2024-03-28T13:59:03Z
https://jpht.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4579
مجله علمی " فلسفه دین "
2008-7063
2008-7063
1392
10
2
بررسی و نقد نظریههای «کلام جدید و نسبت آن با کلام قدیم»
محمد
محمدرضایی
حسین
حجتخواه
امروزه تعیین مرزهای علوم و مشخص کردن وزن دانشهای نوپیدا، به عنوان علم جدید یا ادامة همان علم سابق، امری ناگزیر است. در مورد کلام قدیم و کلام جدید و رابطه آنها با یکدیگر، دیدگاههای گوناگونی میان اندیشمندان معاصر مطرح شده است. از یک سو، برخی آنها را دو علم جداگانه با دو هویت معرفتی مستقل میدانند که در همه اضلاع-حتی در موضوع و غایت - متفاوتاند و در نتیجه، تفاوت ماهوی دارند و از سوی دیگر، بیشتر دانشوران تفاوتی ماهوی میان آن دو قائل نیستند و کلام جدید را دنباله کلام قدیم و مرحله کمالی و تحولیافته آن، در برخی یا تمام اضلاع معرفتی میدانند. این پژوهش، با تأکید بر تفاوت میان کلام جدید و الاهیات جدید و خاستگاه متفاوت آن دو، با واکاوی و نقد رهیافتهای کلام جدید، آنها را به شیوهای علمی و منطقی بررسیده و کوشیده است نظریهای را که در این بزنگاه به صواب نزدیکتر است بیابد. در نهایت، حاصل این کوشش، برگزیدن نظریه یکسانانگاری ماهویِ کلام جدید و کلام قدیم، با محوریت تجدد در برخی اضلاع معرفتی آن، بوده است.
کلام جدید
کلام قدیم
مسائل کلامی
الهیات جدید
دینشناسی
2013
08
23
5
34
https://jpht.ut.ac.ir/article_35494_bcc976c7dfa842ea4c38473fbb0a9f69.pdf
مجله علمی " فلسفه دین "
2008-7063
2008-7063
1392
10
2
بررسی مسئله تعارض عقل و دین از نگاه ابن رشد و ملاصدرا
سیدمرتضی
حسینی شاهرودی
تکتم
مشهدی
این مقاله برآن است راهحل تعارض میان عقل و دین را از دیدگاه ابنرشد و ملاصدرا به دست دهد. در نگاه هر دو فیلسوف، هیچ تعارض واقعی میان عقل و دین وجود ندارد و برای رفع تعارض ظاهری تأویل به عنوان راهکار مطرح شده است. ابنرشد با تعیین اصول و مبانی برای تأویل و نتیجه حاصل از آن، یعنی همزیستی مسالمتآمیز مذاهب مختلف اسلامی و نیز عالمان دینی (فیلسوفان و متکلمان)، نظری جدید ارایه کرده است. ملاصدرا نیز با تاکید بر مبانیای همچون «اصالت وجود و ذو مراتب بودن آن»، «حرکت جوهری»، و «اتحاد عاقل و معقول» ضرورت تأویل را به صورت کلی تبیین کرده است. پایه کار ابنرشد عقلگرایی است، در حالیکه ملاصدرا هم به روشهای فلسفی و هم به روشهای عرفانی توجه میکند.
