بررسی انتقادی رابطة «علم و دین» در ادراک حقیقت ‌معنوی از دیدگاه دن براون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه فلسفه و کلام، دانشکدة مطالعات اسلامی، دانشگاه بین‌المللی اهل بیت، تهران، ایران

چکیده

براون در قالب داستان‌های معنوی‌ـ رمزآلود به مفاهیم گوناگونی اشاره دارد که جملگی بر بنیاد رابطة علم و دین تحلیل‌پذیر است. بدین‌سان، پرسش این است که آیا دیدگاه او دربارة «علم و دین» می‌تواند درک جدیدی از حقیقت معنوی ارائه دهد؟ مقالة حاضر، با روش تحلیلی‌ـ انتقادی، به بررسی خوانش براون تحت ایدة «نمادشناسی» می‌پردازد؛ بدین معنا که دوگانة علم و دین برای فهم حقیقت در دو نسبت قوام می‌یابند: «نزاع علم و دین» و «پیوستگی حقیقت و معنویت». لکن، یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که ایدة براون از اعتبار کافی برخوردار نیست. چون ارزیابی داده‌های اولیه که شالودة معرفتی داستان‌ها را شکل می‌دهند به ‌لحاظ سندیت و پشتوانه مخدوش است. از یک ‌سو، در تبیین رابطه بر نوعی اندیشة تعارض و تمایز تأکید می‌کند؛ حال آنکه در «رویکرد تعاملی» نه علم به ‌عنوان تنها ابزار کشف حقیقت معرفی می‌شود نه دین مانعی در برابر پیشرفت علمی به شمار می‌رود، بلکه هر دو در چارچوبی مبتنی ‌بر گفت‌وگو و هماهنگی به درک عمیق‌تر حقیقت یاری می‌رسانند. از سوی دیگر، علم را به ‌عنوان ابزار اصلی رمزگشایی حقیقت مطرح می‌سازد؛ حال آنکه این رویکرد یک‌جانبه‌نگرانه نقش دین را در کشف حقیقت کم‌رنگ می‌کند و اهمیت باورهای دینی را در فهم حقیقت معنوی نادیده می‌گیرد. بدین‌سان، نگرش او به‌ لحاظ روش و محتوا و به ‌دلیل عدم ارائة مدل جامع برای تعامل محل تردید است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ادگار، اندرو و سجویک، پیتر (۱۳۸۷). مفاهیم بنیادی نظریه‌های فرهنگی. مترجم: مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگه.
باربور، ایان (1392). دین و علم. مترجم: پیروز فطورچی. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
براون، دن (1385الف). راز داوینچی. مترجم: حسین شهرابی و سمیه گنجی. تهران: زهره.
ـــــــــ (1385ب). ش‍ی‍اطی‍ن‌ و ف‍رش‍ت‍گ‍ان‌. مترجم: ن‍وش‍ی‍ن‌ ری‍ش‍ه‍ری‌. ت‍ه‍ران‌: ن‍گ‍اری‍ن‍ه‌.
ـــــــــ (1388). نماد گمشده. مترجم: شبنم سعادت. تهران: افراز.
ــــــــ (1389). تزویر. مترجم: عمید حقیقت‌جو. تهران: معین.
ــــــــ (1392). دوزخ. مترجم: منیژه جلالی. تهران: البرز.
برت، ادوین آرتور (1380). مبادی مابعدالطبیعی علوم نوین. مترجم: عبدالکریم سروش. تهران: علمی و فرهنگی.
پترسون، مایکل و همکاران (1379). عقل و اعتقاد دینی. مترجم: احمد نراقی و ابراهیم سلطانی. تهران: طرح نو.          
جوادی آملی، عبدالله (1382). دین‌شناسی. قم: اسرا.
چالمرز، آلن (1398). چیستی علم. مترجم: سعید زیباکلام. تهران: سمت.
گلشنی، مهدی (1377). از علم سکولار تا علم دینی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
The Holy Quran  
Baigent, M. & Richard Leigh, H. L. (2004). Holy Blood, Holy Grail. New York: Dell.
Barbour, I. (2013). Religion and Science. translated by Pirooz Fotorchi. Tehran: Research Institute of Culture and Islamic Thought Publications. (in Persian)
Brown, D. (2004). Digital Fortress. New York: Martin's Paperbacks.
------------ (2006a). The Da Vinci Code. translated by Hossein Shahrabi and Somayeh Ganji. Tehran: Zohreh. (in Persian)
------------- (2006b). Angels & Demons. translated by Noushin Rishahri. Tehran: Negarineh. (in Persian)
------------- (2009). The Lost Symbol. translated by Shabnam Saadat. Tehran: Afraz. (in Persian)
-------------- (2010). Deception Point. translated by Amid Haghighatjou. Tehran: Moein. (in Persian)
-------------- (2013). Inferno. translated by Manijeh Jalali. Tehran: Alborz. (in Persian)
-------------- (2018). Origin. New York: Anchor.
Burtt, E. A. (2001). The Metaphysical Foundations of Modern Science. translated by Abdolkarim Soroush. Tehran: Elmi va Farhangi Publishing. (in Persian)
Chalmers, A. (2019). What is This Thing Called Science?. translated by Saeed Zibakalam. Tehran: Samt Publications. (in Persian)
Edgar, A. & Sedgwick, P. (2008). Key Concepts in Cultural Theory. translated by Mehran Mohajer and Mohammad Nabavi. Tehran: Agah Publishing. (in Persian)
Golshani, M. (1998). From Secular Science to Religious Science. Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies. (in Persian)
Javadi Amoli, A. (2003). Religious Knowledge. Qom: Esra Publications. (in Persian)
Muttaqi, A. H. (1988). Kanz al-Ummal fi Sunan al-Aqwal wa al-Af'al. Beirut: Al-Resalah Foundation. (in Persian)
Peterson, M. et al. (2000). Reason and Religious Belief. translated by Ahmad Naraghi and Ebrahim Soltani. Tehran: Tarh-e No Publishing. (in Persian)