آریوس و آریانیسم در سنت مسیحی: زمینه‌ها، پیامدها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد فلسفه، دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشجوی دکتری فلسفۀ دین، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

    ظهور پدیده‌ای به‌نام «شوراهای کلیسایی» در تاریخ مسیحیت، تماماً یا عمدتاً به‌منظور مقابله با بدعت‌ها و ایجاد وحدتی نسبی در پیکرۀ جوان جامعۀ مسیحی بوده است؛ به‌ویژه آنکه در سده‌های اولیۀ میلادی، مجموعۀ متنوعی از اقوام و به‌تناسب آن، مجموعه‌ای از گرایش‌ها و فرقه‌های دینی و شبه‌دینی وجود داشته‌اند. مطالعه و تحلیل زمینه‌ها و اسباب شکل‌گیری نخستین شورای کلیسایی در تاریخ مسیحیت ـ موسوم به شورای نیقیه ـ از مهم‌ترین ابواب و مقاطع تاریخ و الهیات مسیحی به‌شمار می رود؛ شورایی که هم ناظر به حل منازعات و مناقشات پایه در اعتقادات مسیحی بود و هم خود زمینۀ تکوین تحولات بعدی در این سنت را رقم زد. به‌منظور حفظ وحدت دینی و سیاسی امپراتوری روم شرقی در سدۀ چهارم، هرچند اعلام موضع در خصوص آرا و عقاید آریوس (256 - 336م) و اعلام بدعت‌آمیز بودن عقاید وی، تنها یکی از مقاصد شورای نیقیه به‌حساب می‌آمد، در عین حال مهم‌ترین آنها نیز محسوب می‌شد، به‌گونه‌ای که پس از انتشار «اعتقادنامۀ آتاناسیوس» و موضع‌گیری صریح شورا علیه آریوس، جنبش موسوم به «آریانیسم» به‌مثابۀ رخداد مهمی در تاریخ مسیحیت آثار و تبعات خود را بر جای گذاشت. در این مقاله، ضمن بررسی عقاید آریوس- به‌ویژه بر محور چیستی و ماهیت شخص دوم تثلیث - واکنش دیگر جریان‌های نافذ آن دوره به‌ویژه دیدگاه رسمی کلیسای ارتدوکس شرق را تحلیل و ضمن آن تحولات پیرامونی و بعدی این جریان را نیز بازگو خواهیم کرد.
 
                                

کلیدواژه‌ها


 
1. آرمسترانگ، کارن (1385). تاریخ خداباوری، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی و بهزاد سالکی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2. گرنت، رابرت م. تریسی، دیوید (1385). تاریخچۀ مکاتب تفسیری و هرمنوتیکی کتاب مقدس، ترجمۀ ابوالفضل ساجدی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
3. گریدی، جُوان اُ (1377). مسیحیت و بدعت‌ها، ترجمۀ عبدالرحیم سلیمانی اردستانی، قم، مؤسسۀ فرهنگی طه.
4. میلِر، و.م (1382). تاریخ کلیسای قدیم در امپراطوری روم و ایران، ترجمۀ علی نخستین، تهران، اساطیر.
5. هادی نا، محبوبه (1390). ریشه‌های الهیات مسیحی در مکاتب گنوسی و افلاطونی میانه، قم، دانشگاه ادیان و مذاهب.
6- At¢au¢r-Rahim, Muhammad and Ahmad Thomson, 1995, Jesus Prophet of Islam, Revised Edition, Ta-Ha Publishers Ltd. London, United Kingdom.
7- Baber, H. E,2006,  Sabellianism Reconsidered, Department of Philosophy. University of San Diego
-8-Beatification of the Venerable Arius of Alexandria Priest and Martyr According to Arian Catholic Ecclesiastical Law, 2005, Pre-Canonization text, The Arian Catholic Church High Council formally Beatified the Venerable Arius, Priest and Martyr of Alexanddria
9- Enns, Paul, 1989,  The Moody Handbook of Theology, Moody Press, Chicago, IL9, Bible.org.citing
10- Ignant, Adrian, 2012, "The Spread Out of Arianism. A Critical Analysis of the Arian Heresy", International Journal of Orthodox Theology 3:3
11- J.Mikolaski, Samuel, 1974, "Arianism", New International Dictionary of the Christian Church, ed, J,D,Douglas Grand Rapids: Zonderva
12- Mackenzie-Hanson, M.J., 2005-6,  Arius of Alexandria, Priest and Martyr, Holy Catholic and Apostolic Church - Apostate Synods and Councils  . B.A. (Hons), D.D., a.c.O.S.B, www.arian-catholic.org.
13- McRoy , Anthony, 2008," The Theology of Arius,  Explonding Conspiracy, Theories About Nicaea", Foundations
14- Pamphilius, Eusebius,1890, Church History, Life of Constantine, Oration in Praise of Constantine, Schaff, Philip, Editor: McGiffert, Rev. Arthur Cushman,
15- Pound , R.E, 2004, Trinity Study 3, A Review of Arianism: Is Christ a Created Sub God? And Ather Related Concepts Whit Eusebius on the Deity and Preexistence of Jesus Christ, Gravenhurst, Ontario, Canada
16- R.Hlyer, Larry,1988, Arius Rivisited: The Firstborn over all Creation (Col 1:15), Jest , 59-67
Scholasticus, Socrates, 2001,  The Ecclesiastical History, WWW.blackmask.com-17
- 18- The Great Arian Controversy, 2011, (Final study within a progressive interrelated series), Last revision
Encyclopedia Brithanica.  Van Doren, Charles, -19