مبانی فلسفی و کلامی مدیریت اجتماعی از دیدگاه اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت دولتی دانشگاه آزاد اسلامی

2 استاد گروه فلسفۀ دین و فلسفۀ اسلامی، دانشگاه تهران

چکیده

در این مقاله مبانی فلسفی و کلامی مدیریت اجتماعی از دیدگاه اسلام بحث و بررسی می‌شود. از دیدگاه اسلام و عقل، انسان اجتماعی است و تنها در اجتماع می‌تواند به سعادت و کمالات نائل شود. در هر اجتماعی، از جمله اجتماع اسلامی نیاز به حکومت، یک ضرورت است و بدون آ‌ن، جامعه نظم و قوام پیدا نمی‌کند. هر حکومتی بر دو پایۀ اساسی استوار است: قانون و مدیران. از نظر مبانی عقلی و دینی، مدیر یک جامعۀ اسلامی باید از مدیریت و کمالات و فضایل لازم برخوردار باشد تا بتواند جامعه را به سعادت مطلوب برساند. در این مقاله دربارۀ چهار مبنای عقلی و فلسفی مدیریت اجتماعی اسلام بحث شده است. سپس بر اساس آ‌یات قرآنی و روایات معصومین به ویژگی‌های مدیر در اجتماع اسلامی اشاره خواهد شد که عبارتند از: 1. ایمان؛ 2. تقوا؛ 3. عدالت؛ 4. کمالات و فضایل اخلاقی؛ 5. مدیریت و توانایی ادارۀ جامعه؛ 6. اهل مشورت بودن؛ 7. انتخاب او بر اساس رأی مردم؛ 8. مدافع حق؛ 9. حافظ بیت‌المال و دور بودن از مال‌اندوزی؛ 10. زاهد و ساده‌زیست؛ 11. پاسدار کرامت انسانی.
مدیریت اسلامی، با توجه به مبانی فلسفی و کلامی و به تبع آن ویژگی‌های مدیر و مدیران به‌گونه‌ای است که هر عاقلی اگر آن را تصور کند، می‌پذیرد.
 
 

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن

    نهج البلاغه

    1. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید‌بن هبة الله (1380ق). شرح نهج‌البلاغه؛ بیروت، دار الاحیاء التراث العربی.
    2. ابن‌بابویه، محمد‌بن علی (1424ق).  الخصال؛ قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
    3. ابن‌بابویه، محمد‌بن علی (1404ق). عیون اخبار الرضا؛ بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
    4. ابن‌بابویه، محمد‌بن علی (1406ق). من لایحضره الفقیه؛ بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
    5. ابن‌سینا (1404ق). الشفاء؛ تحقیق الاب قنواتی؛ قم، مکتبه آیت‌الله المرعشی.
    6. ابن‌شعبه حرانی، حسن بن علی (1394). تحف العقول عن آل الرسول؛ قم، منشورات مکتبه بصیرتی.
    7. امام خمینی (1373). ولایت فقیه، حکومت اسلامی، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
    8. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1412ق).  مفردات الفاظ القرآن؛ دمشق، دارالقلم.
    9. سهرودی (شیخ اشراق)، یحیی‌بن حبش (1373). مجموعه مصنفات شیخ اشراق؛ تصحیح و مقدمۀ هنری کرین، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    10. صدرالمتألهین (1386ق). الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعة؛ قم، المکتبة المصطفویه.
    11. طبرسی، ابن‌نصر حسن‌بن فضل (1378). مکارم الاخلاق؛ تهران، انتشارات حبیب.
    12. علامه طباطبایی (1375). نهایة الاحکمة، قم، جامعۀ مدرسین.
    13. فتال نیشابوری، محمد‌بن احمد (1406ق). روضة الواعظین؛ بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
    14. مجلسی، محمد باقر (1403ق). بحارالانوار؛ بیروت، مؤسسه الوفاء.
    15. مقیمی، سید محمد (1394). اصول و مبانی مدیریت از دیدگاه اسلام، تهران، انتشارات رادان.