بررسی برهان درجات کمال بر اثبات وجود خدا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری فلسفۀ دین، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

2 استاد؛ پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

اثبات وجود خدا، همواره از مهم‌ترین دغدغه‌های فکری بشر بوده است. از این‌رو، در طول تاریخ اندیشه‌های دینی، اقامۀ برهان‌های مختلف برای اثبات وجود خداوند و نیز سنجش میزان اعتبار هر کدام از این برهان‌ها؛ از مسائل اساسی اندیشمندان بوده‌اند. یکی از این برهان‌ها که بیشتر در فلسفۀ غرب و در آثار توماس آکوئیناس عرضه شد، برهان درجات کمال است که البته به‌دلیل سوءفهم‌هایی که در ادراک آن صورت گرفته، مورد نقدهای بی‌رحمانه‌ای نیز بوده و از همین‌رو، در الهیات فلسفی غرب چندان به آن توجه نشده است. این برهان در فلسفه و کلام اسلامی نیز ناشناخته مانده یا بی‌اعتبار تلقی شده است. در این مقاله، ضمن معرفی برهان درجات کمال و بیان پیشینۀ آن، به برخی انتقادها از این برهان پاسخ خواهیم داد و نیز ضمن مقایسۀ اجمالی آن با تقریر صدرایی از قاعدۀ امکان اشرف در فلسفۀ اسلامی، تلاش کرده‌ایم بر پایۀ مبانی حکمت صدرایی، تقریر تازه‌ای از این برهان ارائه دهیم.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1360). قواعد کلی فلسفی در فلسفۀ اسلامی، ج 1، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
  2. ژیلسون، اتین (1375). مبانی فلسفۀ مسیحیت، ترجمۀ محمد محمدرضایی و محمود موسوی، چاپ اول: مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی.
  3. ارسطو (1367). متافیزیک (مابعدالطبیعه)، ترجمۀ دکتر شرف‌الدین خراسانی، چاپ دوم، تهران: نشر گفتار.
  4. ـــــــــــ (1385). متافیزیک (مابعدالطبیعه)، ترجمۀ محمدحسن لطفی، چاپ دوم، تهران: انتشارات طرح نو.
  5. ایلخانی، محمد (1382). تاریخ فلسفه در قرون وسطی و رنسانس، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
  6. جمعی از مؤلفان (1371). خدا در فلسفه، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ.
  7. جوادی آملی، عبدالله (1375). تبیین براهین اثبات وجود خدا، چاپ دوم، قم: نشر اسراء.
  8. ـــــــــــــــــــ (1387). فلسفۀ صدرا، ج 2، قم: مرکز نشر اسرا.
  9. سبزواری، ملاهادی (1360). التعلیقات علی الشواهد الربوبیه، تصحیح جلال‌الدین آشتیانی، مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
  10. سهروردی، شهاب‌الدین (1372). مجموعۀ مصنفات، ج 1، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  11. شاکرین، حمید رضا (1386). براهین اثبات وجود خدا در نقدی بر شبهات جان هاسپرز، چاپ دوم، تهران: مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر.
  12. فلوطین (1977). اثولوجیا، فی: افلوطین عندالعرب، به کوشش عبدالرحمن بدوی، کویت.
  13. قوام صفری، مهدی (1382). نظریۀ صورت در فلسفۀ ارسطو، تهران: انتشارات حکمت.
  14. کاپلستون، فردریک (1368). تاریخ فلسفه، ترجمۀ سید جلال‌الدین مجتبوی، ج 1، تهران: انتشارات سروش.
  15. ـــــــــــ (1383). دیباچه‌ای بر فلسفۀ قرون وسطی، ترجمۀ مسعود علیا، تهران: انتشارات ققنوس.
  16. کاکایی، قاسم و منصوره رحمانی (1389). «مقایسه و نقد براهین اثبات وجود خدا از منظر ملاصدرا و آکوئیناس»، الهیات تطبیقی، شمارۀ 4.
  17. مجتهدی، کریم (1375). فلسفه در قرون وسطی، چاپ اول، تهران: امیرکبیر.
  18. محمدرضایی، محمد (1390). کلام جدید با رویکرد تطبیقی، چاپ اول، قم: دفتر نشر معارف.
  19. ــــــــــــــــــ (1391). الهیات فلسفی، چاپ اول، قم: بوستان کتاب.
  20. ملاصدرا، محمدبن ابراهیم (1410 ق). الحکمه المتعالیه، ج 6 و 7، بیروت: دارالإحیاء التراث العربی.
  21. نراقی،‌ احمد و ابراهیم سلطانی (1374). کلام فلسفی، ج 1، تهران: انتشارات صراط.

 

  1.  Aquinas, Thomas (1992). summa theologica, christian classics ethereal, 2nd ed, v. 7, thomsongale.
  2.  Aristotle (1991).Complete Works (Metaphysics), Jonathan Barnes, Fourth Printing, Princeton: New Jersey, Princeton University Press.
  3.  Davies, Brian (2011). Thomas Aquinas on God and Evil, New York: Oxford University Press.
  4.   ـــــــــــــــــــــــ(1992). The Thought of Thomas Aquinas, Oxford:Clarendon Press·
  5.  Kenny, Anthony (2006). An illustrated brief history of western philosophy, 2nd ed, blackwell pablishing.
  6.  Rudi te Velde (2006). Aquinas on God: The ‘Divine Science’ of the Summa Theologiae, The Netherlands: University of Tilburg.
  7.  Richard Dawkins (2006). God Delusion, LRB.
مجله علمی
دوره 15، شماره 2
تیر 1397
صفحه 293-316

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار