استادیار گروه فلسفه، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان
چکیده
آخرین و کوتاه‌ترین تقریر از «برهان صدیقین» از علامه طباطبایی است که استاد جوادی آملی دربارة آن ادعا کرده‌اند که هیچ پیش‌فرض فلسفی ندارد و از این رو، می‌تواند به عنوان اولین مسأله فلسفی مطرح شود. این ادعا بحث‌هایی را پدید آورده و مورد تأیید و انکار برخی از معاصران قرار گرفته است. در مقالات متعددی که در این زمینه به نگارش درآمده است، این ادعا به صورت موردی بررسی و نقد شده است. در این مقاله، ادعای استاد جوادی آملی را به صورت کلی و بدون توجه به برهان علامه طباطبایی بررسی می‌کنیم و می‌خواهیم ببینیم که آیا اثبات وجود خدا بدون کمک پیش‌فرض فلسفی اصولا ممکن است یا خیر؟ در این مقاله، با صورت‌بندی «موجود بودن خدا» در منطق مرتبه دوم هنکین (که با ادات‌های وجهی ترکیب شده است) و با استناد به اثبات‌ناپذیری آن در این منطق، نشان داده‌ایم که اثبات این مفهوم بدون پیش‌فرض فلسفی امکان ندارد.
