بررسی پیامدهای اجتماعی و فرهنگ‌ساز مدیریت‌گرایی نهاد دولت در رهگذر فلسفۀ دولت دینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد؛ پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

2 استاد؛ پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

در اواخر سدۀ بیستم دولت‌ها برای حل مشکلات مختلفی که با آنها روبه‌رو بودند، به سبک جدیدی از مدیریت دولتی روی آوردند که با عناوینی مانند مدیریت‌گرایی و مدیریت دولتی نوین شهرت یافت. اما زمان زیادی نگذشت که انتقادها به این روش مدیریت دولتی نیز وارد شد و مشخص شد که سبک مدیریت دولتی مبتنی بر فلسفۀ اقتصادی بازارمحور و شیوه‌های مورد استفاده در بخش خصوصی، نه‌تنها ادعاهای اولیه خود را برآورده نمی‌کند و تعارض‌هایی در آن وجود دارد، بلکه پیامدهای ناگواری نیز به‌همراه دارد که ناشی از فلسفۀ اصلی مدیریت‌گرایی یعنی اقتصاد سرمایه‌داری است. بنای اصول رفتاری بر اساس اقتصاد بازارمحور و قبول ارزش‌های فلسفی این سبک مدیریت توسط دولت و دولتمردان، به‌ناچار آنها را مبلغ و نماد همان باورها و پیش‌فرض‌ها خواهد کرد که در تعارض آشکار با اهداف و گزاره‌های دولت دینی است. روش تحلیل مقاله استفادۀ گسترده از متون موثق در خصوص موضوع و مطالعه کتابخانه‌ای وسیع برای شناخت اصول بنیادین اصول مدیریت دولتی نوین و مقایسۀ تحلیلی آن با اصول دولت دینی است. از طرفی پیش‌فرض‌ها و پیامدهای تشکیل دولت دینی نیز با استفاده از مطالعۀ کتابخانه‌ای وسیع تحلیل شده است. در پایان محقق سعی کرده است که با استفاده از روش تحلیلی و نگاه از منظر فلسفۀ دولت دینی پیامدهای فرهنگ‌ساز مدیریت‌گرایی را برشمرد و نشان دهد که استفاده از اصول غیردینی مستتر در سبک مدیریت دولتی نوین هرچند غیرعمدی باشد، شاید اثرات مخربی و دین‌گریزانه را در جامعه به همراه داشته باشد و حتی به استحالۀ دینی از طریق بی‌اعتمادی مردم به دولت دینی منجر شود.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم.
  2. نهجالبلاغه.
  3. غررالحکم و دررالکلم.
  4. کلینی (1365). اصول کافی، ج 2، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  5. ایروانی، جواد (1384). اخلاق و اقتصاد از دیدگاه قرآن و حدیث، مشهد: دانشگاه علوم سیاسی رضوی.
  6. الوانی، سید مهدی (1380). نارسایی‌های ارزیابی عملکرد در مدیریت نتیجهگرا، مطالعات مدیریت بهبود و تحول ، پاییز و زمستان، شمارۀ43 و 44: 3 – 14.
  7. ـــــــــــــــــ (1392). مدیریت عمومی، تهران: نشر نی.
  8. ـــــــــــــــــ (1384). تنگناهای مدیریت دولتی نوین، مجلۀ پیک نور، شمارۀ 11: 2 – 10.
  9. الوانی ، سید مهدی؛ پورعزت، علی اصغر (1382). عدالت اجتماعی شالودۀ توسعۀ پایدار، کمال مدیریت، شمارۀ 2 و 3: 17 – 28.
  10. استریناتی، دومینیک (1388). مقدمه‌ای بر نظریه‌های فرهنگ عامه، ترجمۀ پاک‌نظر، تهران: نشر گام نو.
  11. بشلر، جان (1370). خاستگاه‌های سرمایهداری، ترجمۀ رامین کامران، تهران: نشر البرز.
  12. تاونی (1377). دین و ظهور سرمایهداری، ترجمۀ احمد خزاعی، تهران: نشر مرکز.
  13. خاندوزی، سید احسان (1385). نقش بسترسازی اخلاقی در توسعۀ اقتصادی، فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، سال ششم، بهار: 129 – 156.
  14. خندان، علی اصغر؛ امیری طیبی، مسلم (1388). وظایف اصلی دولت دینی در عرصۀ فرهنگ، معرفت سیاسی، سال اول، شمارۀ 2: 36 ـ67.
  15. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1388). درآمدی بر نقش فرهنگی دولت دینی، معرفت سیاسی، سال اول، شمارۀ 1: 129 – 155.
  16. جهانیان، ناصر (1389). معیارهای دخالت اسلامی در اقتصاد، حکومت اسلامی، سال پانزدهم، شمارۀ 4: 80 – 108.
  17. ـــــــــــــ (1380). نقش دولت در توسعه از دیدگاه امام خمینی، فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، شمارۀ 3.
  18. داب، موریس (1379). مطالعاتی در زاد و رشد سرمایهداری، حبیب‌الله تیموری، تهران: نشر نی.
  19. راسخ ، علی احمد (1380). موضوعشناسی فقر و توسعه، مجموعه مقالات پدیدهشناسی فقر و توسعه، دفتر تبلیغات اسلامی شعبۀ خراسان و بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی).
  20. رحیمی، محمد رضا (1390). بررسی و نقد جهتگیری‌های انسانشناختی و ارزششناختی مدیریت دولتی نوین، اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، سال اول، شمارۀ 1: 7 – 31.
  21. رضاییان، علی (1394). مدیریت رفتار سازمانی، تهران: انتشارات سمت.
