بررسی و نقد ایمان در نگاه مرجئه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ تشیع دانشگاه پیام ‌نور

چکیده

در این مقاله بر آنیم که به بررسی ایمان از دیدگاه مرجئه ـ که مهم‌ترین ممیزۀ این فرقه از سایر فرقه‌ها و نیز از مباحث محوری و نقطۀ مشترک شعب مرجئه به‌شمار می‌رود ـ با استفاده از آیات قرآن و روایات ائمۀ معصومین(ع) بپردازیم.
بی‌تردید مرجئه در برابر خوارج شکل گرفتند و بر این باور بودند که نباید هرگز دربارۀ عثمان و علی (ع) قضاوت کرد! بلکه بایدکار آنان را به خدا وانهاد.
آنها معتقد بودند که نام خود را از الفاظ آیات شریفه گرفته‌اند. عقاید مرجئه در باب ایمان عبارتند از: 1. مؤمن بودن تنها اعتراف به شهادتین است؛ 2. تفکیک میان اسلام و ایمان مفهومی ندارد؛ 3. انجام دادن گناهان کبیره در ایمان تأثیری ندارد؛ 4. میان ایمان و عمل هیچ‌گونه ارتباطی وجود ندارد و حتی کارهای ناشایست انسان تأثیری بر ایمان او نمی‏گذارد. آنها با این افکار، جریان فکری جامعه را تحت تأثیر خود قرار دادند و از مسیر نقشۀ راهی که پیامبر اسلام (ص) برای سعادت دنیا و آخرت بشریت ترسیم فرموده بودند، به انحراف کشاندند. در این مقاله عقاید جریان فکری مزبور نقد و بررسی می‌شود و اثبات خواهد شد که امامیه بر این باور است که: ایمان اقرار زبانی و یقین قلبی است و در رتبۀ بعد از اسلام قرار دارد. گناهان کبیره در ایمان انسان تأثیر مستقیم دارد و روابط میان ایمان و عمل انکار‌ناپذیرند.
 
 
 

کلیدواژه‌ها


 
 
