نسبت ایمان و عقل از منظر نجم‌الدین رازی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ دکتری دین‌پژوهی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 استادیار، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

مقاله حاضر با هدف یافتن نسبت معرفتی میان ایمان و عقل و در نهایت سنجش میزان عقلانیت از منظر نجم‌الدین رازی تألیف شده است، ایمان و عقل در نگاه وی به ابزار معرفت‌شناسی می‌مانند و گوهر عقل یا روح رحمت للعالمین با اوصاف متعددش، جوهری است نورانی با اعتبارات ملک، نور و قلم. آن‌گاه معرفت عقلی مرتبه‌ای از مراتب وصول به علم توحید بوده و جایگاهی برای رسیدن به معرفت شهودی است که در عالم معقول کاربرد دارد و معرفت نجات‌بخش هنگامی است که بنای عقل انسان، مطلع نور ایمان باشد تا نبوت انبیا مقرر شود. گوهر ایمان معدنی است که جایگاه آن‌ طور دوم قلب بوده و تکیه بر عقلانیت رهگذری برای ایمان‌گرایی است که اثر تابش نور ایمان بر دل، تصدیق نام دارد. تصویری که رازی از نسبت ایمان و عقل ترسیم کرده، عقلانیتی متعادلانه و تلفیقی، میان عقل‌گرایی حداکثری و انتقادی توأمان با ایمان‌گرایی است که در تعیین اعتبار یا عدم اعتبار نظام‌های اعتقاد دینی در فلسفۀ دین نقش مؤثر دارند و تعامل آن دو، عامل ارائۀ درست دین و مانع آسیب‌های درونی و بیرونی است. این همه، نظر به تطبیق آرای وی با رویکردهای فراگیر ایمان و عقل استخراج شده است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. پترسون، مایکل و دیگران (1383). عقل و اعتقاد دینی، ترجمۀ احمد نراقی و غیره، تهران: طرح نو.
  2. پورحسن، قاسم و دیگران (1393). عقلانیت باور دینی از دیدگاه ولترستورف با محوریت نقد اعتدال‌گرایی دلیل‌گرایی، فلسفۀ دین، دورۀ 11، شمارۀ 2: 243 - 266.
  3. جوادی آملی، عبدالله (1387). دین‌شناسی، تحقیق محمد رضا مصطفی‌پور، قم: اسراء.
  4. ــــــــــــــــــــ (1389). منزلت عقل در هندسۀ معرفت دینی، تحقیق احمد واعظی، قم: اسراء.
  5. رازی، نجم‌الدین (1312). مرصاد العباد من المبدأ الی المعاد، به کوشش حسین حسینی نعمت‌اللهی، تهران: چاپخانۀ مجلس.
  6. ــــــــــــــــ (1345). رسالۀ عشق و عقل، تصحیح نقی تفضلی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  7. ــــــــــــــــ (1381). مرموزات اسدی در مزمورات داوودی، تصحیح محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
  8. ــــــــــــــــ (1425 ق). منارات السائرین، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  9. فعالی، محمد تقی (1378). علوم پایه، نظریۀ بداهت، تهران: دارالصادقین.
  10. کلینی، محمدبن یعقوب (1407 ق). الکافی، تصحیح علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  11. لاک، جان (1380). در باب ایمان و عقل و ساحت‌های متمایز آنها، ترجمۀ مصطفی ملکیان، نقد و نظر، شمارۀ 27 و 28: 2 - 11.
  12. لواسانی، سید محمد رضا (1392). دین و عقلانیت [درسگفتارهای دکتری دین‌پژوهی]، دانشکدۀ ادیان، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم: ایران.
  13. موحدیان عطار، علی (1388). مفهوم عرفان، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
  14. موحدی، محمد رضا (1388). عقل در کوی عشق: دیدگاه شیخ نجم‌الدین رازی دربارۀ عقل و عشق، پژوهش‌های فلسفی ـ کلامی، شمارۀ 41: 167 - 194.
  15. وحیدی مهرجردی، شهاب‌الدین (1388). عقل و محدودیت قلمرو آن در آثار ملاصدرا، پژوهش‌های فلسفی ـ کلامی، شمارۀ 42: 179 - 202.
  16. همدانی، یوسف‌بن ایوب و نجم‌الدین رازی (1362). رتبة الحیات بانضمام رسالة الطیور، تصحیح محمد امین ریاحی، تهران: توس.
  17. مسعودی، جهانگیر؛ استادی، هوشنگ (1388). نقد عقل عربی ـ اسلامی در دیدگاه جابری و ارکون، پژوهش‌های فلسفی ـ کلامی، شمارۀ 42: 78 - 102.
  18. مظفر، محمد رضا (1378).  اصول الفقه، قم: اسماعیلیان.
مجله علمی
دوره 15، شماره 2
تیر 1397
صفحه 397-418

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار