2024-03-29T09:04:30Z
https://jpht.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=7149
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1393
11
3
سه نظریه دربارۀ زبان دین و شش مفسر قرآن
میرسعید
موسویکریمی
حمیده
طهرانی حائری
هدف این مقاله بررسی و ارزیابی دیدگاه تفسیری شش مفسر مشهور، با پیشزمینههای فکری مختلف، امینالاسلام طبرسی، جاراللّه زَمَخْشَری، فخر رازی، ابوالقاسم قشیری، رشیدالدین میبدی و علامه طباطبایی است تا دریابیم از دیدگاه آنان، در تفسیر آیات متشابه قرآن، وزن هر کدام از سه نظریۀ مطرح دربارۀ چیستی زبان دین، یعنی اشتراک معنوی، اشتراک لفظی، و تمثیلی، چیست. برای رسیدن به این هدف، ابتدا، این سه نظریه را بررسی و به اختصار نقد خواهیم کرد. سپس آرای شش مفسر مشهور در تفسیر چند آیه از آیات متشابه کلامالله مجید بررسی خواهد شد. در پایان نشان میدهیم همۀ این مفسران کمترین استقبال را از نظریة اشتراک لفظی کردهاند و اصل را بر اشتراک معنوی واژهها و عبارتها گذاشتهاند. در مقام بعد و بسیار نزدیک به نظریۀ اشتراک معنوی، نظریۀ تمثیلی قرار گرفته است. بهعلاوه، تمایل به نظریۀ اشتراک لفظی در بین مفسران دارای دیدگاه صوفیانه - عارفانه بیشتر است. اما عارفی شیعی مثل علامه طباطبایی، به این نظریه تمایلی ندارد. بالأخره، میتوان گفت که نظریۀ تمثیلی شاید فصل مشترک دیدگاههای مفسران مختلف با پیشزمینههای فکری گوناگون باشد و این مزیت دیگری برای این نظریه است.
Religious language
Equivocalism
Enivocalism
Analogous Language
Quran
2014
10
23
393
428
https://jpht.ut.ac.ir/article_52842_c4318184cfef0a4961204b9c70cb8f73.pdf
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1393
11
3
امکانسنجی تطبیق انسانشناسی صدرایی و انسان در فلسفههای اگزیستانس (با تأکید بر اندیشههای یاسپرس و سارتر)
محمد مهدی
گرجیان عربی
معصومه سادات
سالک
«وجود» و «تقدم وجود بر ماهیت» عباراتی کلیدی در فلسفۀ صدرایی و فلسفههای اگزیستانس هستند که در نظر اول امکان بررسی تطبیقی و برقراری برخی تشابهات در زمینۀ انسانشناسی را به ذهن متبادر میکنند. صحت این فرضیه در بررسی دقیقتر واژههای «انسان»، «وجود انسانی» و نیز ملاحظۀ روش در فلسفۀ اگزیستانسیالیسم ملحدانه (به نمایندگی سارتر) و خداباور (به نمایندگی یاسپرس) پیگیری میشود و طرح هرگونه تطبیق در تحلیل مفهوم، روش، غایت، مبانی و خاستگاههای این دو مشرب فلسفی سنجش خواهد شد. این در حالی است که خصیصۀ اصلی اگزیستانسیالیسم که انسان بهعنوان محور و حتی غایت در آن مطرح شده، ارجاع به امور عینی با کاربست شیوۀ پدیدارشناسانه است که در واقع نوعی واکنش به فلسفههای انتزاعی بهشمار میآید. در حالیکه در انسانشناسی صدرایی، محوریت انسان به سمت غایت قرب الهی جهتگیری شده و در تبیین سازوکار فلسفی این انسانشناسی، شیوۀ انتزاعی مبتنی بر مبناگرایی و وزن دادن به دادههای انتزاعی ذهن بهعنوان پیشفرض پذیرفته شده است. در انسانشناسی عرفانی که ملاصدرا متأثر از آن بوده، انسان محور عالم است و عالم در خدمت اوست. اما با این تفاوت عمده با مکاتب اگزیستانس که محور بودن انسان و شأن و منزلت او، بهواسطۀ ارتباط او با حق تعالی است.
studying human
Existentialism
Mollasadra
Sartre
yaspers
2014
10
23
429
462
https://jpht.ut.ac.ir/article_52843_20be724a12b2ae2077c7a71c22a134d5.pdf
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1393
11
3
نیازمندی به تأمل و استدلال در دو مرحلۀ تصور و اثبات خدای متعال
محمد رسول
آهنگران
اثبات یا تصدیق به وجود یک شیء، بسان هر عمل اختیاری، از تصور آن آغاز میشود . تصور عبارت است از حاضر کردن در ذهن آنچه را که حقیقت یک شیء را تشکیل میدهد. بهمنظور تصدیق وجود خدا ابتدا باید حقیقت این مفهوم را در ذهن حاضر کرد و آنگاه به تصدیق او مبادرت ورزید. در میان مفاهیم برخی بدیهی هستند (مانند مفهوم وجود) ولی برخی مفاهیم نظری و نیازمند به تأمل و دقت. مفهوم خدا یا مبدأ هستی از آن دسته مفاهیمی است که در مرحلۀ تصور به فکر و دقت نیاز دارد و مفهومی بدیهی نیست. خداشناسی در مرحلۀ تصدیق یا اثبات وجود خارجی نیز به فکر و استدلال نیازمند است و بدیهیانگاری در این مبحث اشتباه است و از عدم غور کافی در مباحث مبدأشناسی ناشی میشود.
Evidence
reasoning
needs
obviously
to imagine
acknowledges
2014
10
23
463
484
https://jpht.ut.ac.ir/article_52844_103bc5589f4e52f60087c6d779c40b37.pdf
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1393
11
3
نقد دینپژوهی مبتنی بر نظریۀ عملگرای صدق
احمد
عبادی
نظریۀ عملگرای صدق، از جمله نظریههای مهم در بابِ مفهوم صدق است. بر اساس این نظریه، «گزارۀ P صادق است، اگر و تنها اگر، گزارۀ P در عمل سودمند باشد». اخذ این نظریه در مطالعۀ دینی، فضای فکری مستقل و متفاوتی را در گسترههای گوناگونِ دینپژوهی پدید میآورد. در این نوع دینپژوهی، بهجای بررسی مطابقت یا عدمِ مطابقتِ تعالیم و گزارههای دینی با واقعیت، آثار محسوس و نتایج عملی آنها سنجش و ارزیابی میشود. حقانیتِ آموزهها و گزارههای دینی را نه مطابقتِ آنها با واقعیت، که نتایجِ عملی و پیامدهای عینی آنها تعیین میکند. این رهیافت، علاوه بر اشکالهای معرفتشناختی، با فضای فکریِ حاکم بر ادیان آسمانی ناسازگار و متعارض است و انتقادهای متعددی به آن وارد شده است: نسبیتگرایی معرفتی، انسانمَداری و حذف خدامحوری، به فراموشی سپردنِ «واقعیت خدا» و نشاندنِ «تصور خدا» به جای آن، بیتوجهی به پیاموارگیِ ادیان آسمانی، تحویلینگری در بابِ دین و تقلیل آن به آثار و نتایج عملی، ترویجِ نگرشِ سودانگارانه و ابزارپندارانه به دین، عدمِ توجه به مرگآگاهی و آخرتاندیشیِ ادیان آسمانی، ناتوانی در فهمِ حقیقتِ خالصِ دین و...