1
.
قرآن.
2
.
ابراهیم حسن، حسن، 1360، تاریخ سیاسی اسلام،ترجمه ابوالقاسم پاینده، چاپ چهارم، انتشارات جاویدان.
3
.
ابن فارس، احمد ،1389، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبد السلام محمد هارون ، مصر مطبعه المصطفی و اولاده .
3
.
ابن منظور، محمد بن مکرم،۱۴۱۴، لسان‏العرب، چاپ سوم‏، بیروت‏ ، انتشارات دار صادر.
4
.
ابن میثم بحرانی، کمال‌الدین، 1406، قواعد المرام فی علم الکلام ، تحقیق سید احمد حسینی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی .
5
.
ابوالمعالی حسینی، محمد، بی‌تا ، بیان الادیان، چاپ اول ، تهران، موقوفات دکتر محمد افشار یزدی .
6
.
اسرار مصطفی، 1372، دانستنی‏های قرآن، تهران، انتشارات فلق.
7
.
اسفراینی، محمدبن محمد، التبصیر فی الدین، تحقیق، یوسف کمال، مصر ، انتشارات کوثری.
8
.
ـــــــــــــــــ، بی‌تا ، التبصر فی الدین، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی.
9
.
اشعری، ابوالحسن علی‌بن اسماعیل،1362، مقالات الاسلامیین، محسن مؤیدی، تهران، انتشارات امیرکبیر.
10
.
العاملی ،زین الدین علی‌بن احمد، بی‌تا ، حقایق‌الایمان ، تحقیق سید مهدی رجائی، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
11
.
الله بهداشتی، علی ،1392، توحید و صفات الهی، قم، انتشارات دانشکاه قم .
12
.
بغدادی، ابومنصور عبدالقاهر ، 1358، الفرق بین الفرق، مترجم محمدجواد مشکور، چاپ سوم، تهران ، انتشارات اشراقی.
13
.
جعفریان، رسول، 1371، مرجئه، تاریخ و اندیشه، چاپ اول، بهار، قم، نشر خرم .
14
.
حرانی، حسن‌بن شعب ، 1400، تحف العقول عن آل الرسول، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران، کتابفروشی اسلامیه .
15
.
راغب اصفهانى، محمد، 1404. المفردات فى غریب‌القرآن، چاپ دوم ، تهران، دفتر نشر الکتاب .
16
.
ـــــــــــــــــ، 1404، المفردات فى غریب‌القرآن ،چاپ دوم، دفتر نشر الکتاب .
17
.
ری‌شهری، محمدی، محمد ، 1403، میزان‌الحکمه، مکتب الاعلام الاسلامی .
18
.
شهرستانی، محمدبن عبدالکریم، 1373، توضیح‌الملل(ترجمۀ الملل و نحل)، محمدرضا جلالی نایینی، چاپ چهارم، انتشارات اقبال .
19
.
ـــــــــــــــــ، 1421 ، الملل و النحل، الطبعه الثامنه ، بیروت، لبنان، دارالمعرفه .
20
.
شیخ مفید، 1388، اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات، سجاد واعظی، چاپ اول، نشر آدینه گل مهر.
21
.
صابری، حسین، 1383، تاریخ فرق اسلامی جلد 2 - 1 ، تهران، انتشارات سمت .
22
.
صدوق، محمدبن علی ، 1361، معانی‌الاخبار.تصحیح علی اکبر غفاری، قم، جامعۀ مدرسین قم .
23
.
طباطبایی، محمد حسین، بی‌تا، تفسیر المیزان، مترجم محمد باقر موسوی همدانی، جامعۀ مدرسین. قم .
24
.
ـــــــــــــــــ، بی‏تا ، فرازهایی از اسلام. جمع‏آوری مهدی آیت‌اللهی، تهران، انتشارات جهان آراء .
25
.
طبرسی، فضل‌بن حسن ، 1379، مجمع‌البیان فی تفسیر‌القرآن، تصحیح هاشم رسولی محلاتی، بیروت ، دار احیاء التراث العربی.
26
.
عبدالباقی، محمد فؤاد ، 1374 ، المعجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم ، قم، انتشارات اسلامی .
27
.
علامه حلی، جمال‌الدین ابومنصور حسن، 1415، منهاج‌الیقین فی اصول‌الدین ، تحقیق یعقوب جعفری، قم ، انتشارات اسوه .
28
.
فضل‌بن شاذان، نیشابوری، الایضاح ،1363 ، تهران .
29
.
فلوتن، فان، 1325، تاریخ شیعه و علل سقوط بنی‌امیه، مترجم سید مرتضی حائری هاشمی، تهران، انتشارات اقبال.
30
.
فیض‌الاسلام‌، علی نقی، 1375 ، ترجمه و شرح نهج‏البلاغه، تهران ، انتشارات فیض‌الاسلام.
31
.
کلینی، 1407‌، کافی، تهران‌، انتشارات دار الکتب الإسلامیه .
32
.
لواء، حسن صادق، 1414، جذورالفتنه فی الفرق‌الاسلامیه، چاپ دوم، القاهره، مکتبه مدلوبی .
33
.
مادلونگ، ویلفر،1377، فرقه‌های اسلامی، ترجمۀ ابوالقاسم سری، چاپ اول، تهران، انتشارات اساطیر.
34
.
مشکور، محمدجواد، بی‌تا ، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد، آستان قدس رضوی .
35
.
ـــــــــــــــــ، 1368، شیعه و فرقه‌های اسلام تا قرن چهارم، چاپ ششم، تهران، انتشارات اشراقی .
36
.
نوبختی، حسن‌بن موسی، بی‌تا ، فرق‌الشیعه،مترجم محمد جواد مشکور، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
37
.
وحیدی مهرجهردی، شهاب‌الدین، ساختار سیاسی، کلامی و اجتماعی مرجئه، فصلنامۀ میثاق امین، شمارۀ 16، سال چهارم.