  22. ریترز، جرج (1394). نظریه‌های جامعهشناسی، احمد غروی زاد، تهران: نشر ماجد.
  23. ساندل، مایکل (1374). لیبرالیسم و منتقدان آن، ترجمۀ احمد تدین، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  24. سیدمن و فورسایت (1381). شرایط اخلاقی رشد اقتصادی، ترجمۀ احمد تدین، تهران: نشر نی.
  25. سیزده اندیشمند مسلمان (1375). مباحثی در اقتصاد خرد با نگرش اسلامی، ترجمۀ حسین صادقی، تهران: مؤسسۀ تحقیقاتی اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس.
  26. صدر، سید محمد باقر (1417 ق). اقتصادنا، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  27. صدیق سروستانی، رحمت‌الله ؛ ابراهیمبای سلامی، غلام حیدر (1384). بازگشت به دولت به‌عنوان یک نهاد اجتماعی، نامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 25: 141 – 165.
  28. عابدی، منیره؛ نوروزی، رضا علی و حسنعلی بختیاری نصرآبادی (1390). تربیت اجتماعی از دیدگاه فردگرایان و نقد آن بر اساس دیدگاه علامه طباطبایی، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال نوزدهم، دورۀ جدید: 39 – 63.
  29. طباطبایی، سید محمد حسین (1386). تفسیر المیزان، ترجمۀ سید محمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  30. کارنیک، اجیت (1379). نظریه‌های دخالت دولت، ترجمۀ محمد رضا رستمی، فصلنامۀ حوزه و دانشگاه، شمارۀ 23.
  31. کاستلز، مانوئل (1380)، عصر اطلاعات: جامعۀ شبکه‌ای، ج 1، ویراستار علی پایا، تهران: نشر طرح نو.
  32. گالستون، ویلیام (1380). دین و اخلاق در دولت لیبرال، بازتاب اندیشه در مطبوعات روز ایران، شمارۀ 23، بهمن‌ماه.
  33. فرانکنا، ویلیام کی (1393). فلسفۀ اخلاق، ترجمۀ هادی صادقی، قم: انتشارات طه.
  34. میرمعزی، سید حسن (1387). اقتصاد کلان با رویکرد اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  35. نظرپور، محمد نقی؛ منتظری مقدم، مصطفی (1387). فرهنگ اعتمادساز در اندیشۀ دینی و نقش آن در توسعۀ اقتصادی، فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، سال هفتم، پاییز، شمارۀ 31.
  36. نمازی، حسین (1392). نظام‌های اقتصادی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  37. واعظی، احمد (1386). جان رالز؛ از نظریه‌های عدالت تا لیبرالیسم سیاسی، قم: بوستان کتاب.
  38. وبر، ماکس و دیگران (1389). عقلانیت و آزادی، ترجمۀ یدالله موفق و احمد تدین، تهران: انتشارات هرمس.
  39. وبر ، ماکس (1392). اخلاق پروتستان و روح سرمایهداری، عبدالرضا معبودی، تهران: انتشارات سمت.
  40. وینسنت، اندرو (1394). نظریه‌های دولت، ترجمۀ حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
    1. Hague, M. (2001). shamsula the diminishing of public service under the current mode of governance, public administration review, V.41,
    2. Hood, Christopher, (1991). A public management for all season?, public administration review, 69, 1,.
    3. Hughes, Owen E, , (2003). new public management and administration, third Edition, New York: PalgraveMachillan,
    4. Oced , (1997). " Issues and Development in Public Management " : paris
    5. Osborn, David, and gabbler ted, reinventing government: how the entrepreneurial spirit is transforming the public sector, Reading, MA: Addison
    6. Oslak , O (1997). The Argument Civil Service : An Unfinished Search for Identitiy , Indiana University
    7. Rouban , L , (1995). Public Administration and Political change Introduction , International Political Science Review , Vol . 14 No . 4 :
    8. Swatos, William, (1995). “Islam and Capitalism” in “Religion &

Transformation of Capitalism”, NewYork, Rutledge

  1. Weber, Max, (1976 ). “The Social Psychology of the World Religions”,

Oxford, Oxford University Press,

  1. Williams, Daniel W,  ( 2000). "reinventing the proverbs of Government", public administration review, vol. 6 no
  2. Woolcock, M. and Narayan, D. (2000). .social capital: implications for development theory, research and policy., The World Bank Research Observer, vol.15, no.2. 6Nov./Dec,
  3. World Bank , (1995). Bureaucrats in Business , N.Y : Oxford