دین در فلسفۀ ویتگنشتاین متقدم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفۀ تطبیقی دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

لودیک یوزف یوهان ویتگنشتاین از زمرۀ فیلسوفان تحلیلی زبان به‌شمار می‌آید. او امور ماورای طبیعی از جمله اخلاق و دین را به فراسوی مرزهای زبان می‌فرستد و معتقد است که آنچه نمی‌توان دربارۀ آن سخن گفت، پس به‌ناچار باید سکوت کرد. سخنان وی در باب دین در دورۀ نخست فکری بسیار موجز، فشرده و گاه مبهم به‌نظر می‌آید و همین امر سبب شده است تا شارحان و مفسران ویتگنشتاین در باب جایگاه دین از منظر وی، دو موضع کاملاً مخالف اتخاذ کنند؛ برخی در تلاشند تا جایگاهی کاملاً دین‌مدارانه برای وی به تصویر بکشند و برخی دیگر او را ملحد و خدانشناس می‌دانند. د نوشتار حاضر بر آنیم تا با مطالعه و بررسی آثار ویتگنشتاین متقدم، از یک سو جایگاه خدا در اندیشۀ وی را رصد کنیم و از سوی دیگر به‌دنبال پاسخ این پرسش هستیم که از منظر وی حقیقتاً دین به چه معناست؟ آیا دین همان خداباوری است یا عمل به شریعت آنچنانکه بین دینداران رواج دارد ؟ یا آنکه چیزی معادل و همسنگ با اخلاق است. به‌دلیل موجز بودن سخنان او، سعی بر آن است تا از نظر شارحان وی نظیر نورمن ملکوم و سیرل برت استفاده شود.
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها


[1]. اکوان، محمد (بهار 1385). تجربه و نگرش دینی ویتگنشتاین،  انقلاب اسلامی، شمارۀ سیزدهم: 105 - 118.
[2]. پورحسن، قاسم (1390). زبان دین و باور به خدا؛ بررسی و نقد نظریۀ صورت حیات، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 [3]. حسینی، مالک (تیرماه 1387). لودویک ویتگنشتاین و الهیات جدید، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شمارۀ بیست و یکم: 26 - 29.
[4]. ساجدی، ابوالفضل (بهار 1384). ایمان‌گرایی و فلسفۀ ویتگنشتاین، قبسات، شمارۀ سی و پنجم: 159 - 180.
[5]. مالکم، نورمن (1383). دیدگاه دینی ویتگنشتاین، ترجمۀ علی زاهد، تهران: انتشارات گام نو.
[6].--------------- (1383). ویتگنشتاین: دیدگاهی دینی، ترجمۀ محمدهادی طلعتی، قم: مؤسسۀ انتشارات دانشگاه مفید.
[7]. ویتگنشتاین، لودویگ (1388). دربارۀ اخلاق و دین، ترجمۀ مالک حسینی و بابک عباسی، تهران: انتشارات هرمس.
[8].------------- (1379). رسالۀ منطقی - فلسفی، ترجمۀ میرشمس‌الدین ادیب سلطانی، تهران: امیرکبیر.
[9]. ------------- (1384). یادداشت‌ها ۱۹۱۶ ۱۹۱۴، ترجمۀ موسی دیباج و مریم حیات‌شاهی، تهران: انتشارات سعاد.
[10].هادسون (1378). لودویگ ویتگنشتاین، ترجمۀ مصطفی ملکیان، تهران: انتشارات گروس.
[11]. هایمان، جان (بی‌تا). فلسفۀ دین ویتگنشتاین، ترجمۀ خلیل قنبری، هفت آسمان: 41 - 51.
[12]. Barrett, Cyril, (1991), Wittgenstein on Ethics and Religious Belief, Oxford: Blackwell Publication.
[13].  Engelman, Paul, (1967), Letters from Ludig Wittgenstein, Horizon Press.
[13]. Lazenby, J. Mark, ( 2006), The Early Wittgenstein on Religion, London ; New York : Continuum.
[14]. Wittgenstein, Ludwig, (1922), Tractatus Logico-Philosophicos, London: Kegan Paul publication.
[15]. Nielsen, Kai, (2004), Wittgenstein and Wittgensteinians on religion. In Wittgenstein and Philosophy of Religion, Edited by Robert Arrington, New York: Rutledge.
[16]. Malcolm, Norman, (1993), Wittgenstein: A Religious point of View, London: Rutledge.
[17]. Hayes, John, (1996), The Introduction to M. O'C. Drury: The Danger of Words and Writings on Wittgenstein, Thoemmes Press.
[18]. McGuiness, Brain, (1988), Wittgenstein: A Life; Young Ludwig (1889-1921), University of California Press.
[19]. Redpath, Robert.T.H, (1990), Wittgenstein: A Student’s Memoir, Gerald Duckworth & Co Ltd.
[20].Schroeder, Severin,Schopenhauer’s Influence on Wittgenstein