بررسی انتقادات هگل از تجربۀ دینی شلایرماخر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد فلسفۀ دین دانشگاه تهران

2 دانشیار دانشگاه تهران

چکیده

تجربۀ دینی به‌عنوان یک نظریۀ به‌نسبت منسجم‌، نخستین بار توسط شلایرماخر مطرح شد. او تجربۀ دینی را به «احساس وابستگی به امر مطلق» تعریف کرد. شلایرماخر گوهر دین را شهود و احساس می‌داند که بی‌نیاز از وساطت مفاهیم عقلی است. از جمله آثار و نتایج تجربۀ دینی شلایرماخر را می‌توان شخصی کردن عنصر اساسی دین‌، ترویج رویکرد سلبی دربارۀ شناخت ذات و صفات خدا‌، در نظر گرفتن احساس به‌عنوان منبع شناخت و امکان حصول شناخت بی‌واسطه دانست. بر اساس نظر هگل‌، محتوای دین و فلسفه یک چیز است و هر دو مراحلی از آگاهی روح هستند. به‌نظر وی تنها با اندیشه می‌توان به وجود خدا و ذات الهی پی برد. هگل با تکیه بر نظر خود مبنی بر عدم امکان آگاهی بی‌واسطه‌، تجربۀ دینی و شهودگرایی شلایرماخر را نقد می‌کند و الهیات مبتنی بر احساس را ناتوان از توصیف و تبیین صحیح دین و خدا می‌داند‌. شاه بیت انتقادهای هگل بر تجربۀ دینی مورد نظر شلایرماخر عدم امکان شناخت بی‌واسطه و انتقاد به شخصی بودن عنصر دینی در تجربۀ دینی‌، ناتوانی آن از شناخت ذات خدا‌، عدم توجه به یگانگی قوای ذهنی و انتقاد از در نظر گرفتن احساس به‌عنوان منبع شناخت است.

کلیدواژه‌ها


  1. استیس‌، والتر ترنس‌ (1381). فلسفۀ هگل، ترجمۀ حمید عنایت‌، تهران‌: انتشارات علمی‌ فرهنگی‌.
  2.  الکساندر‌، ماکسیم؛ تونر، اریکا‌ (1390)‌. رمانتیکهایآلمان‌، رمانتیسم، ترجمۀ عبدالله توکل‌، فصلنامۀ ارغنون‌، تهران‌: سازمان چاپ و انتشارات: 189 – 250‌.
  3. پرادفورت‌، وین‌ (1377). تجربۀدینی، عباس یزدانی‌، قم‌: مؤسسۀ فرهنگی طه‌.
  4.  پلنت‌، ریموند‌ (1386). هگل (دربارۀفلسفه)‌، ترجمۀ اکبر معصوم‌بیگی‌، تهران‌: آگه.‌
  5. راچ‌، لئو‌ (1382). فلسفۀ هگل، ترجمۀ عبدالعلی دستغیب‌، آبادان‌: انتشارات پرسش‌.
  6.  ژیلسون‌، اتیل‌ (1389). تاریخفلسفۀ مسیحیدرقرونوسطی، ترجمۀ رضا گند‌می‌نصرآبادی‌، قم‌: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب‌.
  7.  فلاح رفیع‌، علی‌ (1390). فلسفۀدینهگل، تهران‌: نشر علم‌.
  8. کاسیرر‌، ارنست‌ (1382). فلسفۀروشنگری، ترجمۀ یدالله موقن‌، تهران‌: انتشارات نیلوفر‌.
  9. کانت‌، ایمانوئل‌ (1376)‌. درپاسخبهپرسشروشنگریچیست؟‌ گردآورنده آرهارد بار‌، ترجمۀ سیروس آرین‌پور‌، تهران: نشر آگه‌: ‌15 – 27‌.
  10.  کوفمان‌، والتر‌ (1387). گوته‌، کانتوهگل (کشف ذهن جلد 1)‌، ترجمۀ ابوتراب سهراب و فریدالدین رادمهر‌، تهران‌: نشر چشمه‌.
  11. لگنهاوزن‌، محمد‌ (بی‌تا). تأملاتیدربابروان‌شناسیودین، ترجمۀ سید محمد راستی‌تبار‌: پژوهش و حوزه.
  12. لوکاچ‌، گئورگ‌ (1391). هگلجوان، ترجمۀ محسن حکیمی‌، تهران‌: نشر مرکز‌.
  13. مجتهدی‌، کریم‌ (1385). دربارۀهگلوفلسفۀاو، تهران‌: امیرکبیر.‌
  14. وال‌، ژان‌ (1387). ناخوشنودیآگاهیدرفلسفۀ هگل، ترجمۀ باقر پرهام‌، تهران‌: آگاه.‌
  15. هگل‌، گئورگ ویلهلم فردریش‌ (1336). عقلدرتاریخ، ترجمۀ حمید عنایت‌، تهران‌: انتشارات علمی ‌دانشگاه صنعتی آریامهر‌.
  16.  ----------------------- (1387). پیشگفتارپدیدارشناسی روح، ترجمۀ باقر پرهام‌، تهران‌: آگاه‌
  17.  ----------------------- (1392). دانشنامۀعلومفلسفی، ترجمۀ حسن مرتضوی‌، تهران‌: نشر لاهیتا‌.
  18. ----------------------- (1393). عناصرفلسفۀ حق، ترجمۀ مهبد ایرانی‌طلب‌: قطره‌.
  19.  ----------------------- (1390). پدیدارشناسی روح، ترجمۀ باقر پرهام‌، تهران‌: کندوکاو‌.
  20. هیپولیت‌، ژان‌ (1383). پدیدارشناسیروحبرحسبنظرهگل، اقتباس و تألیف کریم مجتهدی‌، تهران‌: انتشارات علمی‌ فرهنگی‌.

21 . Adams, Robert Merrihew (2011). Philosophical Themes in Schleiermacher’s Christology, Springer.

22 . Crouter. (1980). Richard, Hegel and Schleiermacher at Berlin, Journal of the American Academy of Religion, pp‌. 19 - 43 Published by Oxford University

23 .  Hegel, G W F. (1984). Lectures on the Philosophy of Religion , Vol 1 , Edited by Hodgson, University of California Press , Berkeley , Los Angeles , London.

24 . Hegel, G W F (1970). Hegel's Philosophy of Nature, Edited by M.J.Petry, George Allen and Unwin LTD, London.

25 . Reid, Jeffrey. (2003), Hegel on Schleiermacher and Postmodernity, ProQuest, Clio 32.4

26 . Schleiermacher, F D E. (2006). On Religion, Translated by John Oman from the Third German Edition in 1893, Digital Edition created.

27 . Welker, Michael. (1999). "We live deeper than we think": The genius of Schleiermacher's earliest ethics, Theology Today 56.2.