مبانی تفسیری - کلامی علامه طباطبایی در صفات خبری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدۀ الهیات وادیان شهید بهشتی

2 کارشناس ارشد مدرسی معارف اسلامی

چکیده

صفات خبری خداوند متعال، از جملۀ مباحث کلامی و تفسیری است که در قرآن و روایات آمده است.‌ صفات خبری آن دسته از صفات خداوند هستند که‌ عقل‌ بر آنها دلالت‌ روشنی‌ ندارد و تنها به آن‌ سبب که‌ در متن‌ دینی‌ (اعم‌ از قرآن‌ و حدیث‌) به‌خداوند نسبت‌ داده‌ شده‌اند، می‌توان‌ آنها را به‌ خداوند نسبت‌ داد. شناخت صحیح و دقیق صفات خبری و دستیابی انسان به این معرفت، به درک بهتری از باری‌تعالی منجر می‌شود. تفسیر این‌ صفات‌ از دیرباز مورد نزاع‌ متکلمان‌ بوده‌ و بدون تردید دیدگاه‌های افراطی وتفریطی کلامی در این موضوع پیامدهای زیانباری را برای امت اسلامی در پی داشته که تاریخ فرقه‌ها و گروه‌های اسلامی گویای این مطلب است. آیات صفات خبری خدا از جملۀ آیات متشابهی است که برای فهم بشر سنگین بوده و زمینه‌ساز به‌وجود آمدن فرقه‌های مختلف در میان مسلمانان شده است.
درباب صفات خبری چهار شیوة کلی وجود دارد:
1. نظریۀ اثبات صفات خبری همراه با تشبیه؛
2.  نظریۀ توقف و تفویض؛
3.  نظریۀ اثبات صفات خبری با قید بدون کیفیت؛
4. نظریۀ تأویل.
با تبیین صفات خبری در تفسیر، می‌توان به این نتیجه رسید که اعتقاد به تجسیم خداوند موردپذیرش هیچ‌یک از آنها نیست، در این مقاله می‌کوشیم دیدگاه مفسر بزرگ شیعه، علامه طباطبایی را به‌دست آوریم؛ ایشان معتقد است با پیروی از اهل بیت و گرفتن اصل معنا با حذف لوازم، باید معنای نهایی و جدی کلام خداوند، در آیات صفات خبری را پس از در نظرگرفتن تمامی قراین، از جمله آیات تنزیه و مسائل عقلی، به‌دست آورد.

کلیدواژه‌ها


  1. .اصفهانی، راغب، حسین بن محمد1412 ق ،المفرداتفیغریبالقرآن ، تحقیق : صفوان عدنان داوودی دارالمعلم و دارالشامیه، دمشق.
  2. .صابری، حسین ، 1385ش: صفات خبریه در ترجمه ها و تفسیرهای فارسی شیعی ، مجله دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه مشهد » بهار  (ویژه فلسفه) - شماره 71.
  3. جوادی آملی،1388ش، شمس الوحی تبریزی، ،سایت آیت الله جوادی آملی.
  4.  ابن‌خلدون،1359هـ. ش، المقدمه، ترجمه محمد پروین گنابادی، چاپ چهارم، بنگاه رجمةونشر کتاب.
  5. اسعدی، محمد،  1385 هـ.ش، سایه و لایه‌هایی معنایی، چاپ اول، مؤسسه بوستان کتاب، قم.
  6. الاشعری ابوالحسن علی بن اسماعیل ،1419ق، مقالات السلامیین، تحقیق محمد، محیی الدین عبدالحمید، بیروت، مکتبة العصریة.
  7.  _________،1340 هـ.قالابانة عن اصول الدیانة،، مکتبة الثقافة الدینیّة، قاهره، چاپ اوّل.
  8. رمضان عبدلله محمد،1986م،1365ه ش، الباقلانی وآراوة الکلامیه، مطبعه الامه.
  9. سبحانی،جعفر،1383ه ش،فرهنگ وعقائد و مذاهب اسلامی،4جلد، چاپ دوم، موسسه امام صادق،قم.
  10. شهرستانی، محمدبن عبد الکریم بن ابی‌بکر احمد،1387هـ. ق، ملل و نحل، تحقیق:محمد سیدکیلانی،نشر شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البای الحلبی و اولاده، مصر،1بی چا.
  11. طباطبائی،محمدحسین1370ش،رسائل توحیدی، ترجمه و تحقیق علی ایروانی،انتشارات الزهراء، چاپ اول.
  12. ___________، 1417ه.ق ،المیزان فی تفسیر القرآن،انتشارات جامعه مدرسین،قم،چاپ پنجم.
  13. _______ ،1388ه ش ،قرآن در اسلام، به کوشش سید هادی خسرو شاهی،1جلد،موسسه بوستان کتاب،چاپ سوم،قم.
  14.  عبدالقاهر بغدادی،1408ه ق ، الفرق بین الفرق وبیان  الفرقه الناجیه منهم،1جلد نشر دارالجیل – دارالاجال،چاپ بیروت.
  15. فیض کاشانی ، 1415ه ق، تفسیر صافی،تحقیق  حسین اعلمی، چاپ دوم، انتشارات الصدر،تهران.
  16. معرفت، محمدهادی،1396ق.،التمهیدفیعلومالقرآن ، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول.