2024-03-29T13:39:27Z
https://jpht.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=8099
مجله علمی " فلسفه دین "
2008-7063
2008-7063
1395
13
4
مبانی کرامت انسان از دیدگاه ملاصدرا
فتانه
درتاج
محمد
محمدرضایی
در تفکر صدرایی و با توجه به اصول و مبانی فلسفی وی، کرامت انسان امری حقیقی و وجودی است، نه اعتباری و قراردادی و چون وجود ذومراتب محسوب میشود، پس کرامت نیز امری تشکیکی و دارای مراتب است. بر این اساس انسان ذاتاً دارای کرامت است، یعنی کرامت در نظام تکوین و با فطرت انسانی عجین و امری ثابت و لایتغیر بوده که بهدلیل ویژگیهایی چون، عقل و خرد، نفخة روح و ... به انسان ارزانی شده است، اما انسان در سیر صعودی میتواند به جهانی وسیعتر و بالاتر برسد و به عقل قدسی متصل و به کرامت اکتسابی نائل شود. البته تحصیل مراتب کرامت اکتسابی نیز با صفات کمالی وجودی مانند علم و معرفت، ایمان، تقوا و تعقل میسر است. پس کرامت انسان از نگاه ملاصدرا امری دوسویه محسوب میشود که یک سوی آن انسان و سوی دیگر آن ملکوت قرار دارد و انسان حقیقت یگانهای است که میتواند از مرتبۀ جسمانی تا مقام روحانی سفر کند.
خلافت الهی
کرامت اکتسابی
کرامت ذاتی
ملاصدرا
2016
12
21
553
578
https://jpht.ut.ac.ir/article_61116_04a3aeb6e77b9e6eec55c0aa412382f4.pdf
مجله علمی " فلسفه دین "
2008-7063
2008-7063
1395
13
4
سیر تحول رویکردهای الهیاتی جدید و شاخصه های آنها
یحیی
کبیر
محسن
طاهری صحنه
در این مقاله سیر تحولات الهیات معاصر از زمان شلایرماخر (بهعنوان پایهگذار الهیات جدید) و تعریفی که متألهان از دین ارائه دادهاند، بررسی خواهد شد. از نظر شلایرماخر دین صرفاً امری اخلاقی نیست، بلکه تجربهای اسرارآمیز و ابطالناپذیر است و عقل از ایمان جداست. کارل بارت تأکید کرده است که سخن از خدا از جنس و سنخ گزاره نیست، بلکه یک واقعه و رخداد است. راینهولد نایبور در سنت نوارتدوکسی نشان داد که عقل و ایمان دو بستر متمایز و منفک از هم هستند. برخی اگزیستانسیالیستها مثل رودلف بولتمان و پل تیلیخ کوشیدند از کتاب مقدس اسطورهزدایی کنند و نشان دهند که گزارههای مربوط به خدا همه نمادین و هستند.در الهیات معاصر نگاه نقادانه، هرمنوتیکی، تکثرگرا، متنمحور، تاریخی و غیرجزمی، بههمراه نفی اقتدارگرایی غلبه دارد.
الهیات بارت
الهیات لیبرال
الهیات معاصر
الهیات نیبور
انجیلگرایی
شلایرماخر
2016
12
21
579
594
https://jpht.ut.ac.ir/article_61117_1f6d670cf8d5bd581019b6a6637fe357.pdf
مجله علمی " فلسفه دین "
2008-7063
2008-7063
1395
13
4
بررسی مبانی و روشهای مشترک قاضی عبدالجبار معتزلی و ریچارد سویینبرن در مبحث معجزه
عباس
دهقانی نژاد
محمد
سعیدی مهر
در این مقاله بیش از آنکه در صدد مقایسۀ دیدگاههای مشترک قاضی عبدالجبار و سویینبرن دربارۀ حیطهها و مباحث مختلف معجزه باشیم، سعی داشتهایم مشابهت مبانی و روشهای آنها را در این مبحث نشان دهیم. اعتقاد نگارندگان بر این است که مبانی و روشهای مشترک در بسیاری موارد به دیدگاههای مشابه ختم میشود. تلاش ما در نشان دادن این شباهتها در سه بخش سامان یافته است: مبانی، رویکردها و روشهای مشترک. در مبانی نشان دادهایم که این دو متفکر از لحاظ معرفتی، معناشناختی و دینی شباهتهای عمیقی دارند. در قسمت رویکردها هم بیان کردهایم که هر دو عقلگرایانی معتدل بودهاند. در نهایت در روشها متذکر شدهایم که این دو متفکر از شیوههایی مانند تمثیل، تقسیم و تکثیر دلیل استفاده کردهاند.
