نگرشى به تقسیم آیات قرآنى به «محکم و متشابه» و تبیین تأویل متشابه‎

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

سطح چهار حوزۀ علمیه و دانشجوی دکتری ادیان و مذاهب

چکیده

 از دیرباز موضوع تقسیم آیات قرآن به محکم و متشابه و تبیین معنای تأویل، مورد توجه مفسران قرآن بوده و دربارۀ سه موضوع: محکم، متشابه و تأویل بحثهای گستردهای انجام گرفته است. بیشترین بحثها به تعیین معنای متشابه مربوط میشود که در میان انظار گوناگون دو نظر طرفدار بیشتری دارد. متشابه یعنی عوالم غیبی مانند: برزخ و صراط و امثال اینها و متشابه یعنی صفات خبری که بهظاهر حاکی از تجسیم و تشبیه خداست و نظریۀ اخیر مد نظر نویسندۀ این مقاله هم قرار دارد.
 واژۀ تأویل در قرآن در موارد متعددی بهکار رفته است، مانند تبیین اسرار کارهای بهظاهر نازیبا در مورد مصاحب موسی؛ بیان اسرار عمل به قانونهای الهی؛ تبیین واقعیت رویا؛ نمایان شدن همۀ حقایق قرآنی در روز قیامت و سرانجام تأویل متشابه.
نظریۀ برگزیدۀ تأویل متشابه، تفسیر آیه در پرتو آیات محکم است و به یک معنا از ظهور افرادی دست برمیداریم و به ظهور جملی اهمیت میدهیم. مثلاً آنجا که میفرماید: آسمان و زمین را با دستهای خود آفریدیم، با توجه به قراین، منظور نفی شریک و همیار در آفرینش است یا در مورد آدم که میگوید: با دو دستم او را آفریدم، مقصود عنایت به آفرینش اوست. فتنهگران به ظاهر إفرادی تمسک میجویند و اذهان را مشوش و عقاید تشبیه و تجسم را ترویج میکنند ولی راسخان در علم به واقعیت آیات متشابه پی بردهاند و به هر دو ایمان راسخ دارند و از تأویل آن آگاه هستند.
 
 

کلیدواژه‌ها


  1.  

    قرآن الکریم.

    1. ،طبرسی، فضل‌بن حسن (بی‌تا). مجمعالبیان، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، تهران: مکتبه العلمیة الاسلامیه.

    2. فخر رازی (بی‌تا). تفسیر رازی، چ دوم، تهران: دارالکتب العلمیه.

    3. رشید رضا،سید محمد (1367ق). تفسیر المنار، چ سوم، مصر: دارالمنار.

    4. ابن‌فارس، احمد (1366ق). معجم مقائیس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، قاهره: دارالاحیاء الکتب العربیه عیسی البابی الحلبی و شرکاه.

    5. ابن‌منظور افریقی (بی‌تا). لسان العرب، بیروت: دار صادر.

    1. 6.  راغب اصفهانی (1362ش). مفردات قرآن، تحقیق محمد سید کیلانی، چ دوم، تهران: المکتبه المرتضویه.

    سبحانی، جعفر (1392ش). الموجز فی اصول الفقه، چ 14، قم: مؤسسۀ امام صادق