جریان‌شناسی علم الهی و بازتاب آن در نگاه زین‌الدین کشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه و کلام، دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران

2 دانشجوی ارشد گروه فلسفه و کلام، دانشگاه شهید مطهری، تهران، ایران

چکیده

زین‌الدین کشی در رسالۀ تحفه الأصحاب فی معرفه رب الأرباب، همدلانه با حکمت سینوی، معتقد است که خداوند به ذات خود علم حضوری داشته و به اشیای پیش از پیدایش آنها علم تفصیلی حصولی دارد. او در عین حال همگرایانه با حکمت اشراق، بر این باور است که علم خداوند به موجودات پیش از پیدایش آنها، علم اجمالی و پس از پیدایش آنها، علم حضوری تفصیلی است و همۀ موجودات، با وجود عینی خود نزد او حاضرند. البته علم خدا به اشیا، بدون وساطت صورت‌های عقلی است. در واقع مبتنی بر رویکرد تطبیق دو دیدگاه یادشده، کشی علم خداوند را علمی حضوری دانسته که خود وجود معلوم برای عالم حاضر است، برخلاف علم حصولی که ماهیت معلوم برای عالم حاضر است. ازاین‌رو می‌توان گفت با توجه به معنای جامع علم که حضور معلوم نزد عالم است، کشی علم خداوند را صرفاً از نوع علم حضوری می‌داند؛ چراکه این معنای علم مبرا از هرگونه نقص و عیب است. افزون‌بر این، کشی براساس تلفیقی همگرایانه با پیشینیان خود، از راه‌های مختلفی برای اثبات علم خداوند بهره برده و به‌نظر می‌رسد به‌نحو غیرمستقیم زمینه‌های ظهور دیدگاه جدید را در آینده فراهم کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1381). الإشارات و التنبیهات، مجتبی زارعی، قم: بوستان کتاب.
  2. ____________________ (1376). الإلهیات من کتاب الشفاء، حسن حسن‌زاده آملی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
  3. ____________________ (1375). الاشارات و التنبیهات (شرح اشارات محقق طوسی)، قم: نشر البلاغه.
  4. ____________________ (1379). النجاه، محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: دانشگاه تهران.
  5. ____________________ (بی‌تا). رسائل، قم: بیدار.
  6. ابن‌کمونه، سعدبن‌منصور (1387). شرح التلویحات اللوحیة، نجفقلی حبیبی، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
  7. ارسطو (۱۳۹۹). مابعدالطبیعه، ترجمۀ محمدحسن لطفی، تهران: طرح نو.
  8. افلاطون (۱۳۷۴). جمهور، ترجمۀ فواد روحانی، تهران: علمی و فرهنگی.
  9. بهمنیار، ابوالحسن بهمنیاربن مرزبان (1375). التحصیل، مرتضی مطهری، تهران: دانشگاه تهران.
  10. خونجی، افضل‌الدین (1389). کشف الأسرار عن غوامض الأفکار، تهران: مؤسسۀ حکمت و فلسفۀ ایران.
  11. سهروردی، یحیی بن حبش (1372). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، هانری کربن، نجفقلی حبیبی، حسین نصر، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
  12. شهرزوری، محمد بن محمود (1383). رسائل الشجرة الالهیة فی علوم الحقائق الربانیة، نجفقلی حبیبی، تهران: مؤسسۀ حکمت و فلسفۀ ایران.
  13. _________________________ (1372). شرح حکمة الإشراق، حسین ضیائی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  14. عباس‌زاده، مهدی (1398). نظام معرفت‌شناسی اشراقی سهروردی، چ سوم، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  15. فارابی، محمدبن‌محمد (1995). آراء أهل المدینة الفاضلة، علی بو ملحم، بیروت، لبنان: دار و مکتبة الهلال.
  16. __________________ (1364). فصول منتزعة، نجار فوزی متری، تهران: مکتبة الزهراء.
  17. __________________ (1405). فصوص الحکم، محمدحسن آل‌یاسین، قم: بیدار.
  18. قطب‌الدین شیرازی، محمود بن مسعود (1392). حکمة الإشراق، نجفقلی حبیبی و حسین ضیائی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  19. کاپلستون، فردریک چارلز (۱۳۸۸). تاریخ فلسفۀ یونان و روم، ترجمۀ جلال‌الدین مجتبوی، ج۱، تهران: علمی فرهنگی.
  20. کردفیروزجایی، یارعلی (1396). حکمت مشاء. قم: حکمت اسلامی.
  21. کشی، زین‌الدین، حدائق الحقائق، ترکیه: نسخۀ خطی فاضل احمد پاشا، ش864.
  22. _____________ . تحفه الاصحاب فی معرفه رب الأرباب، قم: نسخۀ خطی مرعشی نجفی، ش 4416.
  23. لوکری، فضل بن محمد (1373). بیان الحق بضمان الصدق، ابراهیم دیباجی، تهران: مؤسسۀ بین‌المللی اندیشه و تمدن اسلامی مالزی (ایستاک).
  24. یزدان‌پناه، سید یدالله (1391). حکمت اشراق، گزارش، شرح و سنجش دستگاه فلسفی شیخ شهاب‌الدین سهروردی، چ دوم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
مجله علمی
دوره 19، شماره 1
فروردین 1401
صفحه 99-125

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار