عرفان شیعی و شاخصه‌های آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی

چکیده

عرفان وحیانی یا شیعی و اهل‌بیتی مجموعۀ معارف انفسی - باطنی است که از نصوص دینی یا از کتاب و سنت بر اساس منطق اجتهادی، کشف و تولید می‌شود. اینک مسئلۀ اصلی این است که عرفان شیعی چیست؟ ما در این نوشتار برآنیم که وحی قرآنی و بیانی (معارف ثقلینی) ظرفیت تولید عرفان علمی و عملی را در ساحت دانشی – بینشی، روشی - گرایشی و رفتاری - کنشی داراست. این عرفان محصول و برونداد کشف تام محمدی و درحقیقت متکی و متقوم بر کشف تام محمدی است که شاخصه‌هایی دارد که در مقالۀ حاضر به چهار شاخصۀ محوری آن اشاراتی کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


  1.  

     قرآن

    نهج البلاغه

    صحیفۀ سجادیه

    1. ابن عربی، محی الدین، فتوحات مکیه (دورة چهار جلدی)؛ بیروت: دار احیاءالتزاث، 1418ق، 1998م.
    2. ابوعلی سینا، حسین، الاشارات و التنبیهات با شرح خواجه نصیر الدین طوسی و قطب الدین رازی، مطبوعات دینی، چاپ اول، 1374 ش، قم.
    3. آمدی، عبدالواحد؛ غررالحکم؛ شرح جمال‌الدین محمد خوانساری؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران: 1373.
    4. آملی، سید حیدر، انوار الحقیقه و اطوار الطریقه و اسرار الشریعه، تحقیق و تعلیق و مقدمۀ سید محسن موسوی تبریزی، 1382، قم، انتشارات نور علی نور
    5. امین(بیگم)، نصرت، سیروسلوک، 1381، قم، انتشارات آیت اشراق.
    6. بهاری همدانی، محمد، تذکره المتقین، 1384ش، مجمع البحوث الاسلامی، مشهد.
    7. جوادی آملی، عبدالله، تحریر تمهید القواعد مرکز نشر اسراء، چ اول، 1372 ش، تهران.
    8. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن مجید، ج 13، 1379، قم.
    9. جوادی آملی، عبدالله، تفسیرموضوعی قرآن مجید، ج 11، مرکز نشر اسراء،چ سوم، 1379 ش،قم.
    10. جوادی آملی، عبدالله، تفسیرموضوعی قرآن مجید، ج10، مرکز نشر اسراء، چ دوم، 1379 ش، قم.
    11. جوادی آملی، عبدالله، تفسیرموضوعی قرآن مجید، ج9، مرکز نشر اسراء،چ اول، 1381 ش، قم.
    12. جوادی آملی، عبدالله، دین‌شناسی، مرکز نشر اسراء، چ اول، 1381 ش، قم.
    13. جوادی آملی، عبدالله، سرچشمۀ اندیشه، ج 5، مرکز نشر اسراء، چ اول، 1383 ش، قم.
    14. جوادی آملی، عبدالله، نسیم اندیشه، دفتر یکم، چ اول، 1377، قم.
    15. جوادی آملی، عبدالله: عین نضاخ؛ ج 3، قم: اسراء، 1387.
    16. جوادی آملی، عبدالله، بیان مرصوص، مرکز نشر اسراء، چاپ دوم، 1378 ش، قم
    17. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر انسان به انسان، مرکز نشر اسراء، چاپ اول، 1384 ش، قم.
    18. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن مجید، ج 16، مرکز نشر اسراء، چاپ اول، 1383 ش، قم
    19. جوادی آملی، عبدالله، حماسه و عرفان، مرکز نشر اسراء، چاپ اول، 1377 ش، قم.
    20. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر موضوعی قرآن مجید، ج 8، مرکز نشر اسراء، چ دوم، 1379ش، قم.
    21. حافظ شیراز، شمس‌الدین محمد، دیوان حافظ، نسخۀ قزوینی- غنی، نشر طلوع، بی‌تا، بی‌جا.
    22. حرّ عاملی، محمدبن ‌الحسن، وسائل الشیعه الی‌ تحصیل مسائل الشریعه، بیروت، احیاء التراث العربی، 1412 ق.
    23. حرّانی، ابومحمد الحسن‌بن علی‌بن الحسین‌بن شعیه، تحف العقول عن آل الرسول الله، جامعۀ مدرسین، چهارم 1416 ق، قم
    24. حسن بن سلیمان حسنی، مختصرالبصائر، ترجمۀ محمد جواد تبریزی, 1390، مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مشهد مقدس.
    25. حسینی استرآبادی، سید شرف‌الدین علی، تآویل الآیات الظاهره، 1409، انتشارات اسلامی، قم
    26. حسینی تهرانی، محمدحسین، الله‌شناسی، ‌ج 1، 1423، مشهد، انتشارات علامه طباطبایی
    27. حسینی تهرانی، محمدحسین، الله‌شناسی، ‌ج 2، 1418، مشهد، انتشارات علامه طباطبایی
    28. حکیمی، محمدرضا، الحیاة، ج1، 1388، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران
    29. خلیل‌بن احمد، کتاب العین، چاپ مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی، قم 1409
    30. خمینی، روح‌الله، صحیفه نور، 1364، نشر مرکز مدارک فرهنگی تهران
    31. خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، مؤسسۀ نشر و تنظیم آثار امام خمینی (رض)، چ چهارم، 1373 ش، تهران
    32. رخشاد، محمد حسین، در محضر علامه طباطبایی، ‌1384، قم، انتشارات نهاوندی
    33. رسائل قیصری، انجمن حکمت و فلسفه، چ اول، 1357ش، تهران
    34. سهروردی، یحیی‌ابن حبش، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، با مقدمه هانری کربن، 1380، تهران
    35. سهروردی، یحیی‌بن ‌حبش، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، مصحح سید حسین نصر، با مقدمۀ هانری کربن، 1380، تهران
    36. صدرای شیرازی، الاسفار الاربعه بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1423ق.
    37. صدوق، محمدبن علی، خصال، تصحیح علی اکبر غفاری، 1414، قم، نشر اسلامی
    38. صدوق، محمدبن علی، شرح توحید صدوق، قاضی سعید محمدبن محمد مفید القمی، تصحیح و تعلیق نجفقلی حبیبی، 1415ق، تهران، وزارت ارشاد اسلامی
    39. طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، معرب، مؤسسۀ مطبوعات اسماعیلیان، 1412 ق
    40. طباطبایی، محمد حسین: شیعه (مجموعه مکاتبات و مراسلات علامه طباطبایی با هانری کربن)، 1382، تهران، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
    41. طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان؛ ترجمة محمد باقر همدانی، قم، انتشارات اسلامی، 1383
    42. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر‌القرآن، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، بیروت
    43. طبرسی، حسن‌بن ‌الفضل، مجمع البیان، 1406، بیروت، داراحیاء التراث العربیه
    44. طبرسی، حسن‌بن الفضل، مکارم الاخلاق، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، 1411 ق
    45. طوسی، خواجه نصیرالدین، اوصاف‌الاشراف، مشهد، انتشارات امام، 1361 ش
    46. طوسی، محمد‌بن حسین، امالی، التحقیق: قم الدارسات الاسلامیه، مؤسسه البعثة، دارالثقافة، الطبعه الاولی، 1414 ق
    47. طه حسین، آئینۀ اسلام، ترجمۀ محمد آیتی، شرکت انتشارات، بی‌تا، تهران
    48. عروسی الحویزی، عبد علی‌بن جمعه، 1411ق / 1991م، تفسیر نورالثقلین، ج 1، تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، بیروت‌ مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، چ اول
    49. فراهیدی، خلیل‌بن احمد، کتاب العین، تحقیق و تصحیح: مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم، نشر هجرت، 1410 ق
    50. قمی، شیخ عباس، 1359ش، مفاتیح الجنان
    51. قمی، شیخ عباس، مفاتیح‌الجنان، 1382، قم، فاطمه الزهرا
    52. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1365 ش
    53. کلینی، اصول کافی، دارالصعب، دارالتعارف، بیروت، چهارم 1401 ق.
    54. کلینی، محمدبن یعقوب، اصول کافی، دار الصعب، دارالتعارف، بیروت، چهارم 1401 ق
    55. مجلسی، محمد باقر، بحار‌الانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404 ق
    56. محمدی ری‌شهری، محمد؛ میزان‌الحکمه؛ ترجمة حمیدرضا شیخ؛ قم، دارالحدیث، 1381
    57. محمدی ری‌شهری، محمد، میزان‌الحکمه، چ ‌اول، دفترتبلیغات اسلامی، 1403 - 1405ق، قم
    58. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار،‌ ج 10، 1378، تهران، انتشارات صدرا
    59. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار،‌ ج 18، 1378، تهران، انتشارات صدرا
    60. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 2 ، انتشارات صدرا، چ هشتم، 1380 ش، تهران
    61. مطهری، مرتضی، آشنایی با قرآن، ج 1، انتشارات صدرا، چاپ هجدهم، 1382ش، تهران.
    62. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 3، چ هفتم، انتشارات صدرا، 1378ش، تهران
    63. مطهری، مرتضی، مجموعة آثار، ج 16، انتشارات صدرا، تهران، 1378 ش
    64. مطهری، مرتضی، مجموعة آثار، ج 2، انتشارات صدرا، تهران
    65. مطهری، مرتضی، مجموعة آثار، ج 22، انتشارات صدرا، تهران، 1383 ش.
    66. مطهری، مرتضی، مجموعة آثار، ج 23، انتشارات صدرا، تهران، 1383 ش.
    67. مطهری، مرتضی، مجموعة آثار، ج 4، انتشارات صدرا، تهران، 1378 ش.
    68. معاونت فرهنگی ستاد بزرگداشت حضرت امام خمینی، آیینۀ جمال، با مقدمه خانم دکتر طباطبایی، چ اول،1387، انتشارات عادیات، تهران.
    69. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، 1382ش، دارالکتب الاسلامیه، تهران.
    70. موحد ابطحی اصفهانی، سید محمد باقر، الصحیفه الجامعه لادعیة، سیدة نساء‌العالمین فاطمه‌الزهرا، قم، مؤسسه الامام المهدی علیه‌السلام، چ اول، 1379.
    71. نوری طبرسی، حسین محمد تقی، مستدرک‌الوسائل و مستنبط‌المسائل، تحقیق مؤسسه آل البیت، 1408ق، بیروت، مؤسسه آل‌البیت
    72. ورام ابن ابی‌فراس، ابوالحسن، مجموعۀ ورام در اخلاق و آداب اسلامی، ترجمۀ محمد رضا عطائی، 1390، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، مشهد مقدس