امکان‌سنجی تطبیق انسان‌شناسی صدرایی و انسان در فلسفه‌های اگزیستانس (با تأکید بر اندیشه‌های یاسپرس و سارتر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم (ع)

2 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام دانشگاه باقرالعلوم (ع)

چکیده

«وجود» و «تقدم وجود بر ماهیت» عباراتی کلیدی در فلسفۀ صدرایی و فلسفه‌های اگزیستانس هستند که در نظر اول امکان بررسی تطبیقی و برقراری برخی تشابهات در زمینۀ انسان‌شناسی را به ذهن متبادر می‌کنند. صحت این فرضیه در بررسی دقیق‌تر واژه‌های «انسان»، «وجود انسانی» و نیز ملاحظۀ روش در فلسفۀ اگزیستانسیالیسم ملحدانه (به نمایندگی سارتر) و خداباور (به نمایندگی یاسپرس) پیگیری می‌شود و طرح هرگونه تطبیق در تحلیل مفهوم، روش، غایت، مبانی و خاستگاه‌های این دو مشرب فلسفی سنجش خواهد شد. این در حالی است که خصیصۀ اصلی اگزیستانسیالیسم که انسان به‌عنوان محور و حتی غایت در آن مطرح شده، ارجاع به امور عینی با کاربست شیوۀ پدیدارشناسانه است که در واقع نوعی واکنش به فلسفه‌های انتزاعی به‌شمار می‌آید. در حالی‌که در انسان‌شناسی صدرایی، محوریت انسان به سمت غایت قرب الهی جهت‌گیری شده و در تبیین سازوکار فلسفی این انسان‌شناسی، شیوۀ انتزاعی مبتنی بر مبناگرایی و وزن دادن به داده‌های انتزاعی ذهن به‌عنوان پیش‌فرض پذیرفته شده است. در انسان‌شناسی عرفانی که ملاصدرا متأثر از آن بوده، انسان محور عالم است و عالم در خدمت اوست. اما با این تفاوت عمده با مکاتب اگزیستانس که محور بودن انسان و شأن و منزلت او، به‌واسطۀ ارتباط او با حق تعالی است.

کلیدواژه‌ها


. ابن عربی, محی الدین(1367).رسائل حقیقه الحقایق. مقدمه،تصحیح وتعلیق مایل هروی، تهران : انتشارات مولی.
2. ابن عربی، محی الدین(1407).الفتوحات المکیه.ج13، تحقیق عثمان یحیی،قاهره:انتشارات الهئیه المصریه العامه الکتاب.
3. جهانگیری, محسن(1383).محی الدین ابن عربی چهره برجسته عرفان اسلامی. چاپ پنجم. تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
4. حسن زاده آملی, حسن (1404).دروس اتحاد عاقل به معقول. تهران : حکمت.
5.سارتر(1380).اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر. ترجمه مصطفی رحیمی ، تهران : نیلوفر.
6. شیرازی, صدرالدین محمد(1362).مبدا و معاد. ترجمه احمدبن محمدالحسینی اردکانی، تهران : مرکز نشر دانشگاهی.
7.شیرازی, صدرالمتالهین(1363).مفاتیح الغیب.ترجمه محمد خواجوی، تهران : مولی.
8.الشیرازی, صدرالدین محمد(1380).المظاهرالالهیه فی اسرارالعلوم الکمالیه. تهران : بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
9.شیرازی, صدر الدین محمد(1382).الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه . تهران : انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
10. الشیرازی, صدرالدین محمد(1366).تفسیرالقرآن الکریم.جلد3، قم : انتشارات بیدار.
11.الشیرازی, صدرالدین محمد(1410).الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه.جلد3، بیروت : انتشارات دارالحیاءالتراث العربی.
12.الشیرازی, صدرالدین(1382).الشواهد الربوبیه. التعلیق و تصحیح سید جلال الدین آشتیانی،قم : انتشارات مطبوعات دینی.
13.الشیرازی, صدرالدین محمد(1420).کتاب المشاعر. تعلیق و تصحیح فاتن محمد خلیل اللبون، بیروت : موسسه التاریخ العربی. 14.عبودیت, عبدالرسول(1389).درآمدی به نظام حکمت صدرایی.ج1،تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهی.
15.فرغانی, سعیدالدین سعید(1375).مشارق الدراری. قم : انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
16.القیصری, داود بن محمد(1363).شرح علی فصوص الحکم. قم : انتشارات بیدار.
17. قیصریرومی, داود ابن محمد (1380).شرح فصوص الحکم. به کوشش سید جلال الدین آشتیانی، تهران : انتشارات علمی و فرهنگی.
18.کاپلستون, فردیک(1361).فلسفه معاصر بررسی هایی در پوزیتویسم منطقی و اگزیستانسیالیسم. ترجمه علی حلبی، بی جا : کتابفروشی زوار.
19.کاپلستون, فردریک(1388).تاریخ فلسفه غرب. جلد 9، ترجمه عبدالحسین آذرنگ و سید محمود یوسف ثانی، تهران : انتشارات علمی و فرهنگی.
20. کهون, لارنس(1381).متن هایی برگزیده از مدرنیسم تا پست مدرنیسم. ترجمه عبدالکریم رشیدیان، تهران : نشر نی.
21.نوالی, محمود (1374).فلسفه¬های اگزیستانس و اگزیستانسیالیسم تطبیقی. تبریز : دانشگاه تبریز.
22.یاسپرس, کارل(1378).کوره راه خرد درآمدی به فلسفه. ترجمه مهبد ایرانی طلب، تهران : نشر خط.