براهین سه‌گانۀ محقق خفری بر اثبات وجود خداوند و ارزیابی اشکالات صدرالمتألهین بر آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، قم، ایران

2 استادیار، دانشگاه ادیان، قم، ایران

چکیده

محقق خفری از زمرۀ فیلسوفانی بود که چندین برهان بر اثبات خداوند اقامه کرد و این براهین را دارای ویژگی‌های براهین صدیقین دانست. در این براهین با استفاده از اموری همچون حقیقت وجود و مجموعۀ موجودات، واجب‌الوجود اثبات شده است. ملاصدرا این براهین را ناتمام می‌داند، زیرا به عقیدۀ وی میان فرد و طبیعت خلط صورت گرفته یا از راه وجود مجموعۀ موجودات استدلال شکل گرفته است، در حالی‌که تنها افراد مجموعه دارای وجود حقیقی هستند. در مقالۀ حاضر براهین خفری را به تفصیل تقریر و تبیین می‌کنیم و اشکال‌های ملاصدرا بر آن، ارزیابی قرار خواهد شد. نتیجه اینکه براهین خفری درست است و اشکالات ملاصدرا بر آن وارد نیست.

کلیدواژه‌ها


. ابن‌ترکه، صائن‌الدین علی (1360). تمهید القواعد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه.
2. جوادی آملی، عبدالله (1372). تحریر تمهید القواعد،تهران: انتشارات الزهرا.
3. خوانساری (1378). الحاشیه علی حاشیة الخفری علی شرح التجرید، قم:کنگرۀ محقق خوانساری.
4. رازی، فخرالدین (1384). شرح الاشارات و التنبیهات، مقدمه و تصحیح از دکتر نجف‌زاده، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
5. ساعتچیان، فیروزه (1387). خفری فیلسوف و منجم نامدار مکتب شیراز، کتاب ماه فلسفه، شمارۀ 13، سال 1387: 68 – 103.
6. صدر المتألهین (1981). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دارالاحیاء التراث.
7. ـــــــــــــــــ (1422 ق). شرح الهدایة الاثیریة، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
8. ـــــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
9. ـــــــــــــــــ (1375). مجموعۀ رسائل فلسفی، تهران: انتشارات حکمت.
10. ـــــــــــــــــ (بی‌تا). تعلیقه علی حکمة‌الاشراق، قم: انتشارات بیدار.
11. طوسی، نصیرالدین (1405 ق). مصارع المصارع، قم: مکتبه آیة‌الله مرعشی.
12. عشاقی، حسین (1393). برهان‌های صدیقین، تهران: مؤسسۀ حکمت و فلسفۀ ایران.
13. قیصری، محمد داوود (1375). شرح فصوص الحکم، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
14. میرداماد، محمد باقر (1381). مصنفات میرداماد، تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
15. یزدی، عبدالله‌بن شهاب‌الدین (1412 ق). الحاشیة علی تهذیب المنطق، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.