ORIGINAL_ARTICLE
افقهای نوین در پژوهشهای فلسفة اسلامی
فلسفة اسلامی همواره در تاریخی درازمدت با امواج گوناگون و شکنندهای از مخالفتها و شبه تراشیها مواجه بوده و پژوهش های عمیقی برای دفع آنها انجام گرفته است، و همین امر موجب رشد کمّی و کیفی فلسفة اسلامی شده است. اگر روزگاری جبر و تفویض، حدوث زمانی عالم، زیادت صفات واجب و نفی علت غایی، نفی ضرورت و اعتقاد به اولویت، مرئی بودن خداوند، نفی حسن و قبح ذاتی و مخدوش شدن عدل الهی و دهها مسئلة دیگر، فلسفة اسلامی را به چالش میکشید، و چنانچه روزی امواج گوناگونی از ایسمها به بازار اندیشه راه مییافت و چند صباحی رونق میگرفت و فلسفه و فلاسفة اسلامی را درگیر میساخت و آنان ناگزیر میشدند که با پژوهش و نوآوری، سنگر دفاع را مستحکم سازند و در برابر تجددخواهی الحادی به مقاومت بپردازند، اکنون دورة فراتجددخواهی یا پستمدرنیسم رسیده و شعار طرفداری از کثرت و انشقاق و نسبیت سر میدهد. این نگرش، حاکمیت و بیطرفی عقل را موهوم میشمارد؛ عقیده به پیشرفت را نفی میکند؛ به هیچانگاری (نیهیلسم) گرایش دارد و فرهنگهای بومی و متقابل را با همة ویژگیهایشان پذیرا میگردد. گفتنی است که در این شرایط نیز افقهای نوینی در برابر فلسفة اسلامی گشوده میشود و به پژوهشهایی گستردهتر نیاز دارد.
https://jpht.ut.ac.ir/article_20583_25e0e227a539b2f2b99d31fbf06203a5.pdf
2009-04-21
افقهای نوین
رشد کمّی و کیفی.
فلسفة اسلامی
کلام اسلامی
مدرنیسم و پستمدرنیسم
احمد
بهشتی
beheshti1314@yahoo.com
1
استاد دانشکده الهیات و معارف اسلامی، گروه فلسفه، دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مابعدالطبیعه به مثابة تأمل ثانویه در رازها از دیدگاه گابریل مارسل
از دیدگاه مارسل، مباحث اصلی فلسفة دین (همچون وجود، اگزیستانس، اختیار و ایمان) در گسترة راز میگنجد نه مسئله، و از همین روست که متافیزیک به مثابة تأمل در راز است، و رازها با تأمل ثانویه مورد بررسی قرار میگیرند. به عقیدة وی، مهمترین اشتباه اهل مابعدالطبیعه آن بوده که سعی میکردند مباحث فلسفه را ـ که از جنس رازند ـ به عنوان مسئله مطرح سازند و به حل آنها بپردازند؛ اما از آنجا که رازها قابل حل نیستند، دچار شکست و انحراف شدند.از دیدگاه مارسل، مباحث اصلی فلسفة دین (همچون وجود، اگزیستانس، اختیار و ایمان) در گسترة راز میگنجد نه مسئله، و از همین روست که متافیزیک به مثابة تأمل در راز است، و رازها با تأمل ثانویه مورد بررسی قرار میگیرند. به عقیدة وی، مهمترین اشتباه اهل مابعدالطبیعه آن بوده که سعی میکردند مباحث فلسفه را ـ که از جنس رازند ـ به عنوان مسئله مطرح سازند و به حل آنها بپردازند؛ اما از آنجا که رازها قابل حل نیستند، دچار شکست و انحراف شدند.
https://jpht.ut.ac.ir/article_20584_c7eca2404f3fc46791ed768678ced16f.pdf
2009-04-21
تفکر اولیه
تفکر ثانویه.
راز
مابعدالطبیعه
مسئله
رضا
برنجکار
berenjkar@ut.ac.ir
1
دانشیار دانشکده فقه و فلسفه، گروه فلسفه، پردیس قم، دانشگاه تهران
AUTHOR
سمیرا
امیدی
omidi2008@yahoo.com
2
کارشناس ارشد فلسفه، پردیس قم، دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی انتقادات مک گراث به دیدگاه علمگرایانه (تکاملی) و الحادی داوکینز
آلیستر مکگراث، دیدگاه تکاملی و ملحدانة ریچارد داوکینز نسبت به علوم طبیعی را نقد میکند و شواهدی را که داوکینز برای تأیید نظریة خود میآورد نامتناسب با نتیجة استدلال او میداند. داوکنیز در قالب چهار نکته به نقد مسیحیت پرداخته و بر این باور است که علم، خدا را از میان برداشته و دین مخالف استدلال است و همچون ویروسی برای ذهن عمل میکند. مکگراث نیز به انتقادات وی پاسخ داده و معتقد است که مکتب ملحدانة داوکینز برچسبی علمی دارد، در حالی که از یک بنیاد مستدل علمی بیبهره است و میان علوم طبیعی و الحاد، رابطهای وجود ندارد. علوم طبیعی، الحادی یا توحیدی نیستند، بلکه میتوان آنها را به صورت الحادی یا توحیدی توصیف کرد. در این مقاله در نظر است دیدگاه این دو مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گیرد. علیرغم پاسخهای منطقی مکگراث، میزان نفوذ انتقادات او به ادعاهای داوکینز ارزیابی شود.
https://jpht.ut.ac.ir/article_20585_749f6cc52974aad4a9f3f5fc89fa0992.pdf
2009-04-21
الحاد
تکامل
توحید
دیدگاه علمگرایانه.
علوم طبیعی
حمیدرضا
آیتاللهی
ayatolahi@yahoo.com
1
استاد گروه فلسفه، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی(ره)
AUTHOR
فاطمه
احمدی
fatemehahmadi6220@yahoo.com
2
دانش آموخته کارشناسی ارشد، رشته فلسفه دین، دانشگاه علامه طباطبایی(ره)
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تأملی در فلسفة آفرینش انسان در نظام تربیتی اسلام
برخی از صاحبنظران، فلسفه یا علت خلقت انسان را در نظام تربیتی اسلام، رسیدن او به کمال مطلق میدانند. با توجه به اینکه خالق حکیم در هدفش نه غیر مقدور، بلکه باید مقدور و ممکن باشد، و از طرف دیگر انسان دارای عقل است و هیچگاه غیر مقدور را هدف فعالیتهای خود قرار نمیدهد، لذا رسیدن انسان به کمال مطلق به عنوان فلسفة خلقت انسان اشتباه است و باید تعبیر مزبور اصلاح شود. برخی از صاحبنظران، فلسفه یا علت خلقت انسان را در نظام تربیتی اسلام، رسیدن او به کمال مطلق میدانند. با توجه به اینکه خالق حکیم در هدفش نه غیر مقدور، بلکه باید مقدور و ممکن باشد، و از طرف دیگر انسان دارای عقل است و هیچگاه غیر مقدور را هدف فعالیتهای خود قرار نمیدهد، لذا رسیدن انسان به کمال مطلق به عنوان فلسفة خلقت انسان اشتباه است و باید تعبیر مزبور اصلاح شود.
https://jpht.ut.ac.ir/article_20586_5d2b2661ba21a15971dc8a9105ef8269.pdf
2009-04-21
حکمت
علت نهایی
فلسفة خلقت.
کمالات ملازم
لغو
محمدرسول
آهنگران
ahangaran@ut.ac.ir
1
استادیار دانشکده فقه و فلسفه، گروه فلسفه، پردیسقم، دانشگاهتهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ویلیام اکام و مبناگرایی
نظریة موسوم به «مبناگرایی سنتی» که اول بار ارسطو مطرح کرده بود، در قرون وسطی نیز مورد توجّه قرار گرفت. توماس آکوئیناس نظریة مبناگرایی ارسطویی را با اندکی تغییر همچنان حفظ کرد. امّا ویلیام اکام با تلقّی خاصّ خود از سازوکار حصول معرفت، مبناگراییای را ارائه داد که بر واقعگرایی مستقیم مبتنی بود و با تأکید بر یقینی بودن تجربه و رد نظریة صورت، طریقی را پیمود که برخی از ایرادهای وارد بر مبناگرایی ارسطویی بر آن وارد نباشند. در این نوشتار، نخست به مبناگرایی ارسطو و آکوئیناس اشاره میکنیم و سپس به بررسی مبناگرایی اکام میپردازیم. سرانجام نیز روشن خواهیم ساخت که مبناگرایی مورد نظر ویلیام اکام با نظریة آشنایی مستقیم سازگار است. امروزه بسیاری از مدافعان شاخص مبناگرایی سنتی، نجات این نظریه را در گرو تمسک بر نظریة آشنایی مستقیم میدانند.
https://jpht.ut.ac.ir/article_20587_3d17c74cc62d7842f172a4d285ae948a.pdf
2009-04-21
آشنایی مستقیم
توماس آکوئیناس
مبناگرایی سنتی
نظریة صورت.
ویلیام اکام
عبدالله
نصری
danesh.darush@gmail.com
1
استاد گروه فلسفه، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی(ره)
AUTHOR
جلال
پیکانی
jpaykani2@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری،دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی(ره)
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
واژة استعلایی در فلسفة کانت
واژة «استعلایی» از مفاهیم کلیدی تفکّر کانت است که اساساً نظام فلسفی خویش را با آن میشناساند [ایدئالیسم استعلایی]. با وجود این، واژة مذکور در فلسفة کانت در معنای یکسانی به کار نرفته است. با توجه به اینکه در گفته ها و نوشته های راجعبه کانت، عمدتاً یک معنا برای آن ذکر میشود [شرایط تجربة ممکن]، لذا روشن سازی معنای این اصطلاح، جهت جلوگیری از بدفهمی آنْ لازم می نماید.
دستاورد این پژوهش ـ که اساساً با هدف رفع ابهام از ترکیب «آزادی استعلایی» صورت گرفته ـ این است که «استعلایی» در ترکیب مذکور و نیز موارد دیگری در فلسفة کانت ـ که در مقاله آمده است ـ به معنای «شرایط تجربة ممکن» نبوده و به معنای «متعالی» است؛ یعنی بنا به توجیهاتی که بیان شده است، کانتْ «ترانسِندنتال» را عادل «ترانسِندنت» به کار برده است.
https://jpht.ut.ac.ir/article_20588_5c38ffe86a0c8440034b6b8f76620350.pdf
2009-04-21
آزادی
ابژه و ذات معقول.
استعلایی
پیشینی
متعالی
محمد
محمدرضایی
mmrezai391@yahoo.com
1
دانشیار دانشکدة فقه و فلسفه، گروه فلسفه، پردیسقم، دانشگاهتهران
AUTHOR
عقیل
فولادی
fuladi210@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری فلسفة غرب، دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مراتب تجلی روح در تاریخ (درآمدی بر دایره المعارف علوم فلسفی هگل)
اثر حاضر بر آن است که مراتب تجلّی روح در تاریخ، بسط آگاهی و تحقق آزادی را در نظام فلسفی هگل، به منزلة جامعترین نظام فلسفی، تبیین و تصویر نماید. امّا ارائة این تبیین و ترسیم آن تصویر، چنانچه بخواهد مقرون به صحت و بازنمای دقت نظام هگلی باشد، ناگزیر است که دایرةالمعارف علوم فلسفی هگل را مواقف این تجلّی و مدارج آن ترقی در نظر گیرد و بدان طریق، سیر تکاملی روح را در گامهای بلند این کتاب به نظاره بنشیند.
در این اثر، «آگاهی» یا «روح» در آغاز، چونان امری ذهنی و درونذات در طلب مطلق و در قالب منطق به سیر در مقولات اندیشه میپردازد. اما به دلیل محدودیتهای عالم اثبات و میل به عالم ثبوت، در کتاب «طبیعت»، این آگاهی به سمت امر برونذات و «اشیا»ی موجود در جهان خارج سوق مییابد و سرانجام در «فلسفة روح» است که روح به حظ نفس و وحدت محض میان ذهن و عین، یا اندیشه و هستی که اوج آگاهی و کمال آزادی است، دست مییابد.
https://jpht.ut.ac.ir/article_20589_19c744a804d6bac6f089a989a9de7221.pdf
2009-04-21
تاریخ
تجلّی و نمود
دیالکتیک
روح
مطلق.
حسن
مهرنیا
42818268
1
دانشجوی دوره دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی(ره)
AUTHOR