بررسی تطبیقی نظریۀ فطرت استاد مطهری و نظریۀ کهن‌الگوی خداوند یونگ در باب منشأ دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی؛ دانشگاه امام صادق (ع)؛ تهران؛ ایران

2 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی؛ دانشگاه شیراز؛ ایران

3 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی؛ دانشگاه امام صادق (ع)؛ تهران؛ ایران

چکیده

پرسش از منشأ دین از پرسش‌های انسان مدرن محسوب می‌شود و مانند بسیاری از بحث‌های نوپدید دیگر، حاصل گذار انسان از سنت به مدرنیته است. این بحث با زمینه‌های دانشی دیگری و از جمله روانشناسی دین، جامعه‌شناسی دین، مردم‌شناسی و نیز تاریخ ادیان مرتبط است. تبیین یونگ از منشأ دین در فضای غرب و تبیین استاد مطهری از این مسئله در فضای اسلامی، از تبیین‌های مشهور در این زمینه هستند. تبیین یونگ با استفاده از مفهوم ناخودآگاه در روانکاوی و تبیین استاد مطهری با استفاده از مفهوم فطرت در فضای اندیشۀ اسلامی است. عمومیت و شمول کهن‌الگوها و فطریات، در ناخودآگاه قرار داشتن کهن‌الگوها و بالقوه بودن فطریات، بروز و ظهور کهن‌الگوها در شرایط خاصی مانند خواب و بروز و ظهور فطریات در حالات خاصی مانند ابتلا به خطرات، از اهم اشتراک‌های نظریات این دو اندیشمند است.

کلیدواژه‌ها


پترسون، مایکل و دیگران (۱۳۸۹). عقل اعتقاد دینی، ترجمۀ احمد نراقی؛ ابراهیم سلطانی، تهران: انتشارات طرح نو.
جوادی آملی، عبدالله (1382). دینشناسی، قم: اسرا.
خاتمی، محمود (۱۳۸۲). پدیدارشناسی دین: زمینه‌ها،  قبسات، سال هشتم: 93 – 104.
خرمشاهی، بهاءالدین (1372). پدیدارشناسی دین، تهران: انتشارات مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
کالوین، اس. هال؛ ورنون جی. نوردبای (۱۳۷5). مبانی روانشناسی تحلیلی یونگ، ترجمۀ محمد حسین مقبل: جهاد دانشگاهی.
گوستاو یونگ، کارل (۱۳۵۲). روانشناسی دین، ترجمۀ فؤاد روحانی، تهران: انتشارات شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
ـــــــــــــــــــ (1376) انسان و سمبل‌هایش، ترجمۀ حسن اکبریان طبری، تهران: انتشارات یاسمن.
ــــــــــــــــــ (۱۳۷۲). روانشناسی ضمیر ناخودآگاه، ترجمۀ محمد علی امیری، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
ــــــــــــــــــ (1377). انسان و سمبل‌هایش، ترجمۀ دکتر محمود سلطانیه، چ اول، تهران: انتشارات جام.
ـــــــــــــــــ (1378). خاطرات، رویاها، اندیشه‌ها، ترجمۀ پروین فرامرزی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
 
مطهری، مرتضی (۱۳۹۱). مجموعه آثار، ج ۳، ۴، ۶ و ۱۳، تهران: انتشارات صدرا.
مورنو آنتونیو (۱۳۹۳). خدایان و انسان مدرن، ترجمۀ داریوش مهرجویی: نشر مرکز.
همیلتون، ت‍لیف ملکلم (1377). جامعهشناسی دین، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: تبیان.