pragmatic theory of truth
methodology of religious study
religious study
humanism
William James
2014
10
23
485
510
https://jpht.ut.ac.ir/article_52845_515c1589318cfa76c917cfc03d67e9a3.pdf
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1393
11
3
تحلیل مبنای سمانتیکی ابنتیمیه در مفهوم سلف با توجه به صفات خبریه
مهدی
فرمانیان کاشانی
محمد
معینی فر
ابنتیمیه برای بیان مطالب جدید و فتواهای بحثبرانگیز خود، مجبور بود مفهوم برخی از الفاظ را تغییر دهد و معانی آنها را چنان تعریف کند که از دل این مفاهیم، فتواهای دلخواهش را بر اساس اجتهاد خویش صادر کند. مهمترین لفظی که مفهوم آن توسط ابنتیمیه تغییر یافت، عبارت است از: تضییق مفهوم سلف، که طبق مبنای او، سلف فقط شامل افرادی است که نزدیک به قرن پیامبر بودند. طبق این نظریه، فقها، علما و دانشمندان خلف پس از سلف، از دایرۀ فهم متون دینی و کتاب مقدس، خارج میشوند و باید طبق فهم سلف، فهم خویش را تصحیح کنند؛ چرا که سلف دارای فهم برترند. در این پژوهش با استناداتی که در ادامه ارائه خواهد شد، اساس مبنایی ابنتیمیه در مفهوم مذکور را به سنجۀ تحلیل میکشانیم و نشان میدهیم که فهم علمای اسلام از این لفظ در طول تاریخ اسلام، دقیقتر از فهم ابنتیمیه بوده و برداشتی که او از این لفظ داشته، ناصواب و بلکه تصرف نادرستی در معناست.
Ibn Temiyye basis
Concept of Salaf
narrative attributes
Criticism
2014
10
23
511
532
https://jpht.ut.ac.ir/article_52846_e3ced9d6db2e0a6a2599e7d87ee0ad27.pdf
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1393
11
3
تبیین و نقد نظریۀ نمادین پل تیلیش در زبان
علی
عسگری یزدی
مسلم
احمدی
پل تیلیش (1886 - 1965) متکلم مسیحی آلمانی است که زبان دین را نمادین میداند. به این معنا که حوزۀ دین سرشار از نمادهای دینی استو نماد دینی را نمادی میداند که بیانگر دلبستگی واپسین باشد. از دیدگاه تیلیش، تمام گزارههای دینی نمادین هستند مگر یک گزاره که «خدا خودِ هستی است» و هر چیز دیگری غیر از این گزاره دربارۀ او بگوییم، نمادین است. تیلیش معتقد است خدا یک وجود در میان سایر وجودات نیست، بلکه خدا خودِ وجود است و نمیتوان او را در کنار سایر موجودات، موجود دیگری شمرد، چرا که لازمة موجود بودن خدا در میان سایر موجودات، محدودیت و متناهی بودن اوست. نگارندگان در این مقاله، ضمن تبیین این نظریه آن را نقد میکنند و نتیجه میگیرند که شاید بتوان گفت بیان نمادین در دین و به تبع آن در قرآن وجود دارد، اما نه اینکه کل زبان دین، نمادین باشد. چرا که علاوه بر اشکالهای وارد شده بر نظریۀ تیلیش و نقض نظریههای خودش در عمل، هدف ارسال رُسل و انزال کُتب، هدایت همگانی مردم است و این صورت نمیگیرد مگر اینکه عموم مردم توان فهم سخن خداوند را داشته باشند. از اینرو حکمت حدوث دین اقتضا میکند زبان هدایت، زبان فراگیر، آشکار و فهم شدنی برای عموم باشد.
Paul Tillich
Religious Symbol
the last attachment
2014
10
23
533
566
https://jpht.ut.ac.ir/article_52847_1d9beb5bd1d0d8752b26ca3eb2d75bba.pdf
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1393
11
3
مبانی تفسیری - کلامی علامه طباطبایی در صفات خبری
اسماعیل
دارابکلایی
روح الله
ترابی
صفات خبری خداوند متعال، از جملۀ مباحث کلامی و تفسیری است که در قرآن و روایات آمده است. صفات خبری آن دسته از صفات خداوند هستند که عقل بر آنها دلالت روشنی ندارد و تنها به آن سبب که در متن دینی (اعم از قرآن و حدیث) بهخداوند نسبت داده شدهاند، میتوان آنها را به خداوند نسبت داد. شناخت صحیح و دقیق صفات خبری و دستیابی انسان به این معرفت، به درک بهتری از باریتعالی منجر میشود. تفسیر این صفات از دیرباز مورد نزاع متکلمان بوده و بدون تردید دیدگاههای افراطی وتفریطی کلامی در این موضوع پیامدهای زیانباری را برای امت اسلامی در پی داشته که تاریخ فرقهها و گروههای اسلامی گویای این مطلب است. آیات صفات خبری خدا از جملۀ آیات متشابهی است که برای فهم بشر سنگین بوده و زمینهساز بهوجود آمدن فرقههای مختلف در میان مسلمانان شده است.
درباب صفات خبری چهار شیوة کلی وجود دارد:
1. نظریۀ اثبات صفات خبری همراه با تشبیه؛
2. نظریۀ توقف و تفویض؛
3. نظریۀ اثبات صفات خبری با قید بدون کیفیت؛
4. نظریۀ تأویل.
با تبیین صفات خبری در تفسیر، میتوان به این نتیجه رسید که اعتقاد به تجسیم خداوند موردپذیرش هیچیک از آنها نیست، در این مقاله میکوشیم دیدگاه مفسر بزرگ شیعه، علامه طباطبایی را بهدست آوریم؛ ایشان معتقد است با پیروی از اهل بیت و گرفتن اصل معنا با حذف لوازم، باید معنای نهایی و جدی کلام خداوند، در آیات صفات خبری را پس از در نظرگرفتن تمامی قراین، از جمله آیات تنزیه و مسائل عقلی، بهدست آورد.
:
resignation
paraphrase
Principles
2014
10
23
567
592
https://jpht.ut.ac.ir/article_52848_e234fe08814e629d686a5f25c06d5508.pdf
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1393
11
3
حرکت جوهری انسان و خودبرونافکنی دازاین در فلسفۀ ملاصدرا و هایدگر
محمدعلی
روزبهانی
محمد
عرب صالحی
مهدی
صدفی
از مهمترین مباحث فلسفۀ دین، مباحث انسانشناختی است، چون انسان هم گیرندۀ دین و هم مخاطب آن است. از رهگذر نگاه ما به انسان، نگاه ما به دین نیز شاید تغییر کند. مقالۀ حاضر نگاه دو فیلسوف، یکی از شرق و دیگری از غرب را در مورد انسان مقایسه میکند. ملاصدرا با طرح حرکت جوهری در مرکز فلسفۀ خود، به تبیین انسان و جهان و نسبت میان آنها پرداخته است. این طرح که بر اصالت وجود مبتنی است، حرکت اشتدادی انسان در مراتب هستی را بنیان نهاده است و پیدایش انسان در طبیعت، زندگی دنیوی و در نهایت مرگ او را به تفصیل تبیین میکند. برخلاف ملاصدرا که به زبان فلسفۀ کلاسیک سخن میگوید، هایدگر در تلاش برای خلق زبان فلسفی جدیدی است، چراکه زبان فلسفی کلاسیک را برای تفسیر هستیشناسی جدید ناکافی میداند. فلسفۀ او نیز بر اصالت وجود مبتنی است و شباهتهای بسیاری میان اندیشههای او با صدرا وجود دارد. هایدگر نیز انسان- دازاین - را پیوسته در حال شدن و صیرورت میداند که همواره در حال برونشدن از خود است و رو به آینده دارد. این جستار بر آن است تا با تبیین حرکت جوهری ملاصدرا در انسان و سیر اشتدادی انسان در مراتب هستی و همچنین بررسی خودبرونافکنی دازاین و نسبت دازاین با عالم در فلسفۀ هایدگر، شباهتها و مفارقتهای اندیشۀ دو فیلسوف را واکاوی کند.
Motion in substance
projection
Dasein
Heidegger
Mulla-Sadra
Human
2014
10
23
593
618
https://jpht.ut.ac.ir/article_52849_72b5364cac503b34d0367aba81b722ed.pdf
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1393
11
3
چکیده های انگلیسی
2014
10
23
1
8
https://jpht.ut.ac.ir/article_53640_5dae2436a69b939e533c2952c55da824.pdf