بررسی و نقد ادلۀ فخر رازی وامامیه بر چگونگی تعیین امام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد دانشگاه تهران

چکیده

اشاعره و اکثر معتزله نصب امام را شرعاً بر مردم واجب می‌دانند. براین اساس تفسیر آنها از ضرورت امامت، دو قید دارد: اولاً وجوب را شرعی می‌دانند و نه عقلی و ثانیاً آن را از باب «وجوب علی الناس» می‌انگارند و برای اثبات این مدعا به ادله‌ای تمسک کرده‌اند.
در این مقاله برخی از ادلۀ امامیه بر وجوب نصب امام از جانب خداوند تبیین شده است، همچون: 1. قاعدۀ امکان اشرف؛ 2. نیاز شرع به حافظ؛ 3. واسطۀ فیض؛ 4. هدایت عمومی و اتمام حجت و 5. قاعدۀ لطف. سپس برخی ازاستدلال‌های فخر رازی مبنی بر وجوب نصب امام توسط مردم بیان شده‌اند؛ همچون: 1. امام موجب دفع ضرر از نفس؛ 2. نصب امام مقدمۀ واجبات مطلق. سعی شده است که ناکافی بودن استدلال‌های فخر رازی تبیین واز تمامیت ادلۀ امامیه دفاع شود.

کلیدواژه‌ها


 
قرآن کریم:
ایجی، عبدالرحمن‌بن احمد (1417ق). المواقف، به‌همراه شرح شریف جرجانی، بیروت: بی‌نا.
ابوحامد، محمد غزالی (2002م). الاقتصاد فی الاعتقاد، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
بحرانی، ابن‌میثم (1405ق). قواعد المرام، چاپ دوم، قم: مکتبة آیةالله العظمی المرعشی نجفی.
تفتازانی، سعدالدین (1370). شرح المقاصد، تحقیق عبدالرحمن عمیره، چاپ اول، قم: شریف رضی.
حسینی تهرانی، سید هاشم (بی‌تا). توضیح المراد، چاپ سوم، قم: انتشارات مفید.
حلی، حسن‌بن یوسف (1423ق). الفین، چاپ اول، [بی‌جا]: المؤسسة الاسلامیة للبحوث و المعلومات.
حلی، حسن‌بن یوسف (بی‌تا). انوار الملکوت فی شرح الیاقوت، چاپ دوم، قم: انتشارات الرضی.
حلی، حسن‌بن یوسف (بی‌تا). مناهیج الیقین، چاپ اول، بیروت: دار الاسوة.
ربانی، علی (بی‌تا). قاعدۀ لطف در کلام عدلیه، چاپ اول، قم: کنگرۀ هزارۀ شیخ مفید.
ربانی، علی (بی‌تا). شیعه‌شناسی، قم: دفتر تحقیقات و تدوین درسی مرکز جهانی علوم اسلامی.
سیوری حلی، مقداد‌بن عبدالله (بی‌تا). الارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، قم: مکتبة آیةالله العظمی المرعشی نجفی.
ـــــــــــــــــــــــــــ، اللوامع الهیه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
صدرالدین شیرازی، محمد‌بن ابراهیم (بی‌تا). الحکمه المتعالیه فی اسفارالعقلیه الاربعة، بیروت: دارالاحیاء التراث.
ــــــــــــــــــــــــــــــــ. (1370). شرح اصول کافی، با تعلیقات علی نوری و تصحیح محمد خواجوی، چاپ اول، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات علمی فرهنگی.
طوسی، محمد‌بن حسن (بی‌تا). تجرید الاعتقاد در ضمن کشف المراد قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم.
ـــــــــــــــــ. (1405ق). تلخیص المحصل.
ـــــــــــــــــ. (1400ق). الاقتصاد الی طریق الرشاد، قم؛ طهران: بی‌نا.
طیب، عبدالحسین (بی‌تا). کلم الطیب، چاپ سوم، تهران: کتابفروشی اسلام بازار شیرازی.
علم‌الهدی، مرتضی (1411ق). الذخیرة، قم: مؤسسسه انشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم.
فخرالدین، محمد‌بن عمر (2002م). الاربعین فی اصول الدین، چاپ اول، بیروت: دارالحیل.
ـــــــــــــــــــــ، تفسیر الکبیر المسمی مفاتیح الغیب، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
قاضی، عبدالجبار (1422ق). شرح الاصول الخمسة، چاپ اول، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
قوشچی، علی‌بن محمد، شرح الهیات تجرید، چاپ سنگی، قم: انتشارات رضی بیدار.
لاهیجی، عبالرزاق (بی‌تا). گوهر مراد، چاپ اول، [بی‌جا]: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مطهری، مرتضی (1378). امامت و رهبری، قم: انتشارات صدرا.
مفید، محمد‌بن محمد نعمان (1413ق). النکت، چاپ دوم، قم: المؤتر العالمی لالفقیه الشیخ مفید.
ــــــــــــــــــــــــ، تصحیح الاعتقاد، چاپ دوم، المؤتر العالمی لالفیه الشیخ المفید.
هیثمی، مکی، احمد‌بن حجر (1420ق). الصواعق المحرقه، بیروت: دارالکتب العلمیه.