2024-03-29T04:07:12Z
https://jpht.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=7831
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1395
13
1
ذات خدا و تمایز صفات او در فلسفۀ اسپینوزا
عبدالرزاق
حسامی فر
سید مسعود
سیف
اسپینوزا خدا را تنها جوهری میداند که وجود دارد و همه چیز تجلی اوست. از نظر او خدا بهواسطۀ صفاتش که از حیث ذات و عدد نامتناهی و با ذات او متحدند، در عوالم نامتناهی تجلی میکند و البته در این عالم با دو صفت فکر و بعد تجلی کرده است. تصور اسپینوزا از خدا چندان شفاف نیست و شارحان فلسفۀ او را به چالش انداخته است؛ چنانکه پارهای او را دئیست، پارهای ملحد و پارهای همهخداانگار دانستهاند. این تفاسیر متعارض، تحلیل تلقی او از خدا را ضرورت میبخشد. در خصوص نسبت میان ذات و صفات خدا و در تفسیر تعریف 2 از بخش 2 اخلاق «2d2»، دو نظریۀ مهم وجود دارد: یکی نظریۀ مجموعه که بر طبق آن ذات خداوند مجموعهای از صفات متمایز است و دیگری نظریۀ کلیت که بر اساس آن، ذات خداوند عین کلیت صفات غیرمنفصل خواهد بود. در این مقاله تفاسیر متفاوت در باب تصور اسپینوزا از خدا و تمایز میان ذات و صفات او بررسی شده است.
substance
attribute
thought
extension
nature
collection
totality
2016
03
20
1
22
https://jpht.ut.ac.ir/article_58587_7963e45e1c894d404cfcd25b28434fd4.pdf
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1395
13
1
آرای عبدالرزاق لاهیجی در باب حکمت خداوند: بررسی انتقادی
میرسعید
موسوی کریمی
میلاد
ربیعی
هدف از نگارش این مقاله، بررسی نقادانۀ دیدگاه حکیم لاهیجی در باب حکمت خداوند است. بنا به نظر ایشان، حکمت خداوند بهمعنای هدفداری او خواهد بود؛ یعنی، خداوند حکیم، خداوندی است که همواره اهدافی بر افعالش مترتب هستند. اما این اهداف، متوجه مخلوقاتند، زیرا با تحقق هدف، نیازی از صاحب هدف رفع میشود، درحالیکه خداوند بینیاز مطلق است. لاهیجی بر این مدعای خود، دو استدلال نیز اقامه میکند؛ یکی مبتنی بر حسن و قبح عقلی و دیگری بر این اساس که خداوند فاعل مختار است. نوشتار حاضر، با بررسی نگاه لاهیجی به "هدفداری" آغاز میشود؛ نحوۀ پیوند آن با "اختیار" و "رفع نیاز از صاحب هدف" مشخص میشود و ماحصل آن چنین خواهد بود: 1. هدف صرفاً از صاحب هدف رفع نیاز نمیکند، بلکه صاحب هدف میتواند با تحقق هدف خود، نیازی را از سایرین نیز مرتفع کند و 2. نباید سازوکار ایجاد هدف را به مقولات جبر یا اختیار پیوند زد. سپس دو استدلال لاهیجی به محک آزمون گذاشته میشوند. نتیجه این خواهد بود که بنیان هر دو استدلال چندان محکم نیست و نمیتوانند در دفاع از حکمت خداوند استفاده شوند.
Divine Wisdom
Purposefulness
Free Will and Determinism
Essential Good and Evil
2016
03
20
23
42
https://jpht.ut.ac.ir/article_58588_bed2d0fc293a6d8dd0c99b365c7faf21.pdf
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1395
13
1
ابزارانگاری در علم، راهکاری برای تعارضزدایی میان علم و دین
حسن
یوسفیان
ابزارانگاری در علم به دیدگاهی اشاره دارد که نظریههای علمی را چیزی جز ابزاری برای پیشبینی نمیداند. برخی رد پای این دیدگاه را در آثار افلاطون و ارسطو جستوجو کردهاند؛ اما غالباً پیشگامان این نظریه را کشیشانی میدانند که برای دفاع از آموزههای دینی، به اندیشة فرضیهانگاری گزارههای علمی روی آوردند. جرج بارکلی و پییر دوهم را میتوان از مدافعان این دیدگاه بهشمار آورد. بیشتر ابزارانگاران جدید تنها در واژههای نظری (ترمهای تئوریک) این رویکرد را برمیگزینند و قانونهای علمی را ابزاری نمیدانند. ابزارانگاری با بسیاری دیگر از مکاتب علمی فلسفی (مانند پوزیتیویسم، قراردادگرایی، پراگماتیسم و مکتب تحلیل زبانی) پیوند نزدیکی دارد و میان آنها دادوستدهایی برقرار است. برخی با تمسک به این نظریه، تعارض ظاهری میان علم و دین را به اینگونه بر طرف میکنند که گزارههای علمی (برخلاف آموزههای دینی) اساساً از واقعیتی حکایت نمیکنند.
Instrumentalism
Religion-science conflict
Theoretical terms
2016
03
20
43
60
https://jpht.ut.ac.ir/article_58589_8e252797229fd77e07cfb788e2a7d656.pdf
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1395
13
1
فرایند خداباوری یهود با تأکید بر شواهد قرآنی
علیرضا
خواجه گیر
سیامک
قربانی پور
سرگذشت خداباوری در تاریخ قوم یهود که در تقسیمبندی ادیان جزو ادیان توحیدی یا ابراهیمی محسوب میشود، مسیر پرفراز و نشیبی را طی کرده و از جانپرستی[1] و باور به ارواح طبیعت تا حل شدن همۀ خدایان در خدایی واحد را دربر میگیرد. این سیر خداگرایی در قوم یهود از مفهوم خداوند در اندیشۀ عبرانیان کوچنشین آغاز شده و تا مرحلۀ خدایی که حضرت موسی به قوم بنیاسرائیل معرفی کرد و سرانجام تا برداشت مفسران یهودی همچون ابنمیمون[2] و اسپینوزا[3] ادامه پیدا میکند. بنا به همین دلایل است که داستان قوم بنیاسرائیل و سیر خداباوری آنان بخش بسیار مهمی را در آیات قرآن کریم به خود اختصاص داده است و خداوند در این کتاب مقدس نیز فراز و نشیبها و انحرافهای این قوم را در گرایش به خداباوری ایشان در ابعاد فردی و اجتماعی مورد توجه قرار میدهد و انسانها را به پندپذیری از نقاط قوت و ضعف آن فرامیخواند. دستاورد اصلی این پژوهش بررسی عوامل درونی مانند اساطیر، باورهای قومی، تحریفات دینی و عوامل بیرونی مانند تأثیر ملتهای دیگر بر فرایند خداباوری این دین بوده که در کتب مقدس یهود و قرآن کریم نیز منعکس شده است.
Jehu
Israel
Kabbalah
Torah
The Ten Commandments
Moses
2016
03
20
61
88
https://jpht.ut.ac.ir/article_58590_55deb2e77a094f44abf0309df515f6cd.pdf
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1395
13
1
منزلت عقل متعالی (نقش عقل در ساحات مختلف دین)
رمضان
علیتبار فیروزجایی
از مسائل مهم در دینپژوهی و فلسفۀ دین، جایگاه و منزلت عقل در فهم دین است. سؤالات مختلفی در این زمینه مطرح میشود که عقل چه نقش و منزلتی در فهم دین و تحقق معرفت دینی دارد؟ آیا نقش و کارکرد آن تنها از سنخ ابزار فهم دین از سایر منابع است یا اینکه در کنار سایر منابع معرفتی دین، از جایگاه منبعیت نیز برخوردار است؟ در اندیشۀ غربی بهویژه مسیحیت، پاسخهای مختلفی در این باب داده شده است که با توجه به عنوان مقاله، از طرح آنها صرف نظر می کنیم. در اندیشۀ اسلامی چند دیدگاه مختلف مطرح است که از جملۀ آنها میتوان به تفکر ظاهرگرایی، عقلگرایی اعتزالی و عقل متعالی (تفکر شیعی) اشاره کرد. ظاهرگرایان؛ اعم از اهل حدیث از اهل تسنن و اخباریون از شیعه بر ظواهر دینی جمود دارند و مخالف هر گونه تدبر عقلی در دین هستند. عقلگرایان اعتزالی (اعم از معتزلۀ قدیم و جدید) معتقدند که عقل در فهم و درک تمامی معارف دینی تواناست. عقلگرایی اعتدالی (عقل شیعی یا عقل متعالی) به هماهنگی بین عقل و شریعت و عقل و نقل تأکید دارد و برای عقل در ساحات مختلف دین، هم نقش ابزاری قائل است و هم نقش و کارکرد منبعی. در مقالۀ حاضر میکوشیم به منزلت عقل (ابزاریت و منبعیت آن) در هر یک از ساحات مختلف دین (عقاید، احکام، اخلاق و ...) بپردازیم.
reason
instrumental reason
Transcendental Reason
Religion
religious knowledge
Understanding of Religion
2016
03
20
89
112
https://jpht.ut.ac.ir/article_58591_1e86311ec6aa92421f8af57e270c2c5d.pdf
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1395
13
1
بررسی و نقد مفهوم وحی گزارهای و غیرگزارهای در الهیات مسیحی
وحیده
فخار نوغانی
پدیدۀ وحی و تبیین آن یکی از مهمترین موضوعات در حوزۀ ادیان الهی محسوب میشود. ماهیت رازگونه و فراطبیعی این پدیده سبب شده است تا رویکردهای گوناگونی در این خصوص از سوی اندیشمندان دینی مطرح شود. در الهیات مسیحی دو رویکرد کلی گزارهای و غیرگزارهای در تبیین وحی وجود دارد. بر اساس رویکرد اول وحی عبارت از مجموعه آگاهیهایی است که در قالب عبارات و گزارهها آشکار میشود، در حالیکه بر اساس رویکرد دوم پدیدۀ وحی نه از سنخ گزاره بلکه بهمعنای مکاشفه است. در این مقاله ضمن بررسی، تحلیل و نقد هر یک از دو رویکرد، تلاش شده است تا مهمترین نقصها و کاستیهای موجود در هر یک از دیدگاهها مطرح شود. فروکاهش وحی به ساحت گزارهای صرف در رویکرد گزارهای، عدم توجه به مبانی انسانشناسی و هستیشناسی و فروکاهش وحی به سطح نازلی از تجربیات بشری در رویکرد غیرگزارهای و نیز غفلت از مبانی زبانشناسی در حوزۀ زبان دین، برخی از مهمترین نقصهای الهیات مسیحی در تبیین پدیدۀ وحی هستند.
propositional revelation
non-propositional revelation
Revelation
patterns of revelation
2016
03
20
113
138
https://jpht.ut.ac.ir/article_58592_ae9f5c7e4f4fa3b4cea35b7189564e0e.pdf
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1395
13
1
هنر ارزشی و غیرارزشی از دیدگاه افلاطون
حمیدرضا
ورکشی
از آنجا که افلاطون اولین فیلسوفِ آغازگر تألیف در حوزۀ زیبایی و بر زیباییشناسی هنری بعد از خود بسیار تأثیرگذار بوده است، بررسی دیدگاه وی در خصوص زیباییهای هنری اهمیت بسیاری دارد. البته هرچند هنرهای زیبا، بهنحوی که در عصر حاضر مصطلح است، در دوران افلاطون مطرح نبوده، اما میتوان از مطالب و آرایی که افلاطون بهطور پراکنده در باب هنرهای زیبا بیان کرده است، نظر وی را کشف کرد. راجع به دیدگاه افلاطون پیرامون هنرهای زیبا دو نظر وجود دارد. برخی او را موافق هنر دانستهاند و در صدد توجیه مخالفتهای صریح وی برآمدهاند و برخی نیز او را ضدّ و مخالف هنر دانستهاند. در این پژوهش فارغ از نظر موافقان و مخالفان به بررسی هنر از دیدگاه افلاطون پرداخته میشود و نتیجه آنکه وی را نه میتوان مخالف و نه موافق مطلق هنرهای زیبا دانست. بلکه افلاطون به دو نوع هنر معتقد است؛ هنر ارزشی و غیرارزشی و برای هر یک از این انواع ویژگیهایی ذکر میکند؛ که اساسیترین وجه ممیزۀ این دو هنر، بهرهمندی از زیبایی مطلق؛ یعنی منشأ الهی داشتن است.
Fine arts
value art
non-value art
Features
absolute aesthetic
Plato
2016
03
20
139
160
https://jpht.ut.ac.ir/article_58593_44196879c843976ca5afa4d98e2f031d.pdf
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1395
13
1
مبانی فلسفی و کلامی مدیریت اجتماعی از دیدگاه اسلام
مهدی
محمدرضایی
محمد
محمدرضایی
در این مقاله مبانی فلسفی و کلامی مدیریت اجتماعی از دیدگاه اسلام بحث و بررسی میشود. از دیدگاه اسلام و عقل، انسان اجتماعی است و تنها در اجتماع میتواند به سعادت و کمالات نائل شود. در هر اجتماعی، از جمله اجتماع اسلامی نیاز به حکومت، یک ضرورت است و بدون آن، جامعه نظم و قوام پیدا نمیکند. هر حکومتی بر دو پایۀ اساسی استوار است: قانون و مدیران. از نظر مبانی عقلی و دینی، مدیر یک جامعۀ اسلامی باید از مدیریت و کمالات و فضایل لازم برخوردار باشد تا بتواند جامعه را به سعادت مطلوب برساند. در این مقاله دربارۀ چهار مبنای عقلی و فلسفی مدیریت اجتماعی اسلام بحث شده است. سپس بر اساس آیات قرآنی و روایات معصومین به ویژگیهای مدیر در اجتماع اسلامی اشاره خواهد شد که عبارتند از: 1. ایمان؛ 2. تقوا؛ 3. عدالت؛ 4. کمالات و فضایل اخلاقی؛ 5. مدیریت و توانایی ادارۀ جامعه؛ 6. اهل مشورت بودن؛ 7. انتخاب او بر اساس رأی مردم؛ 8. مدافع حق؛ 9. حافظ بیتالمال و دور بودن از مالاندوزی؛ 10. زاهد و سادهزیست؛ 11. پاسدار کرامت انسانی.
مدیریت اسلامی، با توجه به مبانی فلسفی و کلامی و به تبع آن ویژگیهای مدیر و مدیران بهگونهای است که هر عاقلی اگر آن را تصور کند، میپذیرد.
Social Management
Islamic Manager
Society
Islamic Government
Philosophical Foundation
2016
03
20
161
186
https://jpht.ut.ac.ir/article_58594_246d5b74384c5dc88aa39d9188599089.pdf
Philosophy of Religion
2008-7063
2008-7063
1395
13
1
چکیده انگلیسی
2016
03
20
1
8
https://jpht.ut.ac.ir/article_60622_f5cf2c924ffc151045031c93ee2b92c1.pdf