برهان تنبیهی از دیدگاه علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ دکتری دانشگاه تربیت مدرس

2 استاد دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

از دیدگاه علامه طباطبایی وجود خدا، بدیهی اولی است و تمام براهینِ اثباتِ وجود خدا نیز برهان تنبیهی‌ هستند. از جملۀ این براهین، برهان مشهور به صدیقین است که در میان حکمایِ پیشین برای اثبات وجود خداوند به‌کار رفته، اما علامه طباطبایی در تقریری بدیع، آن را به‌عنوان برهان تنبیهی مطرح کرده است. در این مقاله، سعی می‌شود که این برهان از جهت تنبیهی بودن تحلیل و نقد شود؛ از آنجا که این برهان به‌طور کامل، واجد ملاک برهان تنبیهی نیست، باید به تقریر دیگری از برهان تنبیهی دست یافت که این ملاک را به‌طور کامل یا در سطح بالاتری داشته باشد. در این مقاله تقریرهای مزبور بر اساس تحلیل فطرت و تحلیل فنا از آثار علامه طباطبایی استخراج و تبیین خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


* قرآن کریم.
1. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1389). قواعد کلی فلسفی در فلسفۀ اسلامی، جلد 1، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2. جوادی آملی، عبدالله (1368). شرح حکمت متعالیه، بخش اول از جلد ششم، بی‌جا: الزهرا (س).
3. _________ (1386). تبیین براهین اثبات خدا، قم: اسراء.
4. _________ (1372). تحریر تمهید القواعد، بی‌جا: الزهراء.
5. حرانی، حسن‌بن شعبه (1404 ق). تحف العقول، قم: جامعه المدرسین.
6. سلیمانی امیری، عسکری (1395). برهان صدیقین علامه طباطبایی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
7. شبستری، شیخ محمود (1389). گلشن راز (متن و شرح، بر اساس قدیم‌ترین و مهم‌ترین شروح گلشن راز): شرح نسائم گلشن، به کوشش کاظم دزفولیان، تهران: طلایه.
8. شیخ الصدوق (1398). التوحید، قم: جامعه المدرسین.
9. صدرالمتألهین (1981). الاسفار الاربعه، جلد 3 و 6، بیروت: دارالاحیاء التراث.
10. طباطبایی، محمد حسین (1388الف). اصول و فلسفه و روش رئالیسم (از مجموعه آثار شهید مطهری (6)، جلد 2 و 5، قم: صدرا.
11. _______________ (1388ب). رساله در اثبات واجب‌الوجود، از مجموعه رسائل (1)، ترجمۀ محمد محمدی گیلانی، قم: بوستان کتاب.
12. ______________ (1388ج). تعالیم اسلام، قم: بوستان کتاب.
13. _______________ (1981). تعلیقه بر اسفار، جلد 1 و 6، بیروت: دارالاحیاء التراث.
14. _______________ (بی‌تاالف). نهایه الحکمه، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
15. _______________ (بی‌تاب). حاشیه الکفایه، جلد 1، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
16. _______________ (1403 ق). تعلیقه بر بحارالانوار (محمد باقر مجلسی)، جلد 3، بیروت: دارالاحیاء التراث.
17. _______________ (1429 ق). مهر تابان، تألیف محمد حسین حسینی تهرانی، مشهد: انتشارات علامه طباطبایی.
18. _______________ (1383). شیعه در اسلام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
19._______________ (1428الف). توحید علمی و عینی در مکاتیب حکمی و عرفانی (تذییلات علامه طباطبایی)، مشهد: علامه طباطبایی.
20. __________   (1428ب). علی (ع) و الفلسفه الالهیه (الانسان و العقیده)، قم: الباقیات.
21. __________ (1427الف). رساله التوحید (الرسائل التوحیدیه)، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
22. __________ (1427ب). رساله اوسائط (الرسائل التوحیدیه)، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
23. _______(1417 ق). المیزان فی تفسیرالقرآن، جلد 1، 5، 6، 7، 8، 9، 10، 11، 12، 13، 14، 15، 16، 17، 18، 19، 20، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
24. ________(1387الف). برهان، ترجمه، تصحیح و تعلیق: مهدی قوام صفری، قم: بوستان کتاب.
25. _________(1387ب). شیعه (مجموعه مذاکرات با پرفسور هانری کربن)، قم: بوستان کتاب.
26. _______________ (1382). اصول عقاید و دستورهای دینی (جلد 1 - 2)، اهتمام: اصغر اردتی، قم: دفتر تنظیم و نشر آثار علامه طباطبایی.
27. _______________ (1393). رساله الولایه، جلد 2، قم: پژوهشکدۀ علوم عقلی.
28. عبودیت، عبدالرسول (1386). درآمدی به نظام حکمت صدرایی، جلد 2، تهران: سمت؛ قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
29. فیاضی، غلامرضا (1388). نهایه الحکمه (تعلیقات)، جلد 1، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
30. قوام صفری، مهدی (1387). ترجمه، تصحیح و تعلیق رسالۀ برهان (از علامه طباطبایی)، قم: بوستان کتاب.
31. المظفر، محمد رضا (1408 ق). المنطق، قم: فیروزآبادی.