عقل
دین
تعارض
ملاصدرا
ابنرشد
2013
08
23
35
57
https://jpht.ut.ac.ir/article_35495_e3c1c95f6fd778811ce9d3f1596919f9.pdf
مجله علمی " فلسفه دین "
2008-7063
2008-7063
1392
10
2
تحلیلی بر براهین تجربی علامه طباطبایی و الهیدانان قرن بیستم پیرامون اثبات خدا
اعلی
تورانی
منیر
سلطاناحمدی
استدلالهای تجربی، با مزایایی چون سادگی و قابل فهم بودن برای عموم، از جمله براهینی هستند که در کنار براهین عقلی و شهودی برای اثبات وجود خدا به کار گرفته شدهاند. تحقیق حاضر به بررسی این نوع براهین نزد علامه طباطبایی و تفکر سده بیست مغرب زمین پرداخته و ضمن ارزیابی غنای هر یک، وجوه تمایز و اشتراک آنها را دنبال نموده است. برهان نظم، حدوث، و برهان مبتنی بر رویکرد تکاملی از براهین مشترک آنان، البته با تفاوتهایی در دامنه بحث، محسوب میشود. به علاوه، هر کدام دلایلی مخصوص به خود نیز داشتهاند. در مسئله مصادیق تفاوتها باید گفت برهان حدوث نزد غربیان تنها در معنای حدوث زمانی و صرفاً درباره عالم به کار رفته است، در حالی که علامه طباطبایی از حدوث علّی نیز در سه حوزه عالم، نفس، و اجسام بحث کرده است. خصلت انتزاعی فیزیک قرن بیستم و نیز برهان حرکت، به ترتیب از دلایل خاص مورد تمسک الهیات قرن بیستم و علامه بوده است.
وجود خدا
استدلال تجربی
علامه طباطبایی
تفکر سده بیستم
2013
08
23
59
75
https://jpht.ut.ac.ir/article_35496_9e40dbf26a72fff8fc51b6d3574cf320.pdf
مجله علمی " فلسفه دین "
2008-7063
2008-7063
1392
10
2
حقیقت ایمان از دیدگاه عینالقضات
مرتضی
شجاری
عینالقضات همدانی ایمان را امری مشکک و دارای مراتب شدت و ضعف میداند. از نظر وی، ایمان تصدیقِ دل است؛ تصدیقی که همراه با «عمل به دستورات شریعت» و «مهرورزی بر خلایق» باشد. نشانۀ پایینترین مرتبۀ ایمان اعمالی است که مطابق با امتثال اوامر و اجتناب از نواهی الهی باشد. اما بالاترین مرتبۀ آن، درکِ حقیقتِ «لا إله إلا الله» است. آدمی اگر به معرفتی دست یابد که مانند حضرت ابراهیم(ع) از خود بدر آید و عشق را تجربه کند، به حقیقتِ ایمان خواهد رسید. عینالقضات در آثارِ خود تعبیراتی زیبا از حقیقت ایمان آورده است؛ تعبیراتی مانند عشق، لقاء الله، خودشناسی و درک وحدت وجود. مؤمن حقیقی با اینکه فانی در حق تعالی است، اما در جامعه زندگی کرده و با دیگر آدمیان تعامل دارد. این نکتۀ مهم را عینالقضات «اثبات بعد از محو» مینامد که نتیجۀ ایمان حقیقی است.
ایمان حقیقی
مراتب ایمان
عشق
وحدت وجود
لقاء الله
2013
08
23
77
103
https://jpht.ut.ac.ir/article_35497_8e76b7839981b881db6e26a4ca1a29a3.pdf
مجله علمی " فلسفه دین "
2008-7063
2008-7063
1392
10
2
تحلیل معرفتشناختی نظریه وحدت متعالی ادیان
اکبر
قربانی
سعید
بینای مطلق
یکی از مسائل مهم در دینپژوهی تطبیقی و نیز در فلسفه دین و الهیات جدید، مسئله نسبت میان ادیان است. از سویی تعدد و تنوع ادیان و از سوی دیگر جهانیشدنِ ناشی از دنیای متجدد، با افزایش توجه و نگاه پیروان ادیان به یکدیگر، دیدگاههایی همچون حصرگرایی، کثرتگرایی و شمولگرایی را در باب نسبت ادیان به بار آورده است. در این میان، فریتیوف شوان و دیگر سنتگرایان به نظریه »وحدت متعالی ادیان» قائلاند. بنابر این دیدگاه، وحدتی حقیقی در ادیان وجود دارد که درونی و متعالی است. شوان با تأکید بر منشأ الهی دین و با تمایز نهادن میان ظاهر و باطنِ دین یا شریعت و طریقت، و با بهرهمندی از مفاهیم و کلیدهای راهگشایی همچون مطلق و نسبی، در بینش و نگرشی مابعدالطبیعی، تنوع ادیان را ناشی از گوناگونی وحیها، متناسب با ظرفیتها و قابلیتهای بشری میداند. از نظر او، کثرت صور قدسی مانع وحدت حقیقی ادیان در بالاترین مراتب وجود نیست و هرچند بیشتر انسانها – که اهل ظاهرند، نمیتوانند این وحدت بَرین را فهم کنند، عارفان اهل باطن، با شهود عقلانی و تحقّقپذیری معنوی ناشی از تمییز مابعدالطبیعی و تمرکز بر حقایق عقلانی و معنوی، به دریافت وحدت درونی و متعالی ادیان نائل میشوند.
