تأثیر «مراتب تشکیکی تجلی و ظهور وجود» در معناشناسی صفات الهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه فلسفۀ دین دانشگاه تهران

چکیده

چیستی صفات الهی و همچنین معناشناسی آن در بستر اندیشه‌های مختلف به شکل‌های متفاوتی نمایان می‌شود. صدرالمتألهین اندیشۀ خود را بر «تشکیک وجود» بنا نهاده است که حقیقت آن به تشکیکِ در مراتب و تجلیات ظهور وجود برخواهد گشت. در این پژوهش در صددیم تا با روشی تحلیلی – توصیفی در اندیشه‌های صدرالمتألهین، تحلیل نوینی از معناشناسی صفات الهی (که بر پایۀ درک حقیقت صفت و نحوۀ تکثر آن استوار است) ارائه دهیم.
صدرالمتألهین با پیروی از تقسیم‌بندی و نامگذاری مراتب ظهور نزد عارفان، احکام وجود را در سه مرتبۀ ذات، احدیت و واحدیت تبیین می‌کند. مرتبۀ ذات، مقام خلوّ از تمام تعینات صفاتی و عدم امکان سخن گفتن از خدا، احدیت مرجع صفات تنزیهی و مقام واحدیت مقام مرجع صفات تشبیهی است.
ماهیت یا عین ثابت، محل و صورت صفات الهی بوده که همان معانی جزیی و کلیِ موجود در عالم نیز خواهند بود. خلق تمام موجودات، امری جز اظهار عینی و خارجی اعیان ثابته نیست. از این‌رو، شناخت صفات الهی از سوی انسان تنها با شناخت «اعیان ثابته» به‌دست می‌آید که در نظر صدرالمتألهین، موضوع‌ٌله الفاظ هم هستند
 

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • آشتیانی، جلال‌الدین (1381). شرح بر زاد المسافر، قم، دفتر تبلیغات اسلامی
  • ایلخانی، محمد (1391). تاریخ فلسفه در قرون وسطی، تهران، سمت.
  • سبزواری، ملاهادی (1383). اسرار الحکم، قم، مطبوعات دینی
  • سبزواری، ملاهادی (1360). شرح بر الشواهد الربوبیه، مشهد، دوم، المرکز الجامعی للنشر.
  • صدرالمتألهین، محمد (1302ق). مجموعة الرسائل التسعه، تهران.
  • صدرالمتألهین، محمد (1354). المبدأ و المعاد، تهران، انجمن حکمت و فلسفه.
  • صدرالمتألهین، محمد (1360 الف). اسرار الآیات، تهران، انجمن حکمت و فلسفه.
  • صدرالمتألهین، محمد (1360 ب). الشواهد ‌الربوبیه، مشهد، دوم، المرکز الجامعی للنشر.
  • صدرالمتألهین، محمد (1361). العرشیه، تهران، مولی.
  • صدرالمتألهین، محمد (1363 الف). المشاعر، تهران، چاپ سوم، طهوری.
  • صدرالمتألهین، محمد (1363 ب). مفاتیح الغیب، تهران، چاپ اول، مؤسسۀ تحقیقات فرهنگی.
  • صدرالمتألهین، محمد (1366). تفسیر قرآن، قم، نشر بیدار
  • صدرالمتألهین، محمد (1375). مجموعۀ رسائل فلسفی، تهران، چاپ اول، حکمت.
  • صدرالمتألهین، محمد (1383). شرح اصول کافی، تهران، چاپ اول، مؤسسۀ تحقیقات فرهنگی.
  • صدرالمتألهین، محمد (1387 الف). سه رسالۀ فلسفی، قم، چاپ سوم، دفتر تبلیغات.
  • صدرالمتألهین، محمد (1387 ب). المظاهر الهیه، تهران، چاپ اول، بیناد حکمت صدرا.
  • صدرالمتألهین، محمد (1387 ج). رساله فی الحدوث، تهران، بنیاد حکمت صدرا.
  • صدرالمتألهین، محمد (1422ق). شرح الهدایه الاثیریه، بیروت، چاپ اول، مؤسسۀ تاریخ العربی.
  • صدرالمتألهین، محمد (1981). اسفار اربعه ، بیروت، چاپ سوم، دارالاحیاء التراث.
  • صدرالمتألهین، محمد (بی‌تا الف). ایقاظ النائمین، بی‌جا، انجمن حکمت و فلسفه.
  • صدرالمتألهین، محمد (بی‌تا ب) حاشیه بر الهیات شفا، قم، بیدار.
  • طباطبایی، محمد حسین (1417). المیزان، قم، دفتر تبلیغات اسلامی
  • قیصری، محمد داود (1383). شرح فصوص الحکم، تهران، علمی و فرهنگی.
  • علیزمانی، امیر عباس (1387). سخن گفتن از خدا، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
  • نوری، مولی علی (1363). تعلیقات بر مفاتیح الغیب، تهران، مؤسسۀ تحقیقات فرهنگی
  • یزدان‌پناه، یدالله (1389). مبانی و اصول عرفان نظری، قم، مؤسسۀ آموزشی امام خمینی رحمه الله

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار