ORIGINAL_ARTICLE
استجابت دعا و تغییر اراده الهی؛ پاسخی بر مبنای اخلاق دینی فضیلتگرا
در خصوص استجابت دعا یک تصور عرفی وجود دارد و آن اینکه خداوند از دعای بندگان متأثر میشود و با تغییر ارادۀ خود در عالم تصرف کرده و دعا را اجابت میکند. آیا بهواقع، دعای ما موجب تغییر در ارادۀ الهی میشود؟ در این مقاله، ضمن تبیین پنج پاسخ ممکن به این مسئله در اندیشۀ اسلامی ـ شیعی، تلاش شده تا تبیین موجهتری از پاسخ این مسئله در ساختار اخلاق فضیلت جستوجو شود. پاسخ نخست متعلق به ابنسیناست که دعا را از مقدرات الهی میداند؛ پاسخ دوم را صدرالمتألهین بیان کرده که تأثیرپذیری را به واسطههای فیض الهی نسبت داده است. پاسخ سوم را میتوان در قالب تفکیک صفات ذات از صفات فعل جستوجو کرد. پاسخ چهارم را کسانی دنبال میکنند که فرایند استجابت دعا را سرّ قدر میدانند. پاسخ پنجم از سوی عرفا، استجابت را به تجلی الهی گره زده است. اما پاسخ مدنظر مطابق تقریر دینی از اخلاق فضیلت، این است که در فرایند استجابت، تغیر و انفعال در مدعو رخ نمیدهد، بلکه در داعی محقق میشود. ذات و ارادۀ مدعو ثابت است و فیضیان وجودیِ خداوند همواره جاری است. ازاینرو به هر اندازه که داعی مهذبتر شود، سنخیت وجودی بیشتری با مدعو مییابد و ارادۀ او همراستا با خدا خواهد شد، قدرت او بر تصرف در تکوین بیشتر میشود و طلب او به اجابت نزدیکتر خواهد شد. هر اندازه انسان از معرفت و حکمت حقیقی و از نفسی پالوده و مهذب برخوردار شده باشد، به همان اندازه سخنش در ملکوت شنیده خواهد شد و دعا و طلب مبتنی بر اراده و خواستۀ اصیل او محقق خواهد شد.
https://jpht.ut.ac.ir/article_80280_9b0b8eecd33d1fe8eea2ac6ebdc2bf94.pdf
2021-06-22
221
242
10.22059/jpht.2021.309038.1005778
استجابت
اراده
اعتدال
تأثیرپذیری
دعا
فضیلت
رحیم
دهقان
r.dehghan88@yahoo.com
1
استادیار دانشکدۀ الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1388). قواعد کلی در فلسفۀ اسلامی، ج2، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
1
ابراهیم، احمد عبدالرحمن (1989م). الفضائل الخلقیه فی الاسلام، القاهره: دارالوفاء للطباعۀ و النشر.
2
ابن بابویه، محمد بن علی (1416ق). التوحید، قم: مؤسسۀ النشر الاسلامی.
3
-------------------- (1403ق). معانی الأخبار، چ اول، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
4
ابنسینا، حسین بن عبدالله (1391). تعلیقات، تحقیق و تصحیح سید حسین موسویان، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ یران.
5
---------------------- (1403ق). الاشارات و التنبیهات، ج3، تهران: دفتر نشر کتاب.
6
------------------------ (1404ق). التعلیقات، بیروت: مکتبه الاعلام الاسلامی.
7
------------------------ (1413ق). المباحثات، به کوشش محسن بیدارفر، قم: بیدار.
8
ابنعربی، محیالدین (1418ق). فتوحات مکّیه، ج2، بیروت ـ لبنان: دارالاحیاء التراث.
9
-------------------- (1370). فصوص الحکم، چ دوم، قم: الزهراء.
10
ابنمنظور، محمد بن مکرم (1408ق). لسان العرب، ج14، بیروت ـ لبنان: دار احیاء التراث العربی.
11
ارسطو (1378). اخلاق نیکوماخوس، ترجمۀ محمد حسن لطفی، تهران: طرح نو.
