تحلیل مبانی معرفتی نسبی‌گرایی در اخلاق سکولار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری؛ پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

2 استادیار؛ پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

نظر به اینکه نسبی‌گرایی اخلاقی ریشه در نسبیت معرفت دارد، پرداختن به مبانی معرفتی آن ضرورت دارد. در این نوشتار سه مبنای عقل‌گرایی، فردگرایی و تقلیل‌گرایی بررسی خواهد شد. از آنجا که نسبی‌گرایی شاید در سطح اخلاق دینی نیز مطرح شود، با قید اخلاق سکولار امکان اول از بحث خارج می‌شود. از میان مبانی نسبی‌گرایی، عقل‌گرایی حداقلی بر آن است که محرک اخلاقی انسان عقل نیست، بلکه احساس است. عقل صرفاً ابزاری محاسبه‌گر و در خدمت میل خواهد بود، در این مبنا، با کمرنگ شدن عقلانیت، اعتبار تمامی دیدگاه‌های اخلاقی از بین می‌رود. بر اساس فردگرایی همۀ انسان‌ها به نحو برابر و آزادانه حق زندگی و تعیین ارزش‌های اخلاقی خود را دارند. در این مبنا «دیگری» در حاشیه قرار می‌گیرد. عدم آگاهی از تمامی امیال فردی و نبود راهکار به هنگام بروز تعارض از نقص‌های این مبناست.  تقلیل‌گرایی به‌عنوان مبنای دیگر، با نفی خیر اعلی یا حقیقت اخلاقی، نگاه تک‌بعدی به انسان دارد و اخلاق را به امری ذهنی و در جهت رفع نیازهای زیستی انسان فرومی‌کاهد. این مبنا، با نادیده گرفتن جنبۀ روحانی انسان، حقیقت اخلاقی را توهم می‌داند، در حالی‌که با تک‌بعدی‌نگری هم اصالت تقلیل‌گرایی را به‌عنوان یک دیدگاه معتبر زیر سؤال می‌برد و هم با نفی ارزش برتر اخلاقی، ارزش‌های فرعی و زیستی انسان را نیز از او می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


  1. آربلاستر، آنتونی (1367).  ظهور و سقوط لیبرالیسم غرب، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
  2. افلاطون (1380). دورۀ آثار افلاطون (جمهوری)، محمد حسن لطفی، جلد 2، چ سوم، تهران: خوارزمی.
  3. توسلی، حسین (1390). فردگرایی بهمثابۀ عمق متافیزیکی اندیشۀ لیبرال، فصلنامۀ آیین حکمت، سال سوم، شمارۀ مسلسل 7.
  4. جوادی آملی، عبدالله (1372). شریعت در آینۀ معرفت، بی‌جا: نشر فرهنگی رجا.
  5. طباطبایی، محمد حسین (1369). قرآن در اسلام، قم: هجرت.
    1.  ــــــــــــــــــــــــ (1394). المیزان فی تفسیر القرآن، جلد 1، بیروت: مؤسسۀ الاعلمی للمطبوعات.
  6. ظاهر، عادل (1998). الاسس الفلسفیه العلمانیه، بیروت: دارالساقی.
    1. ویلیامز، برنارد (1383). فلسفۀ اخلاق، ترجمه و تعلیقات زهرا جلالی، قم: دفتر نشر معارف.
    2. هگل، گئورک ویلهلم (1378). عناصر فلسفۀ حق یا خلاصه‌ای از حقوق طبیعی و علم و سیاست و...، ترجمۀ مهبد ایرانی‌طلب، تهران: نشر قطره و پروین.
    3. هیوم، دیوید (1392). کاوش در مبانی اخلاق، ترجمۀ مرتضی مردیها، تهران: نشر مینوی خرد.

11 .Broadbeck, May,)1969( Readings in the philosophy of Social Sciences, university of Minnesota

12. Delanty, Gerard and Piet ,Strydom )2003(. philosophy of social  science , the classic and contemporary readings, open uni press, Philadelphia

13.Dubray, C,)1912(  .secularism. In the catholic Encyclopedia, new york, Robert Appleton company

 Encyclopedia of Ethics, Liberalism .14

15. Hegel, Georg Wilhelm,)1977.(phenomenology of spirit, oxford university press_

16.…………………….., )1967.(philosophy of right, Oxford university press. _

 17. J. Kellenberger,)2008(  .Moral Relativism, New York, Toronto, Row man and little field publishers, INC

 18. Kreeft, Peter)1999( Refutation of Moral Relativism, Ignatius Press, San Francisco

19. Quine w.v.o, )1953 .(From a logical point of view, harward university press.

20. Routledge Encyclopedia of Philosophy, Liberalism, Routledge Inc. New York, 1998, V5

21. Stanford, Encyclopedi,)2004 .(moral relativism, Chris Gowwans

.22. Taylor Keneth, )2011.(conceptual Relativism in a companion to relativism, ed by steven hales, Black well

23. Norman, R )1998.( The moral philosophers: introduction to ethics, new York, oxford university press.

24.  Williams, Robert, )1992(,.recognition: Fichte and Hegel on the other. Albany, state university of new york press