بررسی دیدگاه هسکر به‌مثابة پاسخ نوخاسته‌گرایان جوهری به مسئلة آگاهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدة الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران

10.22059/jpht.2024.370640.1006016

چکیده

آگاهی یکی از چالش‌های اصلی فلسفة ذهن در دورة معاصر است. به عبارتی مسئلة بزرگ فلسفی در گفتمان معاصر این است که آگاهی چگونه ممکن است و مغز چگونه سبب آن می‌شود و این تحت عنوان «مسئلة سخت»  و فقدان توضیح در خصوص آن «گسست تبیینی»  نامیده شده است. هسکر برای پاسخ به مسائل حوزة آگاهی نظریة نوخاستگی جوهر ذهنی را ارائه کرده است. از نظر او آگاهی جوهری ذهنی است که از ماده طی فرایندی پیچیده، نوخاسته و ایجاد می‌شود. اما آیا این نظریه می‌تواند مشکلات نظریات پیشین در حوزة آگاهی را مرتفع کند؟ در این نوشتار ابتدا مبانی فکری پیروان نوخاسته‌گرایی جوهری مورد تدقیق و بررسی قرار می‌گیرد و سپس مبتنی بر تحلیل و بررسی ماهیت آگاهی چالش‌های آگاهی و پاسخ‌های ارائه‌شده مشخص می‌شود که هرچند هسکر و پیروان نظریة نوخاسته‌گرایی جوهری با قبول شهود «من» تلاش علمی مؤثری برای حل‌وفصل برخی چالش‌ها کرده‌اند، تعارض‌های ناشی از شهود «من» و فیزیکالیسم را کماکان نتوانسته‌اند مرتفع کنند. مسائلی همچون علت نوخاستگی، دوگانة تعین‌پذیری و تبیین‌ناپذیری، رابطة تحویل‌ناپذیری با تقلیل علّی و تعلیق قوانین، تعارض با اصل طرد و بستار و استقلال یا وابستگی جوهر ذهنی به ماده مسائلی است که نظریة جوهر ذهنی نوخاسته را با مشکلات و چالش‌های متعدد مواجه ساخته است.