12
اسلامی، سید حسن (1387)، اخلاق فضیلتمدار و نسبت آن با اخلاق اسلامی، پژوهشنامۀ اخلاق، دانشگاه معارف، ش 1.
13
آشتیانی، سید جلالالدین (1381). شرح بر زاد المسافر، چ3، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
14
آصفی، محمدمهدی (1383). الدعا عند اهل البیت، قم: جامعه المصطفی العالمیه.
15
براون، رابرت مک آفی (1382). روح آیین پروتستان، ترجمۀ فریبرز مجیدی، تهران: نگاه معاصر.
16
بسطامی، علی بن طیفور (1366). منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح، مقدمه2، تهران: حکمت.
17
پاینده، ابوالقاسم (1382). نهج الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلی الله علیه و آله)، چ چهارم، تهران: دنیای دانش.
18
جوادی آملی، عبدالله (1378) تسنیم، تفسیر قرآن کریم، ج2، قم، اسراء.
19
جوادی آملی، عبدالله (1379)، فطرت در قرآن، قم، اسراء.
20
حلی، حسن بن یوسف (1430ق). کشف المرادفی شرح تجرید الاعتقاد، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
21
خوارزمی، تاجالدین حسین (1377). شرح فصوص الحکم، تحقیق آیتالله حسنزاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
22
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن، چ اول، بیروت: دار القلم .
23
روزبهان بقلی، روزبهان بن ابی نصر (2008ق). عرائس البیان فی حقائق القرآن، ج1، بیروت: دارالکتب العلمیه.
24
شریف الرضی، محمد بن حسین (1414ق). نهجالبلاغة (للصبحی صالح)، چ اول، قم: هجرت.
25
شیخ مفید، ابو عبدالله محمد بن محمد بن نُعمان (1414ق). تصحیح الاعتقاد، قم: نشر کنگرۀ شیخ مفید.
26
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1302). مجموعه الرسائل التسعۀ، قم: مکتبه المصطفوی.
27
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1981م). الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیه، ج 1،6، و 8، بیروت: دارالاحیاء التراث.
28
طباطبایی، محمد حسین (1371)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 2، 11، 15، 17، قم: اسماعیلیان.
29
--------------------- (بیتا). نهایه الحکمه، قم، مؤسسۀ النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
30
------------------------ (1981م). تعلیقه بر الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقله، ج 2، بیروت: دار الاحیاء التراث.
31
طریحی، فخرالدین بن محمد (1375). مجمع البحرین، ج1، چ سوم، تهران: مرتضوی.
32
عفیفی، ابوالعلاء (1370). فصوص الحکم و التعلیقات علیه، ج2، قم، الزهراء.
33
فناری، حمزه (1384). مصباح الانس، مقدمه و ترجمۀ محمد خواجوی، چ دوم، تهران: مولی.
34
قاضی، عبدالجبار (1965- 1962). المغنی فی ابواب التوحید و العدل، ج20، تحقیق جورج قنواتی، قاهره: الدار المصریه.
35
قیصری رومی، داوود (1386). شرح فصوص الحکم، تصحیح و تعلیق سید جلالالدین آشتیانی، تهران: انتشارات علمی ـ فرهنگی.
36
قیصری رومی، داوود (1387). شرح فصوص الحکم، ترجمۀ محمد خواجوی، تهران: مولی.
37
کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی (1405ق). المصباح للکفعمی (جنة الأمان الواقیة)، چ دوم، قم: دارالرضی.
38
کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی، ج 2، 4 و 8، چ چهارم، تهران: ط – الإسلامیة.
39
لاهیجی، عبد الرزاق بن علی (1383). گوهر مراد، تهران: سایه.
40
لوونتال، کیت (1395). درآمدی بر روانشناسی دین، ترجمۀ مهدی عیوضی، قم: ادیان.
41
مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج 12، چ دوم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
42
مسکویه، ابوعلی (1401ق). تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، بیروت: دارالفکر.
43
مطهری، مرتضی (1373). انسان و سرنوشت، تهران: صدرا.
44
ممدوحی، حسن (1389). نیایش از دیدگاه عقل و نقل، قم: بوستان کتاب.
45
نراقی، مهدی (بیتا). جامع السعادات، چ چهارم، بیروت: مؤسسۀ الأعلمی للمطبوعات.
46
browing w.r.f (2004). oxford dictionary of bible, oxford university press..
47
Hooft, Stan van,( 2006). understanding virtue ethics, Acumen, Malta, Gutenberg Press.
48
Hursthouse. R, (1998). Normative virtue Ethics" In How should one Live?, Oxford university press.
49
Wolff J, (2018). An Introduction to Moral Philosophy, New York: W. W. Norton & Company.
50
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و نقد دیدگاه ویرنگا دربارۀ مفهوم «علم مطلق»
علم الهی به معنای آگاهی خداوند به امور هستی، موضوعی است که همواره در حیطۀ الهیات فلسفی ـ کلامی مطرح بوده و تاکنون نظریات مختلفی حول آن پدید آمده است. فیلسوفان دین معاصر نیز از التفات به آن اجتناب نکرده و مسائل بحثانگیز مرتبط با آن را مورد دقت عقلی قرار دادهاند. اولین و مهمترین مسئلۀ مربوط به علم الهی، چیستی حقیقت آن است که بهنوعی مسائل دیگر، متأثر از نوع پاسخ به این مسئله است. بررسی نظریات مختلف بهخصوص دیدگاههای معاصر، در حل چالشهای نوینی که در برابر باور به علم مطلق الهی پدید آمدهاند، میتواند رهگشا باشد. ویرنگا بهعنوان فیلسوف دین معاصر سعی کرده است با بیان منطقی به دفاع از گسترۀ نامحدود علم مطلق الهی بپردازد و با روشهای متداول در فلسفۀ دین به چالشهایی که دیدگاههای مخالف ایجاد کردهاند، پاسخ دهد. با وجود این در نحوۀ روایت وی از مفهوم علم مطلق و ویژگیهای آن، اشکالاتی بهنظر میرسد. مفهوم علم مطلق به نظر ویرنگا در آگاهی به تمام گزارههای صادق قابل تعریف است که این علم، وقوعی، غیراستنتاجی و خطاناپذیر است. مهمترین ایراد دیدگاه وی این است که چنین تعریفی نمیتواند گویای حقیقت علم مطلق باشد، بلکه تنها میتواند شرح اسمی در قالب بیان دامنۀ متعلقات آن باشد. اشکالات دیگری هم در روایت وی از ویژگیهای علم مطلق بهنظر میرسد که اهم آن استفاده از مقدمۀ زائد و اتخاذ پیشفرضی نادرست است.
https://jpht.ut.ac.ir/article_79683_dab49ea92c4bf4d02b132fa30a3665e6.pdf
2021-06-22
243
271
10.22059/jpht.2021.310106.1005781
خطاناپذیر
علم الهی
علم مطلق
علم وقوعی
غیراستنتاجی
ویرنگا
وجیهه
عادلی
v.adeli14@gmail.com
1
دانشجوی دکتری، دانشگاه قم، قم، ایران
LEAD_AUTHOR
سید احمد
فاضلی
ahmad.fazeli@qom.ac.ir
2
دانشیار گروه فلسفۀ اخلاق، دانشگاه قم، قم، ایران
AUTHOR
ابن سینا، حسینبن عبدالله (1379). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، مقدمه و تصحیح: محمدتقی دانشپژوه، چ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
1
----------------------- (۱۳۷۳). برهان شفا، ترجمۀ مهدی قوام صفری، تهران: فکر روز.
2
دکارت، رنه (1361). تأملات در فلسفۀ اولی، ترجمۀ احمد احمدی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
3
رحمتی، انشاءالله (1393). «علم مطلق از منظر معرفتشناسی دینی واقعگرایانه (تعارض علم و اختیار الهی و بشری)»، پژوهشهای معرفتشناختی، شماره 8.
4
زالی، مصطفی، روحالله عالمی, قوام صفری، مهدی (1392). «جهانهای ممکن انضمامی و نقد آن از دیدگاه متعالیه»، فصلنامۀ اندیشۀ دینی، شماره 47.
