از خودآیینی اخلاق مُلکی تا دگرآیینی اخلاق ملکوتی (نگاهی نو به گونه‌های مختلف مناسبات میان دین و اخلاق)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

2 کارشناسی ارشد فلسفۀ اخلاق، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

یکی از پرسش‌هایی که همواره ذهن متفکران را به خود مشغول کرده، ارتباط بین دین (شرع) و عقل بوده است. در جهان اسلام هم به این مسئله پرداخته شده و به‌طور ویژه موضوع حسن و قبح در حوزة اخلاق بحث شده است. در این مقاله گونه‌های مختلف مناسبات میان اخلاق و دین مطرح خواهد شد و هر یک از این رویکردها نقد و بررسی می‌شود و در نهایت با نگاهی نو به دیدگاه مختار پرداخته خواهد شد که بر اساس آن با تفکیک میان اخلاق مُلکی و ملکوتی نشان داده‌ایم که اخلاق مُلکی ابتنا و وابستگی به دین ندارد و شاید مستقل از دین موضوع نظر واقع شود، لکن اخلاق ملکوتی و متعالی جز در پناه دین حاصل نمی‌شود و در ذیل دین تعریف و تبیین می‌شود و خودفرمانروایی و خودآیینی در حوزة اخلاق ملکی با خدافرمانروایی و دگرآیینی در ساحت اخلاق ملکوتی سازگار و جمع‌پذیر است، به این معنا که شاید در بسیاری از موارد احکام اخلاقی مشترکی را توصیه و تجویز کنند، لکن روح و به تعبیر ادقّ بنیاد فعل و خاستگاه توصیه و تحذیر متفاوتی دارند.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. قرآن کریم.
  2. نهج‌البلاغه.
  3.  ابن‌سینا، حسین‌بن عبدالله (1375). الإشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.
  4.  اخوان، مهدی (1394). درسنامۀ دین و اخلاق، قم: دانشگاه قم
  5. اشعری، ابوالحسن (بی‌تا). اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع، مصر: المکتب الازهریه التراث.
  6. افلاطون (1367). دورۀ کامل آثار افلاطون، ترجمۀ محمد حسن لطفی، تهران: خوارزمی.
  7. ایجی، عضدالدین عبدالرحمن‌بن احمد (بی‌تا). المواقف فی علم الکلام، بیروت: عالم الکتب.
  8. التفتازانی، سعدالدین (1409 ق). شرح المقاصد، قم: بی‌نا.
  9. جرجانی، السید الشریف علی‌بن محمد (بی‌تا). شرح المواقف، قم: بی‌نا.
  1. رازی، فخرالدین (1411 ق). المحصل، عمان: دار الرازی.
  2. سبحانی، جعفر (بی‌تا). بحوث فی الملل و النحل، مؤسسه النشر الاسلامی - قم: مؤسسه الامام الصادق علیه السلام.
  3. سبزواری، ملاهادی (1373). شرح الأسماء، شرح دعاءالجوشن الکبیر، نجفقلی حبیبی، تهران: دانشگاه تهران.
  4. ــــــــــــــــــ (1375). شرح الأسماءالحسنی او شرح دعاء الجوشن الکبیر، تحقیق نجفقلی حبیبی، تهران: دانشگاه تهران
  5. سیوری الحلی، جمال‌الدین مقدادبن عبدالله (1405 ق). ارشاد الطالبین إلی نهج المسترشدین، سید مهدی رجایی، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
  6. شیرازی، سید محمد حسین (1410 ق). القول السدید فی شرح التجرید، قم: دارالإیمان.
  7. طوسی، محمدبن محمد (1375). شرح الإشارات و التنبیهات، قم: نشر البلاغه.
  8. ــــــــــــــــــــــ (1407 ق). تجرید الإعتقاد، محمد جواد حسینی جلالی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، قم.
  9. غروی اصفهانی، محمد حسین (1374). نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، رمضان قلی‌زاده مازندرانی، قم: سیدالشهداء.
  1. ـــــــــــــــ (1341). براهین در علم کلام، تهران: دانشگاه تهران.
  1. شریفی، احمد حسین (1388). خوب چیست؟ بد کدام است؟ قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  2. شهرستانی، محمدبن عبدالکریم (بی‌تا). نهایه الاقدام فی علم الکلام، بی‌جا: بی‌نا.
  1. فنایی، ابوالقاسم (1384). دین در ترازوی اخلاق، تهران: مؤسسۀ فرهنگی صراط.
  2. قوشجی، علی‌بن محمد (بی‌تا). شرح تجرید العقائد، قم:بی‌نا.
  3. مصباح یزدی، محمد تقی (1380). فلسفۀاخلاق، تحقیق و نگارش احمد حسین شریفی، تهران: شرکت چاپ و نشر بین‌الملل.

 

  1. "Ethics and morality"(1996). in Lawrence C. Becker, editor, Charlotte B. Becker, co-editor, Encyclopedia of Ethics, v.1
  2. Darwall, Stephen L.,(1998). Philosophical ethics, Oxford: WestView Press.
مجله علمی
دوره 15، شماره 2
تیر 1397
صفحه 481-502

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار