نا-دیگری: خداوند در فلسفۀ نیکولاس کوسانوس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه فلسفه، دانشکدة ادبیات و زبان‏های خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

10.22059/jpht.2024.375044.1006040

چکیده

رابطۀ خدا و عالم یا به تعبیری نسبت نامتناهی و متناهی در فلسفۀ رنسانس محوری‏ترین مفهومی است که فکر متفکرین آن دوره را به خود مشغول کرده بود. سرچشمه‏های این موضوع نیز به نوبۀ خود به تلاش‏های فلاسفه و متألهان به تبیین نسبت خدا و خلقت در کتاب مقدس بازمی‏گشت. نیکولاس کوسانوس یکی از متفکرانی است که به حل این معضل فلسفی‌ـ الهیاتی همت کرد و با معرفی مفهوم «نا-دیگری» به مثابۀ تصوری تازه از خداوند یا نامتناهی ضلع تازه‏ای به دوگانۀ «دیگری» و «اینهمان» افزود و بدین ترتیب شرایطی فراهم آورد تا بتوان در نظام مفهومی تازه‏ای به نسبت یادشده نگریست. در این مقاله سعی شده نخست گزارشی از سیر نسبت خدا با عالم در فلسفه به دست داده شود. آن‌گاه دیدگاه خاص کوسانوس و مفاهیم مرتبط با آن‌‌ـ مفاهیمی همچون تاخوردگی و تاگشایی، نا-دیگری، اتفاق اضداد‌ـ بررسی خواهد شد و در این میان به ریشه‏های این نوع تفکر در اندیشۀ دیونوسوس دروغین و مایستر اکهارت پرداخته خواهد شد. در اینجا نشان داده خواهد شد که کوسانوس با توجه به نوع تازه‏ای از متافیزیک، یعنی متافیزیک احدی، و دست کشیدن از متافیزیک مرسوم ارسطویی، یعنی متافیزیک وجودی، و با توجه به تفاسیری که مایستر اکهارت از خلقت و دیونوسوس دروغین از خداوند به دست داده دوگانۀ دیگری-اینهمان را خنثی‏سازی کرده و زمینه را جهت پیدایش فلسفه‏ای درون‏ماندگار فراهم آورده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1. Ackermans, H. (Ed.) (1985). Qu’est-ce que Dieu? Philosophie/théologie. Hommage à l’abbé Daniel Coppieters de Gibson (1929-1983). Presses universitaires Saint-Louis Bruxelles. doi:10.4000/books.pusl.7065.

    Aristotle (1924). Aristotle's Metaphysics. ed. W.D. Ross. Oxford: Clarendon Press.

    Biblia Hebraica Stuttgartensia (1997). German Bible Society; Compact edition.

    De Koninck, T. (1991). La «Pensée de la Pensée» chez Aristote. Dans: Thomas De Koninck éd., La Question de Dieu selon Aristote et Hegel (pp. 69-151). Paris cedex 14: Presses Universitaires de France. https://doi.org/10.3917/puf.dekon.1991.01.0069.

    1. (2016). Studienausgabe der Lateinischen Werke. 2 Bände Germany: Verlag W. Kohlhammer.

    Greisch, J. (2012). Du «non autre» au «tout autre»: Dieu et l’absolu dans les théologies philosophiques de la modernité. Presses Universitaires de France. https://doi.org/10.3917/puf.grei.2012.01.

    Heil, G. & Ritter, A. (1991). Band 2 Pseudo-Dionysius Areopagita. De Coelesti Hierarchia, De Ecclesiastica Hierarchia, De Mystica Theologia, Epistulae. Berlin, Boston: De Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110886320.

    Larre, D. ed. Nicolas de Cues, penseur et artisan de l’unité. Lyon: ENS Éditions, 2005.

    Noblesse-Rocher Annie. Le nom et l'être de Dieu (Ex 3,14) selon Thomas d'Aquin et Martin Bucer. In: Revue d'histoire et de philosophie religieuses, 81e année n4, Octobre-décembre 2001. pp. 425-447.DOI: https://doi.org/10.3406/rhpr.2001.5680.

    Stoffers, S.J., J. (2019). Nicholas Cusanus and His ‘non-aliud’ as Concept of God. European Journal for Philosophy of Religion, 11(1), 39–60. https://doi.org/10.24204/ejpr.v11i1.260.

    Plato (1903). Platonis Opera. ed. John Burnet. Oxford University Press.

    Roger Pouivet, Le Dieu de la Bible est-il une personne?. Revue des sciences religieuses, 92/1| 2018, 79-98.

    Vernant, J. (2004). Mythe et société en Grèce ancienne. La Découverte. https://doi.org/10.3917/dec.verna.2004.01.

    Von Cues, N. (1967). Werke, 2 Bände, De Gruyter Berlin.