5
زاهدی، محمدصادق (1384). «آیا جهانهای ممکن واقعیت دارند؟»، پژوهشنامۀ فلسفۀ دین، شماره 5.
6
سعادت مصطفوی، سید حسن (1385). «علم خدا»، فصلنامۀ پژوهشهای فلسفی و کلامی، شماره 30.
7
سعیدی مهر، محمد (1384). «ملاحظاتی در باب گزارههای موجه و معناشناسی آن در فلسفۀ اسلامی»، پژوهشنامۀ فلسفۀ دین، شماره 6.
8
سعیدی مهر، محمد (1383). «جهانهای ممکن بررسی دیدگاه سول کریپکی، الوین پلنتینگا و دیوید»، نامۀ مفید، شماره 41.
9
صدرالمتألهین، محمدبن ابراهیم (1358). الواردات القلبیه فی معرفه الربوبیه، تحقیق، تصحیح و ترجمۀ احمد شفیعیها، تهران: انجمن فلسفۀ ایران.
10
------------------------- (1381). الاسفار الاربعه، ج6، تصحیح، تحقیق و مقدمۀ احمد احمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
11
طباطبائی، سید محمدحسین (1374). اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج1و2، چ چهارم، تهران: صدرا.
12
------------------ (1432ق). النهایۀ الحکمۀ، چ ششم، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی جامعۀ مدرسین قم.
13
قوام صفری، مهدی (۱۳۸۶). مابعدالطبیعه چگونه ممکن است، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
14
لموس، نوح (1395). درآمدی بر نظریۀ معرفت، ترجمۀ مهدی فرجی پاک و عاطفه حقی، تهران: نشر مرکز.
15
مصطفوی، حسن (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج6، تهران؛ بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
16
ملاصدرا، محمد بن ابراهیم (1981م). الحکمۀ المتعالیۀ فی الاسفار العقلیۀ الاربعۀ، چ سوم، بیروت: دار احیاء التراث.
17
موحد، ضیاء (1381). منطق موجهات، تهران: هرمس.
18
منفرد، مهدی (1393). «تبیین مسئلۀ علم و بازگشت علم حصولی به علم حضوری در تفکر علامه طباطبایی (ره)»، اندیشۀ علامه طباطبائی (ره)، شماره 1.
19
نبوی، لطفالله (1383). مبانی منطق موجهات، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
20
المظفر، محمدرضا (1374). المنطق، المحقق، قم؛ مؤسسۀ النشر الإسلامی.
21
Anselm, Saint (2000). "Proslogion", Complete philosophical and theological treatises, Translator; Jasper Hopkins, The Arthur J. Banning Press Minneapolis, pp. 88-112.
22
Aquinas, Thomas (1981). Summa Theologica, Christian Classics.
23
Augustine, Saint (2010). Augustine: On the free choice of the will, on grace and free choice, and other writings, Cambridge University Press.
24
Bell, Alice , Ryan, Marie Laure (2019). Possible Worlds Theory And Contemporary Narratology, University Of Nebraska Press.
25
Boethius, Anicius Manlius Severinus (1999). The Consolation of Philosophy, Trans. by PG Walsh, OUP Oxford.
26
Chisholm, Roderick (1986). "Self-profile" Roderick M. Chisholm, Edited by Radu J. Bogdan, Springer-Science+Business Media Dordrecht.
27
Davis, Stephen (1983). Logic and the Nature of God, Palgrave Macmillan UK, London.
28
Descartes, René (1999). Discours de la méthode: pour bin conduire sa raison et chercher la vérité dans sciences, Numilog.
29
Descartes, René (2012). Discourse on the Method: Of Rightly Conducting One's Reason and of Seeking Truth in the Sciences, Duke Classics.
30
Gale, Richard (1993). On the nature and existence of God. Cambridge University Press.
31
Hale, Benjamin (1998). Modality, A Companion to the Philosophy of Language, Wiley-Blackwell.
32
Kripke, Saul (1981), Naming and Necessity, Cambridge, Harvard University Press.
33
Kripke, Saul (1959). "A completeness theorem in modal logic", The journal of symbolic logic, Vol. 24, No. 1.
34
Lemos, Noah (2007), An Introduction to the Theory of Knowledge, Cambridge University Press.
35
Menzel, Christopher (2016). "Possible worlds", Stanford Encyclopedia of Philosophy.
36
Plantinga, Alvin & Nicholas Wolterstorff (2004). Faith and Rationality: Reason and Belief in God, University of Notre Dame Press.
37
Plantinga, Alvin (1977). God, freedom, and evil. Wm. B. Eerdmans Publishing, Grand Rapids, Michigan.
38
Rescher, Nicholas (1999). How many possible worlds are there?, Philosophical and Phenomenological Research.
39
Stalnaker, Robert (1976). "Possible worlds", Noûs,
40
Vol. 10, No. 1.
41
Wierenga, Edward (1989). The nature of God: An inquiry into divine attributes, Cornell University Press.
42
Wierenga, Edward (2009), "Omniscience", The Oxford Handbook of Philosophical Theology, Oxford University, New York.
43
Wierenga, Edward (2010). "Omniscience", Stanford Encyclopedia of Philosophy.
44
Zagzebski, Linda (2013). "Omniscience",In Routledge Companion to Philosophy of Religion, Routledge.
45
Zalta, Edward (1983). Abstract Objects: An Introduction to Axiomatic Metaphysics, Dordrecht. D. Reidel.
46
ORIGINAL_ARTICLE
ضرورت توسعۀ کلام اجتماعی اسلام با تکیه بر اندیشههای استاد مطهری(ره)
ایجاد گرایش «کلام اجتماعی» در علم «کلام اسلامی» با سه هدفِ «ارائۀ ابعاد اجتماعی آموزههای اعتقادی»، «تحلیل موضوعات اجتماعی جدیدِ مرتبط با مبادی اعتقادی» و «پاسخ به انبوه شبهات اجتماعی وارده به معارف دینی» ضروری بهنظر میرسد و اندیشههای متکلمان معاصر اسلامی و بهخصوص استاد مرتضی مطهری که در عین تأکید بر انسجام و یکپارچگی معارف دینی، بنا به ضرورتهای جهان امروز توجه ویژهای به ابعاد اجتماعی اسلام کردهاند، مواد علمی ارزشمندی برای نیل به این مقصود در اختیار گذاشته است. این مقاله به تبیین ضرورت و ظرفیت ایجاد چنین گرایشی با استخراج کلام اجتماعی استاد مطهری پرداخته است.
https://jpht.ut.ac.ir/article_73743_4ce19893cd876bd0685c6448a32981e4.pdf
2021-06-22
273
293
10.22059/jpht.2019.265544.1005594
استاد مطهری
الهیات اجتماعی کلام اسلامی
کلام اجتماعی
فیاض
رستمی یکتا
fayzrazavi@yahoo.com
1
مربی گروه معارف اسلامی، واحد هشتگرد، دانشگاه آزاد اسلامی، هشتگرد، ایران
LEAD_AUTHOR
علی
الهبداشتی
alibedashti@gmail.com
2
استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران
AUTHOR
ـ قرآن کریم
1
مطهری، مرتضی (1368). آشنایی با علوم اسلامی، چ ششم، تهران: صدرا.
2
ـــــــــــــــــ (1391). آیندۀ انقلاب اسلامی ایران، چ سیوپنجم، تهران: صدرا.
3
ـــــــــــــــــ (1389الف). احیای تفکر اسلامی، چ سیویکم، تهران: صدرا.
4
ـــــــــــــــــ (1378الف). اخلاق جنسی، چ سیزدهم، تهران: صدرا.
5
ـــــــــــــــــ (1374الف). استاد مطهری و روشنفکران، چ سوم، تهران: صدرا.
6
ـــــــــــــــــ (1386الف). امامت و رهبری، چ سیوچهارم، تهران: صدرا.
7
ـــــــــــــــــ (1380الف). انسان کامل، چ بیستوچهارم، تهران: صدرا.
8
ـــــــــــــــــ (1375). انسان و ایمان، چ دوازدهم، تهران: صدرا.
