نظم شهر اسلامی را می‌توان با نظم فطری تعریف و تبیین کرد. نظم یک بایستۀ فطری و بدیهی در خلقت الهی است که در ابعاد مختلف و نظام‌های اجتماعی و فرهنگی، کالبدی، زیست‌محیطی، طبیعی و اعتقادی امکان بررسی و مطالعه دارد. نظم فطری هم بنا به آیات قرآن بر اصول ثابت و تغییرناپذیری استوار است. احکام ثابت، همان قانون‌های شریعت هستند که بر اساس فطرت انسان برای انسان‌ها وضع شده است. احکام اعتباری، قانون‌های متغیر هستند که بر طبق نیاز و مصلحت جامعه در دوره‌های مختلف ایجاد می‌شوند. در این زمینه پرسش‌های پژوهش حاضر عبارت است از اینکه اصول و احکام ثابت و نظم‌دهنده در شهر اسلامی چیست؟ ویژگی‌ها و معیارهای عملی احکام ثابت در شهر اسلامی کدامند؟ احکامی که بر زندگی مسلمانان تأثیر می‌گذارند و به‌عنوان سیستم نظم‌دهنده، شهر اسلامی را شکل می‌دهند و تعریف می‌کنند. احکام ثابت و فطری به‌عنوان قانون‌ها و اصول تغییرناپذیری در شهر اسلامی در طول زمان‌ها و مکان‌های مختلف ثابت بوده و تبعیت از آنها امری فطری و الهی است. احکام ثابت را می‌توان در قالب چهار دستۀ قانون‌های اخلاقی، عبادی، اجتماعی، خلقت زیست‌محیطی دسته‌بندی کرد. همچنین مهم‌ترین شاخص و معیار ثابت در شهر اسلامی قاعدۀ حلال و حرام بوده که همیشه ثابت و تغییرناپذیر است. قانون‌ها و مقررات اعتباری در شهر اسلامی قراردادهایی هستند که در زمان‌ها و مکان‌های مختلف برای تأمین نیازهای مختلف جامعه و حل مسائل آن و نیز توسعه و پیشرفت شهری و جامعه، به شرط هماهنگی و تبعیت از احکام ثابت تدوین و اعمال می‌شوند.
آلن، رمی (1388). مورفولوژی شهری: جغرافیا، معماری و آمایش شهری، ترجمۀ علی اشرفی، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه هنر.
اتینگهاوزن، ریچارد؛ گرابر، الک (1378). هنر و معماری اسلامی، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران: سمت
بلخاری، حسن (1387). قدر، نظریۀ بنیادی هنر، معماری و زیبایی در تمدن اسلامی، تهران، شورای انقلاب فرهنگی، هیأت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره 16: 66-67.
بمات، نجم‌الدین (1369). شهر اسلامی، ترجمۀ محمدحسین حلیمی و منیژه استامبول‌چی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بیات، بهرام (1393). رویکرد اسلامی به شهر؛ ویژگی‌های شهر اسلامی، فصلنامۀ علمی و پژوهشی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، سال چهارم، شمارۀ اول، بهار و تابستان 1393: 137 - 167.
پورجعفر، محمدرضا و دیگران (1392). الگوی پیشنهادی محله با مرکزیت مسجد و فضاهای عمومی مورد نیاز در شهر ایرانی _ اسلامی، تهران، فصلنامۀ مطالعات شهر ایرانی _ اسلامی، سال سوم، شمارۀ 10.
جوادی آملی، عبدالله (1390). فطرت در قرآن، قم: مرکز نشر اسراء.
ــــــــــــــــــــ (1394). مفاتیح‌الحیاه، چاپ اول، ویراست دوم، قم: نشر اسراء.
ـــــــــــــــــــ (1389). فطرت در آیینۀ قرآن، فصلنامۀ علمی و پژوهشی انسان‌شناسی دینی، دورۀ 7، شمارۀ 23، تابستان و پاییز 1389: 5 - 28
حکیم، بسیم سلیم (1381). شهرهای عربی _ اسلامی، اصول شهرسازی و ساختمان، ترجمۀ محمد حسین مالکی و عارف اقوامی مقدم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
. حکیم، بسیم سلیم (1381). شهرهای عربی - اسلامی: اصول شهرسازی و ساختمانی، ترجمۀ محمد حسین ملک احمدی و عارف اقوامی مقدم: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
خالدیان، ستار و دیگران (1393). تبیین جایگاه اسلام در روند شهرنشینی و سازمان فضایی شهری ایران، تهران، فصلنامۀ مطالعات شهر ایرانی _ اسلامی، شمارۀ 17: 5 - 18.
