معنای زندگی در آثار تمثیلی ابن‌سینا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 استادیار، دانشگاه پیام نور، اصفهان، ایران

3 دانشیار، دانشگاه پیام نور، اصفهان، ایران

چکیده

مسئلۀ «معنای زندگی» همواره در پس‌زمینۀ ذهن عموم انسان‌ها و پیش‌درآمد کار خواص آنان از فلاسفه و روانشناسان و علمای اخلاق بوده است. در این میان ابن‌سینا به‌عنوان فیلسوفی وجودی، با درک اهمیت مسئله، همواره در سراسر آثار خود می‌کوشد تا تبیین معقول و موجهی از معنای زندگی ارائه کند. از میان سه کاربرد اصلی لفظ «معنا» یعنی هدف، ارزش و کارکرد، تمرکز اصلی ابن‌سینا بر دستیابی به «هدف زندگی» است. در این مقاله بر آنیم تا با روش توصیفی، تحلیلی و مقایسه‌ای، این مسئله را در سه اثر داستانی «حیّ‌بن‌ یقظان، رسالةالطّیر و سلامان و ابسال» بررسی کنیم. در نگاه ابن‌سینا، شناخت معنای زندگی و دستیابی به غایت آن، راهی بس دشوار و مسیری پرمانع است. وی از آن موانع، گاه به اصدقاء سوء (در حی‌ّبن ‌یقظان) و گاه به دام و دانه و غل و زنجیر (در رسالة‌الطیر) و گاه به طنازان عشوه‌گر (در سلامان و ابسال) تعبیر می‌کند. ابن‌سینا تنها راه رهایی از این اوضاع ناگوار و دستیابی به هدف زندگی را در حرکت آگاهانه، مبارزۀ مستمر و نگاه دقیقی به دوردست‌های حیات بشری جست‌وجو می‌کند.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌سینا، ابوعلی (1400 ق). حیّ‌بن یقظان، مجموعه رسائل: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).

3. ـــــــــــــــــ (1370). رسالة الطیر، شرح عمربن سهلان ساوی، به اهتمام محمد حسین اکبری، تهران: الزهرا.

4. ـــــــــــــــــ (1375). الاشارات و التنبیهات، شرح خواجه طوسی، قم: نشر البلاغه.

5. ـــــــــــــــــ (1393). هفت رساله در حکمت و طبیعیات، زیر نظر یوسف بیک باباپور، تهران: نصیر اردهال.

6. ابن‌طفیل (1351). زندۀ بیدار، ترجمۀ بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران: نشر کتاب.

7. سهروردی، شهاب‌الدین (1372). حکمة الاشراق، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

8. تقی، شکوفه (1382). دو بال خرد، عرفان و فلسفه در رسالة الطیر ابن‌سینا، تهران: نشر مرکز.

9. دینانی، ابراهیم (1392). سخن ابن‌سینا و بیان بهمنیار، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.

10. حافظ، شمس‌الدین شیرازی (1381). دیوان اشعار، مصحح سید محمد جواد هاشمی، منیر سلطان‌پور، تهران: کیش مهر.

11. سبزواری، ملاهادی (1369). شرح منظومۀ حکمت، تهران: ناب.

12. علیزمانی، امیر عباس (1386). نامۀ حکمت، سال پنجم، شمارۀ 1، بهار و تابستان.

13. فروم، اریک (1386). به نام زندگی، ترجمۀ اکبر تبریزی، تهران: فیروز.

14. فروزانفر، بدیع‌الزمان (1344). زندۀ بیدار، تهران: نشر و ترجمۀ کتاب تهران.

15. کربن، هنری (1384) ابن‌سینا و تمثیل عرفانی، ترجمه و شرح یکی از معاصران ابن‌سینا، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

16.  لگنهازن، گری کارل (محمد) (1382). اقتراح، نقد و نظر، شمارۀ 29-30: 5 - 37.

17. متز، تدئوس (1382). آیا هدف خداوند می‌تواند سرچشمۀزندگی باشد؟ ترجمۀ محمد سعیدی مهر، نقد و نظر، شمارۀ 29 - 30: 149 – 183.

18. ملکیان، مصطفی (1382ا). اقتراح، نقد و نظر، شمارۀ 29 - 30: 5 - 27.

19. مورتون، آدام (1383). فلسفه در عمل، ترجمۀ فریبرز مجیدی، چاپ دوم، تهران: مازیار.

20. موفق،علیرضا (1388). معنای زندگی، تهران: کانون اندیشۀ جوان.

21. نیگل، تامس (1382). پوچی، ترجمۀ حمید شهریاری، نقد و نظر، شمارۀ 29 - 30: 92 - 107.

22. واکر، لوییس هاپ (1382). دین به زندگی معنا می‌بخشد، ترجمۀ اعظم پویا، نقد و نظر، شمارۀ 29 - 30: 141 - 148.

23. ولف، سوزان (1382). معنای زندگی، ترجمۀ محمد علی عبداللهی، نقد و نظر، شمارۀ 29 - 30: 28 - 35.