الگوی شبکه‌ای شریعت در نظریۀ معرفت ابن‌عربی و پیامدهای انسان‌شناختی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار، گروه فلسفه و کلام، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

نظریۀ معرفت ابن‌عربی با شریعت پیوند ناگسستنی دارد. وی شریعت را یگانه طریق برای رسیدن به حقیقت می‌داند. شریعت به‌مثابۀ میزان شناخت، منبع معرفت و تأمین‌کنندۀ یقین مضاعف، از دیگر نقش‌های شریعت در نظریۀ معرفت اوست. شریعت در هر دو ساحت نظر و عمل، میزان است؛ در حوزۀ نظر، هم در معارف عقلی و هم در معارف شهودی، میزان محسوب می‌شود که می‌توان آن را به دو صورت باواسطه و بدون واسطه فهم کرد. سالک طریق حقیقت با الگو قرار دادن دین الهی و تقلید از آن، واجد سه‌گانه‌های عدالت، حکمت و ادب خواهد شد. تحقق این صفات در ساحت وجودی او، ضرورت توجه به اسباب و علل ثانوی را به‌همراه دارد. ابن‌عربی چکیدۀ این اسباب و علل ثانوی را با عنوان «هویت» آدمی نام می‌برد و آن را اگرچه حجاب و مانع می‌داند؛ حجابی که گریزی از آن نیست و حکمت، حرمت نهادن این حجاب را اقتضا دارد.

کلیدواژه‌ها


  1. ابراهیم مصطفی و دیگران (1380 ق). المعجم الوسیط، قاهره: مطبعه مصر.
  2. ابن‌عربی، محمدبن علی (1427 ق). الفتوحات المکیه، ج 8، بیروت: دارالفکر.
  3. ــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). الفتوحات المکیه، ج 4، بیروت: دارصادر.
  4. . ــــــــــــــــــــــ (1370). فصوص الحکم، تهران: انتشارات الزهراء.
  5. . ــــــــــــــــــــــ (1375). فصوص الحکم با شرح داوود قیصری، به کوشش سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  6.  ابن‌منظور، محمدبن مکرم (1405 ق). لسان العرب، قم: نشر ادب الحوزه.
  7. امامی جمعه، مهدی (1386). حکمت یا رویکرد وجودشناسی به وجود، فصلنامۀ اندیشۀ دینی شیراز، شمارۀ 22: 63 - 76.
  8. اهل سرمدی، نفیسه و مریم‌السادات ایزدی (1392). ابن‌عربی و نظریۀ تقلید از خدا، فصلنامۀ خردنامۀ صدرا، شمارۀ 74: 115 – 130.
  9.  ایزوتسو، توشیهیکو (1385). صوفیسم و تائوئیسم، ترجمۀ محمد جواد گوهری، چاپ سوم، تهران: انتشارات روزنه.

10. چیتیک، ویلیام (1385). عوالم خیال، ترجمۀ قاسم کاکائی، چاپ دوم، تهران: هرمس.

11. ـــــــــــــ (1389). طریق عرفانی معرفت از دیدگاه ابن‌عربی، ترجمۀ مهدی نجفی افرا، تهران: انتشارات جامی.

12. ــــــــــــ (1391). معرفت‌شناسی و هرمنوتیک از منظری عرفانی، ترجمۀ پیروز فطورچی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.

13. حکمت، نصرالله (1385). متافیزیک خیال در گلشن راز شبستری، تهران: فرهنگستان هنر.

14. . ـــــــــــــ (1389). حکمت و هنر در عرفان ابن‌عربی، چ سوم، تهران:فرهنگستان هنر.

15. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1416 ق). مفردات الفاظ قرآن، تحقیق صفوان عدنان، بیروت: دارالعلم

  1. 16.  طباطبایی، محمد حسین (1374). اصول فلسفه و روش رئالیسم، قم: انتشارات جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
  2. 17.  طریحی، فخرالدین محمد (1375). مجمع البحرین، تحقیق احمد حسینی اشکوری، تهران: مکتبه المرتضویه.

18. قیصری، داوودبن محمود (1386). شرح فصوص الحکم، به کوشش جلال‌الدین آشتیانی، چاپ سوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.