تأملی در ادلۀ عقلی نظریۀ کسب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی

2 دانشجوی دکتری مبانی نظری اسلام دانشگاه معارف اسلامی

چکیده

نظریۀ کسب توسط ابوالحسن اشعری مطرح شده و مورد اقبال اکثریت اهل سنت قرار گرفته است. عالمان اشعری برای اثبات آن، افزون بر ادلۀ نقلی، به تقریر ادلۀ عقلی مختلفی مانند استحالۀ اجتماع دو علت بر معلول واحد، استناد به اطلاق صفت اراده، علم و قدرت خداوند و لوازم باطل نظریۀ رقیب کسب پرداخته‌اند. نویسندگان در این مقاله علاوه بر تبیین، به نقد مهم‌ترین ادلۀ عقلی اشاعره خواهند پرداخت و نشان خواهند داد که نه تنها ادلۀ عقلی مورد تمسک اشاعره مخدوش و باطل است، بلکه نظریۀ کسب، نظریه‌ای غیرمعقول و خلاف عقل و وجدان هم محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها


  1.  

    قرآن کریم.

    1. اشعری، ابوالحسن (بی‌تا). اللمع فی الرد على أهل الزیغ و البدع‏، قاهره: المکتبه الازهریه للتراث.
    2. اشعری، ابوالحسن (1400ق). مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین‏، آلمان- ویسبادن: فرانس شتاینر.
    3. باقلانی، ابوبکر (1425ق). الإنصاف فیما یجب اعتقاده، لایجوز اعتقاده، لایجوز الجهل به‏، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    4. تفتازانی، سعدالدین (1409ق). شرح المقاصد، ج 4، افست قم: الشریف الرضی.
    5. جوینی، عبدالملک (1416ق). الإرشاد إلى قواطع الأدلة فی أول الاعتقاد، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    6. رازی، فخرالدین (1986م). الأربعین فی أصول الدین، ج 1، ‏قاهره: مکتبه الکلیات الأزهریه.
    7. رازی، فخرالدین (1411ق). المحصل، عمان: دارالرازی.
    8. رازی، فخرالدین (1407ق). المطالب العالیة من العلم الإلهی‏، ج 9، بیروت: دارالکتاب العربی.
    9. شهرستانی، عبدالکریم (1364ش). الملل و النحل، ج 1، قم: شریف رضی.
    10. صدرالمتألهین (1981م). الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، ج 6، بیروت: دارالاحیاء التراث.
    11. عبدالجبار، قاضی (1962- 1965م). المغنی فی أبواب التوحید و العدل‏، ج 8، قاهره: الدر المصریه.
    12. فاضل مقداد (1405 ق). ارشاد الطالبین الی نهج‌المسترشدین‏‏، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشى نجفی.
    13. قدردان قراملکی، محمد حسن (1384ش). نگاه سوم به جبر و اختیار، قم، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
    14. لاهیجی، عبدالرزاق (1372ش). گوهر مراد، تهران: انتشارات وزارت ارشاد.
    15. ماتریدی، ابوالثناء حنفی (1995م). التمهید لقواعد التوحید، بیروت: دارالغرب الاسلامی.

    مطهری، مرتضی (1374ش). مجموعۀ آثار، ج 1، تهران- قم: انتشارات صدرا