روششناسی
سویینبرن
عبدالجبار
فلسفۀ دین
معجزه
2016
12
21
595
611
https://jpht.ut.ac.ir/article_61118_d8f61320b3b227499930295bfe32dc08.pdf
مجله علمی " فلسفه دین "
2008-7063
2008-7063
1395
13
4
خداناباوری اصلموضوعی در اندیشه آلن بدیو
احمدعلی
حیدری
علی
حاتمیان
آلن بدیو، فیلسوف معاصر فرانسوی، در شمار اندیشمندانی است که ظرف یک دهۀ اخیر توجه بسیاری را در ایران برانگیخته و بخشهای متفاوتی از اندیشۀ او بررسی شده است. اما در میان پژوهشها و مباحث جاری پیرامون بدیو، نسبت اندیشۀ او با الهیات از جملۀ مباحثی بوده که از آن غفلت شده و با وجود اهمیت اساسی، از این زاویه به آثار او نگریسته نشده است. د نوشتار حاضر بر آنیم تا با تحلیل تأثیرات الهیاتی هستیشناسی بدیو، نحوۀ مواجهۀ او با ایدۀ خداوند را آشکار کنیم و از این طریق، بخش کوچکی از خلأ نظری را در این حوزه پوشش دهد. بر این اساس، در ابتدا توصیف بسیار مختصری از مبانی هستیشناسی بدیو ارائه خواهد شد تا امکان ورود به مبحث خداوند در این دیدگاه فراهم شود. در ادامه نیز با بررسی دقیقتر الگوی پیشنهادی بدیو در قالب گونهای خداناباوری اصلموضوعی، به برخی نقدهای ممکن بر این رویکرد اشاره خواهد شد.
اصلموضوع
کثیر
نامتناهی
نظریۀ مجموعهها
واحد
هستیشناسی
2016
12
21
613
638
https://jpht.ut.ac.ir/article_61119_b4e717bf35edbdbb9d011ef244d74822.pdf
مجله علمی " فلسفه دین "
2008-7063
2008-7063
1395
13
4
نظام فاعلی،مهمترین شاخصه معاد جسمانی ملاصدرا
سید محمد
میرباقری
قاسمعلی
کوچنانی
ملاصدرا با استناد به چند اصل مهم از جمله تجرد قوۀ خیال و نیز قدرت نفس بر ایجاد خارجیِ صُوَر خیالی، مُدعای خود مبنی بر جسمانی بودن معاد و نیز آفرینش بدن اُخروی توسط نفس را تبیین کرده است و نحوۀ تحقق و کیفیتِ این بدن اُخروی را بیان میکند. بررسی و شناخت مختصات نظام حاکم بر دنیا و آخرت، ما را به این نکته رهنمون میکند که در دنیا، علیت علاوه بر علت فاعلی، به علل قابلی و مادی نیز نیازمند است. در حالیکه در آخرت،علیت فقط متوقف است بر علت فاعلی. نفس نیز، از همین حیث، با اتکا بر نظام فاعلی حاکم بر آخرت،در آنجا دست به خلق هر آنچه اراده کند (از جمله بدن اُخروی خود) میزند. در عالم طبیعت، نفس این قدرت را دارد که با کاستن واردات بیرونی، به خلق صُور دست زند و اگر این نفس بتواند به مراحل تزکیۀ کامل برسد، میتواند همین صُور را در عالم خارج نیز ایجاد کند. همانند فعل انبیا و اولیای الهی از قبیل معجزات و کرامات. حال در آخرت، افرادی که به بهشت راه مییابند این توانایی را دارند که باتوجه به نظام فاعلیِ حاکم بر آنجا،آنچه را که پیامبران در دنیا بهعنوان معجزه انجام میدادند،آنها را در بهشت به اِذن الهی انجام دهند. همچنین نفس به این علت که مجرد است و هر مجردی نسبت به مادون علیت دارد، میتواند مراحل مادون را از نظر علّی بر عهده گیرد و به آفرینش صُوَر دست بزند. این خلق صُور در عالم آخرت،بینیاز از علل مادی و قابلی و تنها متکی بر علت فاعلی است. به همین دلیل از نظام حاکم بر آخرت، به نظام فاعلی و اراده تعبیر میشود.