کلیدواژه‌ها


تای، مایکل (1393). فلسفة آگاهی. مترجم: یاسر پوراسماعیلی. تهران: حکمت.
جاناتان‌لو، ادوارد (1389). مقدمه‌ای بر فلسفة ذهن. مترجم: امیر غلامی. تهران: مرکز.
جمعی از مترجمان (1393). نظریة این‌همانی در فلسفة ذهن (مجموعه مقالات). قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
چرچلند، پاول (1386). ماده و آگاهی. مترجم: امیر غلامی. تهران: مرکز.
حسینی، سید محسن (1392). مقایسة نظریة نوخاستگی ذهن ویلیام هسکر و حدوث جسمانی نفس صدرا. قم: پردیس فارابی دانشگاه تهران.
خوشنویس، یاسر (1394). نوخاستگی و آگاهی. قم: پژوهشگاه فرهنگ و علوم اسلامی.
سرل، جان (1392). درآمدی کوتاه به ذهن. مترجم: محمد یوسفی. تهران: نی.
سرل، جان (1393). راز آگاهی. مترجم: مصطفی حسینی. تهران: مرکز.
عبدالهی، سیامک (1395). بررسی و نقد چالش‌های برآمده از عصب‌شناسی معاصر دربارة آموزه‌های نفس و نتایج آن، با تأکید بر ننسی مورفی و جی. پی. مورلند. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد. قم: پردیس فارابی دانشگاه تهران.
فیاضی، غلام‌رضا (1392). درس‌نامة علم النفس. تهران: سمت.
هاکسلی، آلدوس (1381). درهای ادراک بهشت و دوزخ. مترجم: دقیق‌نیا. تهران: میرکسری.
هیک، جان (1384). پرداختن به فلسفة دین. مترجم: سید محمدعلی دیباجی.  آینة معرفت، دوره 5. شماره یک. صفحه 121-143.
Abdollahi, S. (2016). Examination and Critique of Challenges Arising from Contemporary Neuroscience on the Doctrine of the Soul and Its Consequences. Master’s Thesis. Qom: Farabi Campus, University of Tehran. (in Persian)
Chalmers, D. (2003). Consciousness and its Place in Nature. The Blackwell Guide to Philosophy Of Mind.
Chalmers, D.  (2004). Imagination, Indexicality and Intensions. Philosophy and phenomenological Research.
Churchland, P. (2007). Matter and Consciousness. Trans.: A. Gholami. Tehran: Markaz Publishing. (in Persian)
Fayazi, G. (2013). Textbook on the Science of the Soul. Tehran: SAMT Publishing. (in Persian)
Goodman, L. & Caramenico, D. (2013). Coming to Mind, The Soul and Its Body. University of Chicago Press.
Hasker, W. (1999). The Emergent Self. Ithaca: Cornell University Press.
Hasker, W. (2000). Book Symposium on The Emergent Self. Evangelical Philosophical Society.
Hasker, W. (2005). On Behalf of Emergent Dualism. In J. B. Green & P. Stuart L., In Search of the Soul: Four Views of th Mind-Body Problem. Downers Grove: InterVarsity Press.
Hasker, W. (2010). Persons and the unity of consciousness. In I. R. (eds.), The waning of materialism (pp. 175-190). New York: Oxford University Press.
Hasker, W. (2011). Souls Beastly and Human. In M. Baker & S. Goetz, The soul hypothesis. New York: Continuum.
Hasker, W. (2015). Why Emergence? In J. R. Farris & C. Taliaferro, The Routledge Companion to Theological Anthropology. Newyork Routledge.
Hasker, W. (2021). Creation, buge, and emergence. Journal of Philosophical Theological Research, 93-112.
Hick, J. (2005). Engaging in the Philosophy of Religion. Trans.: D. S. Dibaji. Ayeneye Ma’refat Journal, 5. (in Persian)
Hick, J. (2006). The New Frontier of Religion and Science Religious Experience, Neuroscience and the Transcendent. Palgrave Macmillan.
Hosseini, S. M. (2013). A Comparison of William Hasker’s Emergentism of Mind and Mulla Sadra’s Theory of Bodily Origination of the Soul. Qom: Farabi Campus, University of Tehran. (in Persian)
Huxley, A. (2002). The Doors to Perception of Heaven and Hell. Trans.: D. Nia. Tehran: Mir Kasra Publishing. (in Persian)
Huxley, A. & Henry, T. (1866). Lessons in Elementary Physiology. London: McMillan.
Jonathan Lowe, E. (2010). An Introduction to the Philosophy of Mind. Trans.: A. Gholami. Tehran: Markaz Publishing. (in Persian)
Jonathan Lowe, E. (2010). An Introduction to the Philosophy of Mind. Trans.: A. Gholami. Tehran: Markaz Publishing. (in Persian)
Khoshnevis, Y. (2015). Emergentism and Consciousness. Qom: Islamic Culture and Science Research Institute. (in Persian)
Kim, J. (1996). Philosophy of mind. Westview Press.
Lee, P. & George, R. (2007). Body-Self Dualism in Contemporary Ethics and Politics. New York: Cambridge University Press.
Lowe, E. J. (2000). Causal Closure Principle and Emergentism. Philosophy, 571-585.
McGinn, C. (1989). Can We Solve the Mind Body Problem?. Mind, 391.
McGinn, C. (1991). The Problem of Consciosness. Oxford University press.
Meehl, P. E. & Sellars, W. (1956). The Concept of Emergenc. Minnesota Studies in the Philosophy of Science, 239-252.
O’Connor (1998, March 7). Comments on Jaegwon Kim Causality and Dualism. University of Notre Dame.
O’Connor & Jacobs, J. (2003). Emergent Individuals. Philosophical.
Searle, J. (1992). The Rediscovery of Mind. Cambridge: MIT Press.
Searle, J. (2013). A Brief Introduction to the Mind. Trans.: T. b. Yousefi. Tehran: Ney Publishing. (in Persian)
Searle, J. (2014). The Mystery of Consciousness. Trans.: M. Hosseini. Tehran: Markaz Publishing. (in Persian)
Shrader, W. E. (2005). The Metaphysics of Ontological Emergence (Doctoral Dissertation). University of Notre Dame.
Singer, W. (2013). The Neuronal Correlate of Consciousness. Neurosciences and the Human Person. New Perspectives on Human Activities, 1-17.
Sperry, R. (1991). In Defense of Mentalism and Emergent Interaction. The Journal of Mind and Behavior, 12.
Stephan, A. (1999). Varieties of Emergence. Evolution and cognition.
Swinburn, R. (1997). The evolution of the soul. 2nd edition. Oxford: Clarendon Press.
Translators, V. (2014). Type Physicalism in the Philosophy of Mind. Qom: Islamic Culture and Science Research Institute. (in Persian)
Tye, M. (2014). Philosophy of Consciousness. Trans.: Y. P. Esmaeili. Tehran: Hekmat Publishing. (in Persian)
Van gulick, R. (2005). Consciousness, in zalta. Stanford encyclopedia of philosophy.