مسئلۀ گذر از اخلاق به دین در ایده‌آلیسم آلمانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد فلسفۀ دین دانشگاه تهران

چکیده

رابطۀ اخلاق و دین موضوعی است که می‌توان آن را در تمام سیر تاریخ فلسفه و در تمامی دستگاه‌های فلسفی بررسی کرد‌. اما با مباحثی که کانت در باب عقل عملی و جدایی آن از عقل نظری عنوان کرد و در پی آن مباحث متافیزیکی و الهیاتی را به حیطۀ عقل عملی کشاند، رابطۀ اخلاق و دین جلوۀ دیگری پیدا کرد‌. کانت با آنکه تمامی براهین اثبات وجود خدا را رد می‌کند‌‌، اخلاق را متضمن باور به خداوند می‌داند‌. پس از کانت حکمای ایده‌باور آلمان برای رفع شکاف بین عقل عملی و نظری گام برداشتند و دیدگاه‌های نوینی را با توجه به دستاوردهای کانت ارائه کرده‌اند‌. این روند تا به هگل به‌صورت برجسته امکان بررسی دارد‌. هگل به‌عنوان برجسته‌ترین ایده‌باور آلمانی مطلق را در برابر جدایی و محدودیت‌های سوژه و ابژه می‌نهد‌. به عقیدۀ هگل شاید دین نیز در حوزۀ آگاهی یا نظر قرار گیرد و همچنین ذات و صفات خداوند در حوزۀ نظر شناختنی باشد‌. به این‌ترتیب در فلسفۀ هگل از یک سو نیاز چندانی به برهان اخلاقی کانت احساس نمی‌شود و از سوی دیگر مبانی کانت در رسیدن به خدا از طریق عقل عملی‌، در حوزۀ اخلاق ناکافی به‌نظر می‌رسد.
 

کلیدواژه‌ها


  1.  

    1.  استیس، والتر ترنس (1381). فلسفۀ هگل، ترجمۀ حمید عنایت، تهران‌، انتشارات علمی فرهنگی
    2.  اینوود، مایکل‌ (1389). فرهنگ فلسفی هگل، حسن مرتضوی، مشهد، نشر نیکا
    3. خراسانی، شرف‌الدین (1376). از برونو تا کانت‌، تهران ، انتشارات علمی فرهنگی
    4. علیزمانی، امیر عباس (1387). سخن گفتن از خدا، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی
    5.  فلاح رفیع‌، علی (1390). فلسفۀ دین و هگل‌، تهران، نشر علمی
    6. کاپلستون‌، فردریک چارلز (1388)‌. تاریخ فلسفه (از فیشته تا نیچه)‌، ترجمۀ داریوش آشوری‌، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی
    7. کانت‌، ایمانوئل، بنیاد مابعدالطبیعۀ اخلاق (1369). ترجمۀ حمید عنایت و علی قیصری، تهران، انتشارات خوارزمی
    8.  کانت، ایمانوئل (1384). نقد عقل عملی، ترجمۀ انشاءالله رحمتی، تهران‌، نورالثقلین
    9. مجتهدی‌، کریم (1370). دربارۀ هگل و فلسفۀ او‌، انتشارات امیرکبیر
    10. وال‌، ژان (1380). بحث در مابعدالطبیعه‌، ترجمۀ یحیی مهدوی‌، تهران‌، انتشارات خوارزمی
    11. هگل‌، گئورگ ویلهلم فردریش (1390). دانشنامۀ علوم فلسفی، ترجمۀ زیبا جبلی‌، تهران‌، انتشارات شفیعی
    12. هگل‌، گئورگ ویلهلم فردریش (1378). عناصر فلسفۀ حق‌، ترجمۀ مهبد ایرانی‌طلب، تهران‌، انتشارات پروین

    13- Couzens‌، David Hoy‌،(1989)‌،HEGEL'S CRITIQUE OF KANTIAN MORALITY‌، History of Philosophy Quarterly Volume 6‌، Number 2‌،‌،  University of Illinois Press and North American Philosophical Publications are collaborating with JSTOR todigitize‌، preserve and extend access to History of Philosophy Quarterly. 

    14- Crouter ‌،  Richard ‌،(1980) Hegel and Schleiermacher at Berlin‌، Journal of the American Academy of Religion‌، pp. 19 - 43 Published by Oxford University.

    15– 19 -  Williams‌، Marc‌، (2004)، Kant and Kierkegaard on Faith: In Service to Morality and a Leap for the Absurd،‌، Columbia University.