بدن اُخروی
تجرد
فاعلیت
قوۀ خیال
معاد جسمانی
ملاصدرا
نفس
2016
12
21
639
658
https://jpht.ut.ac.ir/article_61120_df9c7047ece42e47f52f5e6ce1ae626e.pdf
مجله علمی " فلسفه دین "
2008-7063
2008-7063
1395
13
4
مبانی تاریخمندی قرآن و تحلیل و نقد مبنای وحیشناختی آن
محمد
عرب صالحی
تاریخمندی قرآن مبانی و ادلۀ مختلفی دارد؛ در این مقاله ضمن برشمردن کل مبانی به یک مبنا به تفصیل پرداخته خواهد شد و آن مبنای وحیشناختی تاریخمندی قرآن است. رابطۀ وحی با واقعیتهای عینی زمان نزول و تأثیرپذیری یا عدمتأثیرپذیری وحی از آنها، از جملۀ موضوعات مهمی است که در سدۀ اخیر مجادلات و شبهات زیادی را سبب شده است. پذیرش تأثر قرآن از واقعیات زمانه بدون شک یکی از مبانی نظریۀ تاریخمندی قرآن است؛ نظریهای که بشری شدن و قابل نقد و رد بودن قرآن یا برخی از آموزههای آن را بهدنبال داشته و تنها منبع غیرمحرف آسمانی را از جهات دیگری زیر سؤال میبرد. مطابق این مبنا وحی حیث دیالکتیک با واقعیتهای زمان نزول دارد و به تبع آنها نازل شده است؛ بهنحوی که اگر آن واقعیتها دگرگون بود وحی هم متفاوت میشد؛ محور نقدها در این مقاله بر نفی حیثیت دیالکتیکی وحی است و در ادامه نحوۀ تعامل وحی با واقعیتهای زمان نزول تبیین شده است.
تاریخمندی
دیالکتیک
شأن نزول
ظرف نزول
قرآن
2016
12
21
659
680
https://jpht.ut.ac.ir/article_61121_190ee98581e8b0347fb7246638889f3a.pdf
مجله علمی " فلسفه دین "
2008-7063
2008-7063
1395
13
4
ارزیابی کارآمدی « تأویل گرایی» در فهم قرآن
روح الله
نجفی
هر گاه ظاهر آیات قرآن با دلایل بیرون از قرآن تعارض داشته باشد، فهمندۀ قرآنباور به معنای تأویلی که معنایی دورتر است، منتقل میشود. دلیل مخالف ظهور آیه، غالباً از دادههای علوم عقلی، تاریخی و تجربی فراهم میآید. مقالۀ حاضر ضمن تقریر چیستی و چرایی عبور از «معنای ظاهری» به «معنای تأویلی»، از روایی یا ناروایی چنین فرایندی سخن میگوید و نشان میدهد که اعتبار و کارآمدی برگزیدن «معنای تأویلی»، مُطلق و همهجایی نیست، بلکه این شیوه با موانع و محدودیتهایی روبهروست. مهمترین چالش استفاده از راهکار «تأویل» آن است که گاه معنای تأویلی را نمیتوان ارادۀ متکلم برای فضای نزول قرآن دانست. زیرا آن معنا، مبتنی بر دادههای علوم جدید مطرح شده است و در فضای نزول، دلیلی برای عدول از ظاهر وجود نداشته است. افزون بر این، استشهاد به تأویل در مواجهۀ با قرآنناباوران، کاربرد چندانی ندارد، زیرا ایشان، به خطاناپذیری قرآن (که خاستگاه عدول از معنای ظاهری است) التزام ندارند.
تأویل
تفسیر قرآن
خطاناپذیری قرآن
ظاهر
فضای نزول
معنا
2016
12
21
681
696
https://jpht.ut.ac.ir/article_61122_27f546b9a62a1a5c0bd7e0393599b88f.pdf
مجله علمی " فلسفه دین "
2008-7063
2008-7063
1395
13
4
نقد و بررسی وجود صفات در خدا و ارادی بودن ایمان با نگاه به افکار پل تیلیش
سید مجتبی
میردامادی
در اینکه ایمان به خداوند عقد و حالتی قلبی است که برای مؤمن امنیت میآورد و در رأس همۀ ایمانهای جزیی آدمی قرار دارد و سعادتبخش است، هیچگونه سخنی نیست؛ ولی ارائۀ مشخصههای متعلق ایمان یعنی صفات خداوند، برای بحث در یکی از اساسیترین مسائل کلام اسلام و مسیحیت ضروری خواهد بود. در این میان پل تیلیش متأله اگزستانسیالیست مسیحی، با بیانی پیچیده و ابهامگونه از خدا و صفات او و نیز بیان ایمان، مشخصههایی از جمله دلبستگی بیقید و شرط و نهایی؛ غایت قصوای حیات و عمل کل شخصیت آدمی و نیز عمل آگاهانه و موضوع آزادی را برشمرده است،گرچه وی درزمرۀ ایمانگرایان اعتدالی است، تعریف وی از ایمان با ویژگیهای پیشگفته متناقضنماست، دلبستگی نهایی به امری نامشروط یا با صفاتی محدود یا رمزآلود، همچنین مسئلۀ ایمان و ارادۀ آدمی و جذبۀ ایمان و حالت وجد منبعث از آن در مؤمنان، از جملۀ مواردی است که در آثار پل تیلیش با رویکرد کلام اسلامی امکان نقد و بررسی دارد. در این مقاله در پی اثبات دو مسئله هستیم: نخست) اینکه مطلق و نامتناهی بودن ذات خداوند، بهمعنای نبود صفات حقیقی و واقعی برای خدا نیست؛ دوم) ایمان در همۀ مراحل خود، ارادی و از سر اختیار است.
اراده
ایمان
پل تیلیش
دلبستگی نهایی
صفات
وجود
2016
12
21
697
715
https://jpht.ut.ac.ir/article_61123_b849b1d4e7d507be75b0152327c0269f.pdf
مجله علمی " فلسفه دین "
2008-7063
2008-7063
1395
13
4
الهیات تنزیهی افلوطین
اسدالله
حیدرپور کیایی
مقالۀ حاضر ارائۀ توصیف و تحلیلی است از الهیات تنزیهی افلوطین. او در این روش تلاش میکند شناختی عقلی دربارۀ خدا هرچند به نحو سلبی بهدست آورد. سلب در این الهیات نه بهمعنای سلب محض و نه بهمعنای فقدان، بلکه سلب مبتنی بر تنزیه است که به تنزیه و پالایش یک مفهوم یا جوهر برای رسیدن به معنای حقیقی و دقیق آن میپردازد. بنابراین روش سلبی در الهیات سلبی افلوطین که همان روش تنزیه عقلی است، رها و حذف کردن کیفیات اضافی از احد برای دستیابی عقلی به وحدت محض و بساطت صرف اوست. وی در توصیف روش سلب به «اسناد و توصیف احد به آنچه نیست نه به آنچه هست» تأکید میکند و میتوان از جنبۀ عقلی برای روش سلبی دو موضوع در نظر گرفت: یکی سلب انتقادی همۀ اظهارات مثبتی که انسان میتواند در مورد خدا طرح کند و دیگری سلب انتقادی از سلبهای ما که هیچگاه خاتمه نمییابد. اما آنچه از طریق این روش سلبی دستگیر انسان میشود، شناخت عقلی نه از خود خدا، بلکه دربارۀ او (فیوضات) است. ما نمیتوانیم هیچ شناخت عقلی از ذات او بهدست آوریم و از اینرو نمیتوانیم هیچ از او سخن بگوییم.
افلوطین
الهیات سلبی
سلب
تنزیه
2016
12
21
717
737
https://jpht.ut.ac.ir/article_61124_a24342a3c73a601fa2da797a566f3563.pdf