زبان دین از دیدگاه قاضی عبدالجبار معتزلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان

2 گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

در پژوهش حاضر به بررسی دیدگاه قاضی عبدالجبار معتزلی دربارة زبانِ دین با روش توصیفی‌ـ تحلیلی پرداخته‎ایم. هدف اصلی تحلیل نظریه‌های قاضی عبدالجبار دربارة شکل‌گیری زبان، رابطة زبان و دین، و چگونگی انتساب صفات به خداوند است. قاضی عبدالجبار معتقد است که زبان از طریق توافق و قصد انسان‌ها شکل می‌گیرد و اسامی خاص و اسم جنس‌ها صرفاً برای ارجاع و فاقد معنای وصفی هستند. دیدگاه وی در این باره تا حدی به برخی نظریات معاصر در فلسفة زبان نزدیک است. در مبحث زبان دین، وی با تأکید بر اشتراک معنوی صفات بین انسان و خدا معتقد است که این اشتراک به تشبیه نمی‌انجامد و بحث مجاز را راهکار مناسبی تلقی می‌کند. دیدگاه نهایی وی تا حدی به دیدگاه استنادی آکویناس در نظریه تمثیل شباهت دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسکات، مایکل (1399). زبان دینی. مترجم: حامد قدیری. تهران: سمت.
علی‌زمانی، امیرعباس (1387). سخن گفتن از خدا. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
قاضی عبدالجبار، ابی الحسن احمد الاسدآبادی (1426 ق). تنزیه القرآن عن المطاعن. بیروت: دارالنهضه الحدیثه.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بی‎تا). المغنی فی ابواب التوحید و العدل. تحقیق: محمود محمد قاسم. مصر: بی‎نا.
قدیری، حامد (1399). آیا ارجاع متعین به ساحت الهی ممکن است؟. فلسفة دین، س 18، ش 36، 97 ـ 118.
لایکن، ویلیام جی. (1392). درآمدی به فلسفة زبان. مترجم: میثم محمدامینی. تهران: هرمس.
محمدرضایی و همکاران (1381). جستارهایی در کلام جدید. تهران: سمت.
Alizamani, A.A. (2008). Speaking of God. Qom: Islamic Research Institute of Culture and Thought. (in Persian)
Ghadiri, H. (2020). Is Definite Reference to the Divine Realm Possible?. Journal of Philosophy of Religion, Vol. 18, No. 36, 97-118. (in Persian)
Lycan, W. G. (2013). An Introduction to Philosophy of Language. translated by Meisam Mohamadamini. Tehran: Hermes. (in Persian)
Mohammad-Rezaei et al. (2002). Essays in Modern Theology. Tehran: SAMT. (in Persian)
Qadi Abd al-Jabbar, A. H. A. A. (2005). Tanzih al-Quran an al-Mata'in. Beirut: Dar al-Nahda al-Haditha. (in Arabic)
------------------------------------------ (n.d.). Al-Mughni fi Abwab al-Tawhid wa al-Adl. edited by Mahmoud Muhammad Qasim. Egypt: n.p. (in Arabic)
Scott, M. (2020). Religious Language. translated by Hamed Ghadiri. Tehran: SAMT. (in Persian)