انسان‌گرایی نوین، مانع نقش‌آفرینی دین در اندیشة امام موسی صدر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه معارف اسلامی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

اومانیسم یا انسان‌گرایی مدرن یکی از مکاتبی است که انسان را محور همه چیز قرار می‌دهد و اصالت را به اراده و خواست او متعلق می‌داند. از دیدگاه امام موسی صدر، این مکتب مانع نقش‌آفرینی مؤثر دین در جهان امروز شده است. به سبب اهمیت این موضوع، هدف از این پژوهش، که با روش توصیفی‌ـ تحلیلی و انتقادی انجام شد، نقد مبانی این مکتب با توجه به آثار و آرای امام موسی صدر بود تا به این پرسش پاسخ دهد که انسان‌گرایی نوین چگونه مانع نقش‌آفرینی دین در زندگی فردی و اجتماعی می‌شود. یافته‌ها و نتایج نشان داد دین امروزه بر اساس فلسفة عینیت‌گرایی، به‌ویژه در غرب، یک اُبژه (متعلق شناسایی) تلقی می‌شود که تجربة حسی را مقدم بر شناخت ذهنی می‌داند و مفاهیم را مستقل از عواطف و سلایق محسوب می‌کند. بنابراین، دین در زندگی انسان غربی تجلی و نمود ندارد؛ مانند اومانیسم، که با خودمحوری همه چیز را بر اساس منافع شخصی و حزبی تفسیر می‌کند و از خدامحوری و دین و اخلاق فاصله می‌گیرد و باعث رشد تک‌بُعدی بشر و تبدیل حب ذات به خودپرستی و رواج دیکتاتوری و استعمار و تبعیض و سرمایه‌داری طغیانگر می‌شود. صدر، با انتقاد از این جریان، معتقد است علم و عقل بشری به‌تنهایی برای سعادتمندی دو جهان کافی نیست و باید خدامحوری و شناخت حقیقت دین و تربیت فراگیر در کنار علم و عقل مورد توجه قرار بگیرد تا موجب تکامل و سعادت فردی و اجتماعی بشر شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیم‌زادة ‌آملی، عبدالله (1386). انسان در نگاه اسلام و اومانیسم. قبسات، 44، 51 ـ 70.
ابن ‌شعبه ‌حرانی، حسن بن ‌شعبه (1404 ق). تحف ‌العقول. مصحح: علی‌اکبر غفاری. چاپ دوم. قم: جامعة مدرسین.
جعفری، محمدتقی (1373). تکاپوی اندیشه‌ها. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
چانگ‌، ها-جون (1395). نیکوکاران بدطینت: اسراری از گناهکاری ملل ثروتمند و تهدیدی برای خوشبختی جهانی. مترجم: پیغامی و همکاران. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
حر عاملی، محمد بن حسن (1409 ق). وسائل ‌الشیعه. قم: مؤسسة آل البیت(ع).
خامنه‌ای، سید علی (1376). بیانات در دیدار زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی. یکم فروردین. سایت: https://khl.ink/f/2830.
رجبی، محمود (1388). انسان‌شناسی. چاپ سیزدهم. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
زرشناس، شهریار (1383). مبانی نظری غرب مدرن. تهران: کتاب صبح.
ـــــــــــــــ (1394). دربارة نیهیلیسم و سیر تطوّر آن. تهران: سروش.
سیاوشی، مصطفی (1389). اومانیسم یا کرامت انسان. روزنامة کیهان، 19762، 19/07/1389، 6.
صدر، موسی (1389). سیره و سرگذشت امام موسی صدر. مترجم: مهدی سرحدی. تهران: مؤسسة فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر. ج 1 و 2.
ــــــــــ (1390). حدیث سحرگاهان، گفتارهای تفسیری. مترجم: علی‌رضا محمودی و مهدی موسوی‌نژاد. تهران: مؤسسة فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
ــــــــــ (1391). سفر شهادت. مترجم: مهدی فرخیان و احمد ناظم. تهران: مؤسسة فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
ــــــــــ (1392). انسان آسمان. مترجم: احمد ناظم. تهران: مؤسسة فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
ــــــــــ (1394). نای و نی. مترجم: علی حجتی کرمانی. چاپ سوم. تهران: مؤسسة فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
ــــــــــ (1395). ادیان در خدمت انسان. چاپ چهارم. تهران: مؤسسة فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
ــــــــــ (1398). دین در جهان امروز. چاپ دوم. تهران: مؤسسة فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
ــــــــــ (2000 م). مسیرة الامام السید موسی الصدر. اعداد و توثیق: یعقوب ضاهر. بیروت: دار بلال.
عبدلی، معصومه (1399). فلسفة تربیتی امام موسی صدر. تهران: انتشارات علمی‌ـ فرهنگی.
فرخیان، مهدی (1385). اندیشۀ ربوده‌شده، گفتارهایی دربارۀ امام موسی صدر. تهران: مؤسسة فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
کلینی، محمد بن ‌یعقوب (1407 ق). الکافی. چاپ چهارم. تهران: دار الکتب‌ الاسلامیه.
مسعودی، حسین (1381). درآمدی بر شناخت انسان جدید. حوزه، 109 و 110، 3 ـ 18.
مطهری، مرتضی (1376). مجموعه آثار استاد شهید مطهری. تهران: صدرا.
نصری، عبدالله (1382). گفتمان مدرنیته. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ـــــــــــــ (1394). چشمی به آسمان، نگاهی بر زمین. تهران: مؤسسة فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر.
Abazari, Abd ul-Rahim(2013). The art of Imam Musa Sadr in creating unity between religions and religions. Farhang Ziarat magazine, 21, 65-84. (in Persian)
Abdoli, Masouma (2019). The educational philosophy of Imam Musa Sadr. Tehran: Scientific and Cultural Publications. (in Persian)
Bathai, Seyyed Ali (2018). Imam Musa Sadr and the concern of the convergence of the Islamic world. Haft Asman magazine, 51, 119-132. (in Persian)
Ebrahimzadeh Amoli, Abdullah (2007). Man in the eyes of Islam and Humanism. Qobsat magazine, 44, 51-70. (in Persian)
Farrokhian, Mehdi (2015). Kidnapped thought, speeches about Imam Musa Sadr. Tehran: Imam Musa Sadr Cultural Research Institute. (in Persian)
Horr Amili, Muhammad bin Hasan (1988). Al-Wasal al-Shia. Qom: Al-Bayt Institute. (in Arabic)
Ibn Sho'ba Harrani, Hasan Bin Sha'ba (1983). Tuhf al-Aqool. edited by Ali Akbar Ghaffari. second edition. Qom: Modaresin Society. (in Arabic)
Jafari, Mohammad Taghi (1994). Takapovi Andisheha. Tehran: Farhang Islamic Publishing House. (in Persian)
Chang, ha-Joon (2015). Bad philanthropists: Secrets of the sinfulness of rich nations and a threat to global happiness. translated by Keshami et al. Tehran: Imam Sadiq University Press. (in Persian)
Khamenei, Seyed Ali (1997). Statements in the visit of pilgrims and nearby shrine of Motahar Razavi. 1st of Farvardin. on the website: https://khl.ink/f/2830. (in Persian)
Kolini, Muhammad bin Yaqub (1986). Al-Kafi. 4th edition. Tehran: Dar al-Kitab al-Islamiyya. (in Arabic]
Masoudi, Hossein, (2002). An introduction to the knowledge of the new human being. Hozha Magazine, 109 & 110, 3-18. (in Persian)
Motahari, Morteza (1997). The collection of works of master Shahid Motahari. Tehran: Sadra. (in Persian)
Muridi, Fatemeh (2017). Rereading the educational thoughts of Imam Musa Sadr. educational and social studies of Quran and Atrat, 1, 125-139. (in Persian)
Nasri, Abdullah (2003). Discourse of Modernity. Tehran: Farhang Islamic Publishing House. (in Persian)
-------------------- (2015). Eye on the sky, look on the earth. Tehran: Imam Musa Sadr Cultural Research Institute. (in Persian)
Rajabi, Mahmoud (2009). Anthropology. 13th edition. Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute. (in Persian)
Sadr, Musa (2000). The path of Imam Sayyid Musa al-Sadr. editions and verification: Yaqub Zaher. Beirut: Dar Bilal. (in Persian)
-------------- (2009). Biography of Imam Musa Sadr. translated by Mahdi Sarhi. Tehran: Imam Musa Sadr Cultural Research Institute. Vol. 1 & 2. (in Persian)
-------------- (2011). Martyrdom Journey. translated by Mehdi Farkhian and Ahmad Nazim. Tehran: Imam Musa Sadr Cultural Research Institute. (in Persian)
-------------- (2012). Insan Asman. translated by Ahmad Nazim. Tehran: Imam Musa Sadr Cultural Research Institute. (in Persian)
-------------- (2014). Nai and Nai. translated by Ali Hojjati Kermani. third edition. Tehran: Imam Musa Sadr Cultural Research Institute. (in Persian)
-------------- (2015). Religions in the service of mankind. 4th edition. Tehran: Imam Musa Sadr Cultural Research Institute. (in Persian)
-------------- (2018). Religion in today's world. second edition. Tehran: Imam Musa Sadr Cultural Research Institute. (in Persian)
-------------- (2018). Hadith of Sahargahan, interpretive discourses. translated by Alireza Mahmoudi and Mehdi Mousavinejad. Tehran: Imam Musa Sadr Cultural Research Institute. (in Persian)
Siavoshi, Mustafa (2009). Humanism or Human Dignity. Keihan Newspaper, 19762, 07/19/1389, 6. (in Persian)
Zarshanas, Shahriar (2013). Theoretical foundations of the modern West. Tehran: Ketab Sobh. (in Persian)
------------------------ (2014). About nihilism and its evolution. Tehran: Soroush. (in Persian)