تبیین و بررسی رویکرد هگل نسبت به رابطۀ علم و دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه؛ پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

دیرزمانی است که میان برخی از دانشمندان و متکلمان غربی نزاع سختی در باب حوزه و قلمرو و همچنین اعتبار و وثاقت علم و دین درگرفته است. در طول سده‌های گذشته، هر یک از این دو قلمرو از اینکه دیگری را به‌مثابۀ یک دانش و معرفت واجد حقیقت در نظر بگیرند، طفره رفته‌اند و دلایل فراوانی در رد و محکومیت دیگری ارائه کرده‌اند. از این‌رو در نوشتار حاضر ضمن تأکید بر این نکته که پیشرفت علمی جوامع بشری لزوماً با سکولاریسم ارتباطی ندارد، با نظر به کل نظام فکری هگل، دیدگاه وی در زمینۀ رابطة علم و دین بررسی خواهد شد. به باور هگل، معرفت و آگاهی بشر بر اساس یک سیر دیالکتیکی تاریخی پیوسته در حال تکامل بوده و متناسب با بسط و پیشرفت آن، علم و دین نیز توأمان و با تناظر یک‌به‌یک دچار تحول و پویایی شده‌اند. به بیان دیگر، او با اشاره به مراحل چهارگانة تکامل تمدن‌ها و مراتب استکمال ادیان در بستر تاریخ، بر این باور است که در هر دوره‌ای از تاریخ جهان، میان علم و دین آن زمان، تعامل و ارتباط نزدیکی وجود داشته و این دودر هیچ دوره‌ای به هیچ عنوان در تباین با هم نبوده‌اند. گرچه کامل‌ترین نوع تعامل میان علم و دین و مصداق تام و اتمّ این رابطه از نظر وی در مسیحیت پروتستان و دورة ژرمنی وجود داشته است. از این‌رو بر اساس رویکرد تعاملی و آشتی‌گرایانة هگل، علم و دین دو ساحت متفاوت تجلیات روح مطلق هستند و در طول تاریخ به‌صورت مشترک و به‌موازات هم به تعالی آگاهی بشر مدد رسانده‌اند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. The Cambridge Companion to Science and Religion .(2010) Edited by Peter Harrison.

 

  1. Michael Dowd .(2007).Thank God for Evolution!, How the Marriage of Science and Religion Will Transform Your Life and Our World, (Council Oak Books).
  2. Barbour (1997). Religion and Science: Historical and Contemporary Issues (San Francisco: Harper).
  3. Mikael Stenmark (2010). Science and Religion: Ways of relating Science and Religion, Cambridge..
  4. Andrew  Dickson White (2009). A History of the Warfare of Science with Theology in Christendom, Volume 1, (Cambridge University Press).
  5. Bas C. Van Fraassen (2002). the Empirical Stance, (Yale University Press).
  6. Richard Rorty (2002). Review of Van Fraassen, the empirical Stance, in Electronic Journal of Notre Dame Philosophical Review (in July 7).
  7. Alvin Plantinga (2010). Science and Religion in Dialogue: Science and religion, Why Does the Debate Continue?.
  8. Anthony F. C. Wallace (2007). Religion: an Anthropological View(New York: Random House, 1966), pp. 264–5. Cited in Ronald L. Numbers, Science and Christianity in Pulpit and Pew (New York: Oxford University Press).
  9. M. B. Foster (1934). The Christian Doctrine of Creation and the Rise of Modern Natural Science..
  10. Arthur Peacocke (2004). Creation and The World Of Science: The Re-Shaping of Belief, Former Director of the Ian Ramsey Centre, (University of Oxford).
  11. David C. Lindberg and Ronald L. Numbers (eds.) (1986). God and Nature: Historical Essays on the Encounter between Christianity and Science(Berkeley: University of California Press); Brooke, Science and Religion; Brooke and Cantor, Reconstructing Nature.
    1. John Hedley Brooke (2008).“Laws Impressed on Matter by the Deity”? The Origin and the Question of Religion’, in Michael Ruse and Robert J. Richards (eds.), The Cambridge Companion to the Origin of Species (Cambridge University Press).
    2. 1224.26.          _________ (2003). ‘Darwin and Victorian Christianity’, in Jonathan
    3. Hodge and Gregory Radick (eds.), the Cambridge Companion to Darwin (Cambridge) University Press.

 

  1. [1]. T. H. Huxley (1887).‘On the Reception of the “Origin of Species”’, in Francis Darwin (ed.), The Life and Letters of Charles Darwin , 3 vole , vol. II. (London: Murray).
  2. John Hedley Brooke and Geoffrey Cantor (1998). Reconstructing Nature: the Engagement of Science and Religion(Edinburgh: T. and T. Clark).
  3. Loren Haarsma. Science and Religion in Dialogue: Scientific Knowledge does not replace Religious Knowledge, Edited by Melville Y.Stevwart, Vol 1.
  4. Del Ratzsch (2010). Science and Religion In Dialogue: The Religious Roots of Science, Edited by Melville Y.Stevwart, Vol 1,.
  5. Deborah B. Haarsma (2010). Science and Religion In Dialogue: Science and Religion in Harmony, Edited by Melville Y.Stevwart, Vol 1.
  6. Daniel P. Buxhoeveden (2009). Trandisciplinarity in Science and Religion: Orthodox Religious experience in the Science-Religion Dialogue (BUCURESTI).
  7. George Combe (2009). On the Relation between Science and Religion, (Cambridge University Press).
  8. R. S. Cohen and M W. Wartofsky (eds). Hegel and the Science, (D. Reidel Publishing Company, 1984).
  9. The Phenomenology of Mind (1931). Trans. J. B. Baillie. 2nd rev. and corr. ed. London, Allen and Unwin; (New York, Macmillan).
  10. Lectures on the History of Philosophy (1892-1896). Trans. E. S. Haldane and F. H. Simson. 3 vols. [London, Kegan Paul, Trench, Truebner,].
  11. _________ (1951). Science of Logic. Trans. W. H. Johnston and L. G. Struthers. 2 vols. London, Allen and Unwin. Translation of Wissenschaft der Logik (WL [L]).
  12. _________ (1970). Philosophy of Nature. Trans. from Nicolin and Poggeler's edition (1959), by A. V. Miller; with foreword by J. N. Findlay (Oxford, Clarendon Press).
  13. _________ (1988). Lectures on the philosophy of Religion, One Vol Edition, Ed by Peter C. Hodgson, Trans by R. F. Brown, P. C. Hodgson &J. M. Stewart,(University of California Press), P. 82; Vorlesungen Uber die Philosophie der Religion, 2d ed, Philipp Marheineke & Bruno Bauer (Berlin, 1840).
  14. _________ (1975). Early theological Writings, trans by T. M. Knox, (University of  Pennsylvania Press).
  15. _________ (1977). Gluaben und wissen (Faith and knowledge), Walter Cerf & H. F. Harris, university of New York.
  16. Moses Mendelssohn (1783). Jerusalem, A Treatise on Ecclesiastical Authority and Judaism, Trans, by M. Samuels, London.
  17. Friedrick Beiser (2005). Hegel, (Routledge).
  18.   G. Lukacs (1975). The Young Hegel, trans. R. Livingstone, (London: Merlin press).  
  19. Yovel. Yirmiyahu (1998). Dark Riddle, Hegel, Nietzsche, and the Jews, (Polity Press).
  20. M. Heidegger (1967). What is thing? Trans, W. B. Barton & V. Deutsch, Indiana: Gateway Editions Ltd.
  21. https://plato.stanford.edu/entries/hegel/
مجله علمی
دوره 14، شماره 3
مهر 1396
صفحه 633-650

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار