رابطۀ عقل و ایمان از دیدگاه ملاصدرا با تأکید بر شرح اصول کافی و مفاتیح‌الغیب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه آیت‌الله حایری میبد

چکیده

رابطة عقل و ایمان از مهم‌ترین مسائل در حوزة فلسفة دین است که با حل آن بسیاری از مسائل دیگر فلسفه حل می‌شوند. ازاین‌رو مسئلۀ رابطۀ عقل و ایمان و اینکه آیا این دو متعارضند یا خیر، از جملۀ اموری است که به تأمل و دقت نیاز دارد.
در این تحقیق رابطۀ عقل و ایمان از دیدگاه ملاصدرا را بررسی می‌کنیم تا هماهنگی یا ناهماهنگی آن دو مشخص شود. اما قبل از بیان این رابطة دیدگاه ملاصدرا لازم است دو نکته را ذکر کنیم که ما را در این بحث یاری می‌رساند:
نخست اینکه تعارض میان عقل و ایمان زمانی پیش می‌آید که عقل از حدی که برای آن مشخص شده است، پا فراتر نهد و در محدودۀ غیب (که متعلق ایمان است) گام نهد، زیرا غیب تنها به‌واسطۀ ایمان قابل دستیابی است و زمانی متحقق می‌شود که عقل به قصور خود پی برده باشد و به‌دنبال آن نیاز به ایمان را احساس کرده و بندهای مدرکات و معلومات را نیز پاره کرده باشد. از همین‌رو حضرت امیرالمؤمنین (ع) می‌فرماید: «غایۀ العقل الاعتراف بالجهل».
 
دیگر اینکه آنچه محل تعارض است، اعتقادات نظری است نه احکام عملی. زیرا احکام عملی دین مبین اسلام، محدودۀ غیب است که ادراک عقل در آن حجیت ندارد و عقل تنها به‌طور غیرمستقیم لوازم بیانات شرع را استنباط می‌کند.

کلیدواژه‌ها


منابع
قرآن کریم
صدرالدین شیرازی، محمد ابراهیم، اسرار الآیات، تصحیح محمد خواجوی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1360.
ـــــــــــــــــ ، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه العربیه، بیروت، لبنان، دار احیاء الاتراث العربی، المطبعه الثالثه، 1981م، 9 جلد.
ـــــــــــــــــ ، المبدأ والمعاد، مترجم احمدبن الحسینی اردکانی، به‌کوشش عبدالله نورانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1362.
ـــــــــــــــــ ، تفسیر القرآن، قم، بیدار، 1363، جلد 7.
ـــــــــــــــــ ، تفسیر آیة مبارکة نور، با ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، تهران، مولی، چاپ اول، 1362.
ـــــــــــــــــ ، تفسیر سورة جمعه، ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، تهران، مولی، چاپ اول، 1363.
ـــــــــــــــــ ، تفسیر سورة واقعه، ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، تهران، مولی، چاپ اول، 1363.
ـــــــــــــــــ ، رسائل فلسفی، با تعلیق و تصحیح و مقدمة سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوم.
ـــــــــــــــــ ، رسالة سه اصل، مصحح حسین نصر، تهران، مولی، 1340.
ـــــــــــــــــ ، شرح اصول الکافی، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی،1367، جلد 3.
ـــــــــــــــــ ، شرح اصول الکافی، افست از روی چاپ سنگی، تهران، مکتبة المحمودی، 1391ق.
ـــــــــــــــــ ، شرح هدایه اثیریه، چاپ سنگی، تهران، 1313.
ـــــــــــــــــ  صدرالدین شیرازی، محمد ابراهیم، شواهد الربوبیه، ترجمه و تفسیر دکتر جواد مصلح، تهران، سروش، 1375.
ـــــــــــــــــ ، مجموع رسائل فلسفی، تحقیق حامد ناجی اصفهانی، تهران، حکمت، چاپ اول، 1375.
ـــــــــــــــــ ، مفاتیح الغیب، صحه و قدم‌له محمد خواجوی، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات نشر دانشگاهی، 1362.
ـــــــــــــــــ ، المبدأ والمعاد، مترجم احمدبن الحسینی اردکانی، به‌کوشش عبدالله نورانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1362.
ـــــــــــــــــ ، عرشیه، تصحیح متن و ترجمه غلامحسین آهنی، تهران، مولی، 1341.
ـــــــــــــــــ ، شواهد الربوبیه، ترجمۀ عبدالله نورانی، تهران، سروش، 1375.
فارابی، ابونصر محمد. سیاست مدینة فاضله، ترجمه و تحشیه از سید جعفر سجادی، تهران، انجمن فلسفۀ ایران، 1358.