دانشپور، سید عبدالهادی و روستا، مریم (1392). چارچوب مفهومی اجتماع پایدار در جهان‌بینی اسلامی و سنت شهرسازی مسلمانان، فصلنامۀ علمی و پژوهشی پژوهش‌های معماری اسلامی، سال اول، شمارۀ اول: 9 - 24.
ریمون، آندره (1370). مقدمه‌ای بر شهرهای بزرگ عربی ـ اسلامی، ترجمۀ حسین سلطانزاده، تهران: آگاه.
سلطانزاده، حسین (1373)، تأثیر اسلام در ساخت شهر. معماری و شهرسازی، شمارۀ 25، 26، دی - اسفند 1373.
طباطبایی، سید محمدحسین (1388). بررسی‌های اسلامی، ج 1 - 2، به کوشش سید هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.
ـــــــــــــــــــــــــ (1387). معنویت تشیع به ضمیمۀ چند مقالۀ دیگر، گردآوری توسط محمد بدیعی با مقدمۀ علامه حسن‌زاده آملی، چاپ چهارم، قم: انتشارات تشیع: 75 – 79.
ـــــــــــــــــــــــــ (1388). تعالیم اسلام، به کوشش سید هادی خسروشاهی، چاپ 2، قم: بوستان کتاب.
ــــــــــــــــــــــ (1388). روابط اجتماعی در اسلام، به کوشش سید هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب.
عثمان، محمد عبدالستار (1376). مدینۀ اسلامی، ترجمه علی چراغی. تهران: امیرکبیر.
علی‌اکبریان، حسنعلی (1394). معیارهای بازشناسی احکام ثابت و متغیر در روایات، ج 1 و 2، پژوهشکدۀ فقه و حقوق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قابل دسترسی در پایگاه http://islamicdoc.org
غفوری‌نژاد، محمد (1394). نظریۀ فطرت و آرای جامعه‌شناختی و معرفت‌شناختی علامه طباطبایی، دوفصلنامۀ علمی و پژوهشی انسان‌پژوهی دینی، دورۀ 12، شمارۀ 33، تابستان و پاییز 1394: 51 – 76.
کاستللو (1368). شهرنشینی در خاورمیانه. ترجمۀ پرویز پیران و عبدالعلی رضایی. تهران: نی.
کرباسی، عاطفه (1391). معماری امروز و ابهامی در باب ثابت و متغیر، فصلنامۀ علمی و پژوهشی هنرهای زیبا، دورۀ 17، شمارۀ 3، تهران: 61 - 70.
لیتکوهی، ساناز و سنجری، سپیده (1387). مقایسۀ معیارهای کیفیت زندگی شهری در نظریات معاصر و مفاهیم استخراج‌شده در خصوص شهر اسلامی بر مبنای علل چهارگانۀ معماری، فصلنامۀ پژوهش‌های معماری اسلامی، سال اول، شمارۀ دوم، بهار 1393: 41 – 64.
مؤمن قمی، محمد (1388)/ قوانین ثابت و متغیر، قابل دسترسی در پایگاه http://rasekhoon.net
موریس، جیمز (1381). تاریخ شکل شهر تا انقلاب صنعتی، ج 2: شهرهای اسلامی خاورمیانه و امپراتوری اسپانیا. ترجمۀ راضیه رضازاده. تهران: مهندسین مشاور فجر توسعه.
نصر، حسین (1379). نیاز به علم مقدس. ترجمۀ حسن میانداری. قم: طه.
ــــــــــ (1374). هنر و معنویت اسلامی، ترجمۀ محمد سعید حنایی کاشانی، نشر هنر (28): 45 - 52.
نقره‌کار، عبدالحمید (1387). درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهرسازی، قطب علمی معماری اسلامی، چاپ اول، وزارت راه و شهرسازی: دفتر معماری و طراحی شهری.
نقی‌زاده، محمد (1394). آموزه‌های قرآنی و شهر آرمانی اسلام، فصلنامۀ پژوهش‌های معماری اسلامی، تهران، سال سوم، شمارۀ 8، پاییز 1394: 46 - 67.
ــــــــــــ (1380). صفات شهر اسلامی در متون اسلامی، مجله هنرهای زیبا، شماره 4و 5، تهران: دانشگاه تهران.
ــــــــــــ (1394). آموزه‌های قرآنی و شهر آرمانی اسلام، فصلنامۀ پژوهش‌های معماری اسلامی، تهران، سال سوم، شمارۀ هشتم8
وبر، ماکس (1375). شهر در گذر زمان، ترجمۀ شیوا (منصوره) کاویانی. تهران: انتشار.
هیلن براند، رابرت (1377). معماری اسلامی. ترجمۀ ایرج اعتصام. تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
