چیستی معنویت و سیر معناپذیری آن در غرب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، قم، ایران

چکیده

 «معنویت» در روزگار نخست، به سنت‌های دینی منحصر بود. اما امروزه نه‌تنها در همۀ سنت‌های دینی و غیردینی به‌کار رفته، بلکه در برخی آیین‌ها، جوهرۀ اصلی خود را در تقابل با دین تحصیل کرده است. بحث از معنویت در غرب، از دوران کهن به‌طور پراکنده در آثار فکری و هنری  مطرح شد و در همۀ اَشکال آن یک فرآیند ارتباطی با عالم معنی و موجود متعالی مشاهده می‌شود که به‌تدریج قطب انسانی را متحول و او را به عالم غیرمادی نزدیک می‌کند. در این مقاله درصددیم تا به روش توصیفی ـ تحلیلی ضمن تبیین سیر معناپذیری معنویت در غرب، به این سؤال پاسخ دهیم که چه تفاوت‌هایی بین معنویت مدرن غربی با معنویت دینی وجود دارد؟ و در جهت پاسخگویی به این سؤال به مفهوم‌شناسی اصطلاح معنویت از نگاه دانشمندان اسلامی و محققان غربی اشاره می‌کنیم و با ذکر سیر معناپذیری آن در غرب به تبیین فلسفی مفهوم معنویت می‌پردازیم و ابعاد و حیثیات هریک را شرح می‌دهیم و به این نتیجه رسیده‌ایم که معنویت با همۀ مقوّمات و پیش‌فرض‌هایش جدا از زندگی در این دنیا نیست و میان معنویت مدرن با معنویت دینی دو اختلاف اساسی هست: یکی در روش، و دیگری در منشأو بیشتر اشکال معنویت مدرن از مفاهیم ماهوی شهودی هستند.

کلیدواژه‌ها


  1. الف) فارسی

    1. ابن‌فارس، احمد (1404 ق). معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام هارون، قم: نشر مکتب الاعلام الاسلامی.
    2. ابن‌منظور، محمد‌بن مکرم (1956). لسان العرب، لبنان، بیروت: نشر دارصادر.
    3. اتکینسون، آر. اف (1370). فلسفۀ اخلاق، ترجمۀ سهراب علوی‌نیا، مرکز ترجمه و نشر کتاب، تهران.
    4. استیس، والتر ترنس (1388). فلسفه و عرفان، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران: انتشارات سروش.
    5. ِاوِلین، آندرهیل (1385). حیات معنوی از دیدگاه عرفان مسیحی، ترجمۀ سیمین صالح، انتشارات شور.
    6. تورسن، کارل (1383). معنویت دین و بهداشت، نقد و نظر، شمارۀ 33 و 34.
    7. جعفری هرندی، محمد (1383). نقد معنویت مدرن، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام.
    8. دین‌پرست، منوچهر (1387). سید حسین نصر دلباختۀ معنویت، بی‌جا: نشر کویر.
    9. رودیگر دورنبوش، استنلی فیشر (1392). اقتصاد کلان، ترجمۀ محمد حسین تیزهوش: انتشارات سروش.
    10. کینگ، اورسولا (1383). معنویت، ترجمۀ علیرضا شجاعی، مجلۀ هفت آسمان، شمارۀ 23.
    11. گلشنی، مهدی (1385). علم و دین و معنویت در آستانۀ قرن بیستم، قم،  پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    12.  جرجانی، میر سید شریف (بی‌تا). معجم التعریفات، تحقیق محمد صدیق المنشاوی، قاهره: انتشارات دارالفضیله.
    13. خسروپناه، عبدالحسین، خبرگزاری مهر، ۲۷ بهمن ۱۳۹۲.
    14. ــــــــــــــــــــــ (بی‌تا). عوامل و موانع معنویت، حصون، شمارۀ 16.
    15.  مسعود امید (1384). جستاری در سپهر عقلانی پروژۀ معنویت، علامه، شمارۀ 5،‌ بهار 1384.
    16. مطهری، مرتضی (1384). مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا.
    17. مظاهری سیف، حمید رضا (1387). معنویت مدرن، مجلۀ پگاه حوزه، 11 آبان 87، شمارۀ 242.
    18. ملکیان، مصطفی (1381). معنویت، گوهر ادیان، چاپ در کتاب سنت و سکولاریسم، بی‌جا: نشر صراط.
    19. ـــــــــــــــــ (1379). دین و معنویت در پروسۀ جهانی شدن، روزنامۀ همبستگی، شمارۀ 78.
    20. ــــــــــــــــ (1385). سازگاری معنویت و مدرنیته، مجلۀ بازتاب اندیشه، شمارۀ 77.
    21. وست، ویلیام (1383). رواندرمانی و معنویت، ترجمۀ دکتر شهیدی و شیرافکن، تهران: رشد.

    ب) انگلیسی

    1. Koenig, Harold; King, Dana; Carson, Verna B. (2012). Handbook of Religion and Health.
    2. Waaijman, Kees (2002). Spirituality: Forms, Foundations, Methods, Peeters Publishers
    3.  Mc.Carroll, Pam; O'Connor, Thomas St. James; Meakes, Elizabeth (2005). Assessing plurality in Spirituality Definitions. In: Meier et al, "Spirituality and Health: Multidisciplinary Explorations", pp. 44-59, Wilfrid Laurier Univ. Press
    4.    Jones, L. G.) 1997 ("A thirst for god or consumer spirituality? Cultivating disciplined practices of being engaged by god," in L. Gregory Jones and James J. Buckley eds., Spirituality and Social Embodiment, Oxford: Blackwell,.
    5.   Snyder, C.R.; Lopez, Shane J. (2007). Positive Psychology, Sage Publications
    6.   Saucier, Gerard; Katarzyna Skrzypinska (October 2006). "Spiritual But Not Religious? Evidence for Two Independent Dispositions". Journal of Personality. 74 (5): 1257–1292
    7.  William L. Reese )1980(. Dictionary of Philosophy and Religion
    8.   David N.elkins (2007). Beyond Religion,Towards a humanistic Sprituality, chapter 16,
    9. K. Waaijman, (2006). WHAT IS SPIRITUALITY? , Acta Theologica Supplementum, N8.
    10. Walter Principe,(1983). Toward defining spirituality, Spring1983. SR 12/2, pp127-141

    ج) سایت‌های اینترنتی

    1. http://www.dictionary.com/browse/wealth