نقد و بررسی وجود صفات در خدا و ارادی بودن ایمان با نگاه به افکار پل تیلیش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدۀ معارف و اندیشۀ دانشگاه تهران

چکیده

در اینکه ایمان به خداوند عقد و حالتی قلبی است که برای مؤمن امنیت می‌آورد و در رأس همۀ ایمان‌های جزیی آدمی قرار دارد و سعادت‌بخش است، هیچ‌گونه سخنی نیست؛ ولی ارائۀ مشخصه‌های متعلق ایمان یعنی صفات خداوند، برای بحث در یکی از اساسی‌ترین مسائل کلام اسلام و مسیحیت ضروری خواهد بود. در این میان پل تیلیش متأله اگزستانسیالیست مسیحی، با بیانی پیچیده و ابهام‌گونه از خدا و صفات او و نیز بیان ایمان، مشخصه‌هایی از جمله دلبستگی بی‌قید و شرط و نهایی؛ غایت قصوای حیات و عمل کل شخصیت آدمی و نیز عمل آگاهانه و موضوع آزادی را برشمرده است،گرچه وی درزمرۀ ایمان‌گرایان اعتدالی است، تعریف وی از ایمان با ویژگی‌های پیش‌گفته متناقض‌نماست، دلبستگی نهایی به امری نامشروط یا با صفاتی محدود یا رمزآلود، همچنین مسئلۀ ایمان و ارادۀ آدمی و جذبۀ ایمان و حالت وجد منبعث از آن در مؤمنان، از جملۀ مواردی است که در آثار پل تیلیش با رویکرد کلام اسلامی امکان نقد و بررسی دارد.
در این مقاله در پی اثبات دو مسئله هستیم: نخست) اینکه مطلق و نامتناهی بودن ذات خداوند، به‌معنای نبود صفات حقیقی و واقعی برای خدا نیست؛ دوم) ایمان در همۀ مراحل خود، ارادی و از سر اختیار است.
 

کلیدواژه‌ها


 ابن‌رشد، محمد (بی‌تا). الکشف عن مناهج الادلة: بی‌نا.
2. ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله (1364). النجاه، به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: بی‌جا.
3. امام خمینی، روح‌الله (1392). الطلب والاراده، ترجمه و شرح احمد فهری، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
4. تیلیش، پل (1381). الهیات سیستماتیک، ترجمۀ حسین نوروزی، تهران: انتشارات راه حکمت.
5. تیلیش، پل (1375). پویایی ایمان، ترجمۀ حسین نوروزی، ج اول، تهران: انتشارات حکمت.
6. دهخدا، علی‌اکبر (بی‌تا). لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
7. سجادی، جعفر (1373). فرهنگ علوم عقلی، تهران: مؤسسۀ کوشش.
8. صدرالدین شیرازی، محمد (1410ه). الاسفار الاربعه، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
9. طوسی، نصیرالدین (1403ه). شرح الاشارات والتنبیهات، تهران: دفتر نشر کتاب، چاپ دوم.
10. فارابی، محمد (1421ه). آراء اهل المدینه الفاضله، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
11. فروغی، محمدعلی (1317). سیر حکمت در اروپا، تهران: بی‌جا.
12. کلینی، محمدبن یعقوب (1365). الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
13. مصباح یزدی، محمدتقی (1370). آموزش فلسفه، قم: جامعۀ مدرسین.
14-Paul Tillich,dynamics of failh(new York:Harper and Row publishers,1957) . pp,1-22
15-Brown ,D.Mackenzie,1965,Ulimate concern:TILLICH IN Dialoyve,October 23,2005