حرکت جوهری انسان و خودبرون‌افکنی دازاین در فلسفۀ ملاصدرا و هایدگر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفۀ علم و فناوری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران

2 دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی

3 دانشجوی دکتری فلسفۀ اسلامی - حکمت متعالیه، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران

چکیده

از مهم‌ترین مباحث فلسفۀ دین، مباحث انسان‌شناختی است، چون انسان هم گیرندۀ دین و هم مخاطب آن است. از رهگذر نگاه ما به انسان، نگاه ما به دین نیز شاید تغییر کند. مقالۀ حاضر نگاه دو فیلسوف، یکی از شرق و دیگری از
غرب را در مورد انسان مقایسه می‌کند. ملاصدرا با طرح حرکت جوهری در مرکز فلسفۀ خود، به تبیین انسان و جهان و نسبت میان آنها پرداخته است. این طرح که بر اصالت وجود مبتنی است، حرکت اشتدادی انسان در مراتب هستی را بنیان نهاده است و پیدایش انسان در طبیعت، زندگی دنیوی و در نهایت مرگ او را به تفصیل تبیین می‌کند. برخلاف ملاصدرا که به زبان فلسفۀ کلاسیک سخن می‌گوید، هایدگر در تلاش برای خلق زبان فلسفی جدیدی است، چراکه زبان فلسفی کلاسیک را برای تفسیر هستی‌شناسی جدید ناکافی می‌داند. فلسفۀ او نیز بر اصالت وجود مبتنی است و شباهت‌های بسیاری میان اندیشه‌های او با صدرا وجود دارد. هایدگر نیز انسان- دازاین - را پیوسته در حال شدن و صیرورت می‌داند که همواره در حال برون‌شدن از خود است و رو به آینده دارد. این جستار بر آن است تا با تبیین حرکت جوهری ملاصدرا در انسان و سیر اشتدادی انسان در مراتب هستی و همچنین بررسی خودبرون‌افکنی دازاین و نسبت دازاین با عالم در فلسفۀ هایدگر، شباهت‌ها و مفارقت‌های اندیشۀ دو فیلسوف را واکاوی کند.

کلیدواژه‌ها


-        ابراهیمی دینانی، غلامحسین.(1379)، ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام، تهران: طرح نو.
-        اسدی، محمدرضا. (1386)، حدیث آرزومندی بررسی آرای انسان­شناسانه هیدگر و ملاصدرا، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-        بیمل، والتر. (1381)، بررسی روشنگرانه اندیشه­های مارتین هایدگر، ترجمه بیژن عبدالکریمی، تهران: سروش.
-        حسن­زاده آملی، حسن. (1366)، دروس اتّحاد عاقل به معقول، چ دوّم، تهران: حکمت.
-        زمانیها، حسین. (1391)، بررسی تطبیقی رابطه وجودی انسان با عالم از دیدگاه هایدگر و ملاصدرا، انسان­پژوهشی دینی، دوره 9، شماره 27، تابستان.
-        سروش، عبدالکریم. (1386)، نهاد ناآرام جهان، چ دوم، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
-        شیرازی، سید رضی. (1387)، درس­های شرح منظومه حکیم سبزواری، تهران: حکمت.
-        صدرالدین شیرازی. (1383)، الشواهد الربوبیه، ترجمه جواد مصلح، تهران:  سروش.
-        عبودیت، عبدالرسول، (1391)، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، تهران: سمت.
-        ملاصدرا. (1363)، مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، چ 1، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
-        ملاصدرا. (1375)، مجموعه رسائل فلسفی، تصحیح حامد ناجی، چ 1، تهران: حکمت.
-        ملاصدرا. (1383)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-        هایدگر، مارتین. (1387)، هستی و زمان، ترجمه سیاوش جمادی، تهران: ققنوس.
-        هایدگر، مارتین. (1389)، هستی و زمان، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، تهران: نشر نی.
-        هایدگر، مارتین. (1390)، وجود و زمان، ترجمه محمود نوالی، تبریز: دانشگاه تبریز.