نسبت مفهوم واجب‌الوجود فارابی با احد افلوطین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه پیام نور تهران

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه پیام نور

چکیده

در تفکر افلوطین بر اساس دلایلی چون اطلاق و عدم تناهی احد، عدم پذیرش حلول و اتحاد، مافوق وجود بودن تفسیر علیت به فیضان، خدا چیزی به‌کلی دیگر است، به‌گونه‌ای که نه می‌توان نامی بر او نهاد و نه می‌توان او را با هیچ زبانی توصیف کرد. احد افلوطین فوق علم و عقل است که برای همگان غیرقابل شناخت حصولی است و تنها راه رسیدن به او را در فراتر رفتن از شهودی که حاکی از دوگانگی شاهد و مشهود است، معرفی می‌کند. فارابی مفهومی از واجب‌الوجود ارائه می‌دهد که با وجود برخی اشتراک‌ها با احد افلوطین تحت تأثیر تعالیم اسلامی و نظریۀ تمایز متافیزیکی وجود و ماهیت با مفهوم احد نزد افلوطین تفاوت‌های بسیاری دارد. لذا واجب‌الوجود را موجودی می‌داند که ذات و ماهیتش، اقتضای وجود دارد و فرض نبودش محال است. وجود او به‌واسطۀ غیر پدید نمی‌آید و او در وجود خود به موجود دیگری محتاج نیست، بلکه خودش علت وجود همۀ اشیاست، بنابراین وجود او بسیط و نامرکب محسوب می‌شود و اساس عالم را بر خلقت ابداعی قرار داد.

کلیدواژه‌ها


. افلاطون (1351). تیمائوس، ترجمۀ دکتر محمد حسن لطفی، تهران: خوارزمی.
2. -------- (1380). دورۀ کامل آثار افلاطون، ترجمۀ محمد حسن لطفی، تهران: خوارزمی.
 3. افلوطین (1413).  اثولوجیا، عبدالرحمن بدوی، قم: نشر بیدار.
4. -------- (1378). تاسوعات افلوطین، تصحیح جهامی، جیرار، ترجمۀ فرید جبر، بیروت: مکتبه لبنان.
5. بریه، امیل (1374). تاریخ فلسفۀ ‌غرب، علی مراد داوودی، جلد 2، چ دوم، تهران: نشر دانشگاهی.
6. ژیلسون، اتین (1388). خدا و فلسفه، ترجمۀ شهرام پازوکی، تهران: حقیقت.
7. راسل، برتراند (1374). تاریخ فلسفۀ غرب، ترجمۀ نجف دریابندری، جلد 2، تهران: کتاب پرواز.
8. رحمانی، غلامرضا (1392). الهیات سلبی افلوطین، قم: بوستان کتاب.
9. رحیمیان، سعید )1381). فیضوفاعلیتوجودیازافلوطینتاملاصدرا، قم: بوستان کتاب .
10. فارابی، ابونصر محمدبن محمد (1349). آرای اهل مدینۀ فاضله، حیدرآباد دکن: چاب مطبعة مجلس الدایره المعارف العثمانیه.
11. ------------------- (1990).الحروف، تحقیق دکتر محسن مهدی، بیروت: دارالمشرق.
12. ------------------- (۱۳۷۱). سیاست مدنیه. ترجمۀ سید جعفر سجادی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،
13. ------------------- (1405 ق).  فصوص الحکم، قم: انتشارت بیدار.
14. ------------------- (1406 ق).فصولالمنتزعه، تحقیق فوزی متری نجار، بی‌جا: انتشارات الزهرا.
15. ------------------- (1387). رسایل فلسفی فارابی، به کوشش سعید رحیمیان، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
16. فروغی، محمدعلی (1361). سیر حکمت در اروپا، تهران: انتشارات صفی‌علیشاه.
17. شریف، میان محمد(1365). تاریخ فلسفه در اسلام، جلد 1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
18. علیپور، مهدی (1385). سیریدراندیشۀخدادردستگاهفلسفیافلوطین، خردنامۀ صدرا، شمارۀ 43.
19. غسان خالد (1963). افلوطین رائدالوحدانیة و منهل الفلاسفة العرب، بیروت: عویدات للنشر و الطباعه.
20. آرمسترانگ، کارن (۱۳۸۵). تاریخ خداباوری: ۴۰۰۰سال جست‌وجوی یهودیت، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی و بهزاد سالکی، جلد 1، تهران: بی‌نا.
21. کاپلستون، فردریک (1380). تاریخ فلسفه، (یونان و روم)، سید جلال‌الدین مجتبوی، جلد 1، چ چهارم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی و انتشارات سروش.
22. هاشمی، محمد منصور (۱۳۸۳). خدا به‌عنوانامر مطلق، نقد و نظر، سال ۹، شمارۀ ۳ و ۴.
23. یعقوب‌بن اسحاق کندی (1950). رسائل الکندیالفلسفیه، قاهره: چاپ محمد عبدالهادی ابوریده.
24. Armstrong, A. H. (editor) (1967), The Cambridge History of Late Greek and Early Medieval Philosophy, New York: Cambridge University press.
25. Gerson, Lioyad P. (1999). Plotinus, London & New York: Routledge
26. Plotinus (1966). Enneads, With an English Translation by A .H. Armstrong,
Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, Vol. I&II
27. Plato (1997). Plato Complete Works. John M. Cooper. Hackett Publishing Company.
28. Stamatellos, Giannis (2007). Plotinus and Presocratics, New York: Suny.