تأثیر متقابل باورها و کردارها از دیدگاه علم سلوک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه عرفان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی

چکیده

از مسائل کلیدی که باید در عرصۀ بسیاری از علوم انسانی به گونۀ عام و در عرصۀ دانش سلوک به گونۀ خاص، به آن پرداخت و از بعد انسان‌شناسی سلوکی آن را بررسی کرد، تأثیر متقابل باورها و کردارها بر یکدیگر است که در گسترۀ حقیقت انسانیه رخ می‌دهد و در چهار ساحت امکان بررسی دارد: تأثیر علوم قلبی بر اعمال بدنی، تأثیر اعمال قلبی بر اعمال بدنی، تأثیر اعمال بدنی بر اعمال قلبی و تأثیر اعمال بدنی و قلبی بر علوم قلبی. چون تصدیقات پایۀ اعمال هستند، پس بر اعمال مؤثرند و از آن‌رو که اعمال بدنی از آثار ملکات قلبی هستند و ملکات قلبی از اعمال قلبی به‌شمار می‌آیند، بر اعمال قلبی مؤثرند و چون تکرار اعمال بدنی موجب ایجاد هیأت راسخ و صورت جوهری در حقیقت انسانی می‌شوند و ملکات قلبی را به‌وجود می‌آورند، بر اعمال قلبی مؤثرند و اعمال، چه قلبی و چه بدنی نیز به تناسب، موجب فعلیت خصایص کرداری هر یک از دو قوۀ عقل و جهل هستند و فعلیت هر یک از آن خصایص، به ضعف و قوّت هر یک از دو قوۀ عقل و جهل منجر می‌شود که این ضعف و قوّت تصدیق و تکذیب معارف و علوم قلبی را در پی دارد، لذا بر این علوم تأثیرگذارند.
.
 
 

کلیدواژه‌ها


  1. پورسینا (1385). تأثیر گناه بر معرفت با تکیه بر آرای اگوستین قدیس، قم: پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی.
  2. جندی، مؤیدالدین (1380). شرح فصوص‌الحکم، تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، قم: دفتر تبلیغات حوزة علمیه.
  3. ----------- (1362). نفحه الروح، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران: نشر مولی.
  4. رازی، نجم‌الدین (1322). مرصاد العباد، تهران: بی‌نا.
  5. صدرالمتألهین (1981). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه (اسفار)، بیروت: دارالاحیائ التراث العربی.
  6. --------- (1360). الشواهد الربوبیه، مشهد: مرکز جامعی للنشر.
  7. ---------- (1360). اسرار الآیات، مقدمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
  8. صدوق (1362). الخصال،تصحیح و تحقیق علی اکبر غفاری، قم: جامعۀ مدرسین.
  9. طباطبایی، محمد حسین (1973). المیزان، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
  10. ---------------- (1339). «رابطۀ اعتقاد و اخلاق و عمل»، مجلۀ مکتب تشیع، ش 5.
  11. غزالی، ابوحامد (بی‌تا). احیاء علوم‌ الدین، تصحیح عبدالرحیم‌بن حسین حافظ عراقی، بیروت: دارالکتاب العربی.
  12. کاشانی، عبدالرزاق (1422). تأویلات القرآن (تفسیر ابن‌عربی)، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.