دین
شریعت و طریقت
وحدت متعالی
شهود عقلانی
تمییز مابعدالطبیعی
2013
08
23
105
137
https://jpht.ut.ac.ir/article_35498_01c3ea44f322b3d86828ca8e38799974.pdf
مجله علمی " فلسفه دین "
2008-7063
2008-7063
1392
10
2
تجرد نفس از نگاه عقل و دین در حکمت صدرایی
عبدالعلی
شُکر
عقل و وحی، بر پایه نگرش توحیدی، دو امر سازگار تلقی شدهاند؛ زیرا هر دو از منبع واحد نشأت یافتهاند که جامع تمام صفات کمال است. فلاسفه مسلمان با این باور عمیق در انطباق دستآوردهای عقلی با محتوای ناب شریعت حقیقی کوشش پایدار داشتهاند. تجرد نفس از جمله مباحثی است که صدرالمتألهین در ایجاد سازگاری آن با دین به خصوص شریعت اسلام تلاش شایسته و موثری انجام داده است. ایشان دلایل پیشینیان را یقینآور میخواند؛ چراکه هم با مبنای فلسفی وی نظیر «جسمانیة الحدوث و روحانیة البقاء بودن نفس» انطباق دارد و هم با آموزههای دینی سازگار است. تجرد و استقلال نفس با مهمترین مسائل جهانبینی در ارتباط است. مباحث خداشناسی، نبوت، و به ویژه معاد ارتباط مستقیم با خودشناسی دارد. باور به جهان آخرت فقط با اثبات تجرد نفس و استقلال آن از بدن توجیه عقلانی خواهد داشت. البته در وجود استقلالی نفس قبل از بدن اختلافاتی وجود دارد که در این نوشتار مورد کنکاش قرار گرفته است.
عقل
دین
تجرد نفس
استقلال نفس
ملاصدرا
2013
08
23
139
162
https://jpht.ut.ac.ir/article_35499_ba86986cea4fb243763108a049aef848.pdf
مجله علمی " فلسفه دین "
2008-7063
2008-7063
1392
10
2
اتحاد عمل و عامل در اندیشه دینی
سیداسحاق
حسینی کوهساری
نقش عمل (پراکسیس) انسان در ساختن وی سابقه دیرینه در اندیشه بشری داشته و در اندیشه اسلامی اصول فلسفی و تفسیری زیر نقشه راه اثبات آن است: اتحاد نفس و بدن (روح جسمانیه الحدوث و روحانیه البقاء)، ترکیب اتحادى قوه و فعل در نفس انسان، علم و عمل هم جوهرند و هم انسانساز، عملکرد انسان نمودار شخصیت وی است، تجسُّم عمل یا تجسد عمل (أن العمل نفس الجزاء)، عمل از منظر قرآن دارای هویت باطنی است، و استمرار عمل در نسل آینده. این موارد از جمله اصولیاند که بر مبنای آنها به بررسی تطبیقی موضوع پرداخته شده و در پایان نتایج بحث حسن ختام مقاله است.
فرضیه انفجار بزرگ
امکان ماهوی
امکان وجودی
استفان هاوکینگ
کیث وارد
2013
08
23
163
186
https://jpht.ut.ac.ir/article_35500_9f1ea8b17d651d14dad558808d17f944.pdf