9
ـــــــــــــــــ (1383الف). انسان و سرنوشت، چ بیستوسوم، تهران: صدرا.
10
ـــــــــــــــــ (1376). بیست گفتار، چ دوازدهم، تهران: صدرا.
11
ـــــــــــــــــ (1386ب). پانزده گفتار، چ هفتم، تهران: صدرا.
12
ـــــــــــــــــ (1382). تعلیم و تربیت در اسلام، چ چهلم، تهران: صدرا.
13
ـــــــــــــــــ (1374ب). تکامل اجتماعی انسان، چ نهم، تهران: صدرا.
14
ـــــــــــــــــ (1388الف). جامعه و تاریخ، چ بیستودوم، تهران: صدرا.
15
ـــــــــــــــــ (1371). جهانبینی توحیدی، چ پنجم.
16
ـــــــــــــــــ (1385الف). حماسۀ حسینی، چ پنجاهویکم، ج 1، تهران: صدرا.
17
ـــــــــــــــــ (1390الف). خدمات متقابل اسلام و ایران، چ چهلودوم، تهران: صدرا.
18
ـــــــــــــــــ (1383ب). ده گفتار، چ بیستم، تهران: صدرا.
19
ـــــــــــــــــ (1386ج). سیری در سیرۀ ائمۀ اطهار(ع)، چ سیوسوم، تهران: صدرا.
20
ـــــــــــــــــ (1389ب). سیری در نهجالبلاغه، چ چهلوپنجم، تهران: صدرا.
21
ـــــــــــــــــ (1388ب). شش مقاله، چ بیستودوم، تهران: صدرا.
22
ـــــــــــــــــ (1380ب). عدل الهی، چ شانزدهم، تهران: صدرا.
23
ـــــــــــــــــ (1381). علل گرایش به مادیگری، چ بیستوسوم، تهران: صدرا.
24
ـــــــــــــــــ (1378ب). فطرت، چ یازدهم، تهران: صدرا.
25
ـــــــــــــــــ (1372). فلسفۀ اخلاق، چ یازدهم، تهران: صدرا.
26
ـــــــــــــــــ (1386د). قیام و انقلاب مهدی(ع)، چ سیویکم، تهران: صدرا.
27
ـــــــــــــــــ (1394الف). مجموعه آثار، ج 2، چ بیستودوم، تهران: صدرا.
28
ـــــــــــــــــ (1394ب). مجموعه آثار، ج 3، چ هجدهم، تهران: صدرا.
29
ـــــــــــــــــ (1395). مجموعه آثار، ج 15، چ نهم، تهران: صدرا.
30
ـــــــــــــــــ (1384). مجموعه آثار، ج 20، چ سوم، تهران: صدرا.
31
ـــــــــــــــــ (1396الف). مجموعه آثار، ج 22، چ نهم، تهران: صدرا.
32
ـــــــــــــــــ (1387). مجموعه آثار، ج24، چ دوم، تهران: صدرا.
33
ـــــــــــــــــ (1396ب). مجموعه آثار، ج 25، چ ششم، تهران: صدرا.
34
ـــــــــــــــــ (1390ب). مسئلۀ حجاب، چ نودوچهارم، تهران: صدرا.
35
ـــــــــــــــــ (1390ج). نظام حقوق زن در اسلام، چ پنجاهوهفتم، تهران: صدرا.
36
ـــــــــــــــــ (1388ج). نظری به نظام اقتصادی اسلام، چ شانزدهم، تهران: صدرا.
37
ـــــــــــــــــ (1389ج). نقدی بر مارکسیسم، چ ششم، تهران: صدرا.
38
ـــــــــــــــــ (1388د). نهضتهای اسلامی در صد سالۀ اخیر، چ سیوهفتم، تهران: صدرا.
39
ـــــــــــــــــ (1374ج). ولاءها و ولایتها، چ نهم، تهران: صدرا.
40
ـــــــــــــــــ (1389د). وحی و نبوت، چ بیستوهشتم، تهران: صدرا.
41
ـــــــــــــــــ (1385ب). یادداشتهای استاد مطهری، ج 2، چ چهارم، تهران: صدرا.
42