نظریۀ اخلاقیِ امر الهی؛ بررسی و نقد نگرش دانس اسکوتوس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدۀ الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 استادیار دانشکدۀ الهیات، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

نظریۀ اخلاقیِ امر الهی، بنیان ارزش‌های اخلاقی را در اوامر وحیانیِ موجود در متون مقدس جست‌وجو می‌کند. دانس‌ اسکوتوس که در آرای کلامی خود به ارادۀ آزاد و قدرت مطلق خداوند اهتمام زیادی داشته، از جملۀ مدافعان این نظریه بوده است و ضمن اینکه منشأ الزام اخلاقی را ارادۀ الهی می‌داند، تقریر وجودشناختی متعادلی از این نظریه ارائه می‌دهد. عدم توجه به تفکیک امر از ارادۀ الهی و عدم وجود معیار واضحی در تشخیص ارادۀ الهی، ناسازگاری درونی و خودمتناقض بودن، حکم به عدم لزوم پایبندی غیردینداران به اصول اخلاقی و فقدان معیار اخلاقیِ ثابت برای قضاوت در باب درستی یا نادرستی امور به لحاظ اخلاقی، از جملۀ مهم‌ترین چالش‌ها فراروی ایشان در اتخاذ تقریری هر چند متعادل از نظریۀ اخلاقیِ امر الهی است. این مقاله با روشی تحلیلی و استنادی، ضمن تبیین نظریۀ امر الهی و بیان تقریرهای مختلف از آن، به قضاوت در باب تقریری خواهد پرداخت که اسکوتوس از این نظریه ارائه داده است.

کلیدواژه‌ها


اسفراینی، ابواسحاق (1983). التبصیر فی الدین و تمییز الفرقه الناجیه عن الفرق الهالکین، بیروت: انتشارات عالم الکتب.
2. افلاطون‌ (1375). دورۀ آثار افلاطون، جلد 2،‌ ترجمۀ محمدحسن لطفی و رضا کاویانی،‌ تهران: انتشارات خوارزمی.
3. پترسون، مایکل و دیگران (1379).‌ عقل و اعتقاد دینی،‌ ترجمۀ احمد نراقی و ابراهیم سلطانی،‌ تهران: طرح نو.
4. تفتازانی، مسعودبن عمر (1989). شرح المقاصد، جلد 4، تصحیح عبدالرحمن عمیره، بیروت: الشریف الرضی.
5. جوادی آملی، عبدالله (1379)،مبادی اخلاق در قرآن (جلد 10 تفسیر موضوعی)، چ سوم، قم: اسراء.
6. جرجانی، میر سید شریف (1373). شرح المواقف، جلد 8، قم: الشریف الرضی.
7. جوینی، ابوالمعالی (1369 ق). الارشاد الی قواطع الادله فی اصول الاعتقاد، تحقیق محمد یوسف موسی، مصر: مکتبه الخانجی.
8. دهقان سیمکانی، رحیم (1389). نظریۀ امر الهی از دیدگاه ویلیام اکام، فصلنامۀ تأملات فلسفی، شمارۀ 7 - 8، دانشگاه زنجان.
9. سبحانی، جعفر (1377). حسن و قبح عقلی یا پایه‌های اخلاق جاودان، به کوشش علی ربانی گلپایگانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
10. فرانکنا، ویلیام کی (1383). فلسفۀ اخلاق، ترجمۀ هادی صادقی، قم: کتاب طه.
11. کاپلستون، فردریک (1388). تاریخ فلسفه، جلد 2، ترجمۀ ابراهیم دادجو، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
12. لین، تونی (1386). تاریخ تفکر مسیحی، روبرت آسریان، چ سوم، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
13. Austin, John, (1998), the province of jurisprudence determined on the uses of the study of jurisprudence, Indianapolis, Hacket.
14. Adams, Robert, (spring 1979a), Divine Command Metaethics Modified Again’. Journal of Religious Ethics 7:1, Reprinted in The Virtue of Faith. New York: Oxford University Press, 1987.
15. Adams, Robert Merrihew, finite and infinite goods, New York, Oxford University Press, 2002.
16. Berg, Jonathan (1991); How Could Ethics Depend on Religion? In: Peter Singer (ed), A Companion to Ethics, Oxford, Blackwell, pp 525 – 533.
 17. Copleston frederick (1953), A History of Philosophy, vol.3, Tunbridge Wells: Search Press.
18. Duns Scotus, (1998), "On the Will and morality" selected and translation with Wolter, Allan B, Washington: Catolic university of America press, new edition.
19. Duns Scotus, John, (1975), “God and Creatures: The Quadlibetal Questions" Alluntis, Felix and Wolter, Allan B., Princeton University Press, First published, Princeton and London.
20. Duns Scotus, John (1987), Philosophy Writings: A Selection" Wolter, Allan, Hackett publishing Company, first published, Indiana.
21. Duns Scotus, John (2017) Selected Writings on Ethics, Edited and Translated by Thomas Williams, Oxford University Press.
22. Michael J. Harris (2003), Divine Command Ethics; Jewish and Christian perspectives, London, RoutledgeCurzon.
23. Idziak, Janine M. (ed.), (1979), Divine Command Morality: Historical and Contemporary Readings, New York: The Edwin Mellen Press.
24. Meynell, Hugo (1972), The Euthyphro dilemma, proceedings of the Aristotelian Society, Supplementary Vol. XLVI.
25. Mitchell, Basil (2000); Morality: Religious and secular; The Dilemma of the Traditional Conscience, Oxford, Clarendon press.
26. Murphy, Mark C. (1998), ‘Divine Command, Divine Will and Moral Obligation’. Faith and Philosophy, Volume 15, Issue 1, pp 3- 27.
27. Owen, H. P (1965), The moral argument for Christian theism, Australia, George Allen and Unwin Ltd, p 49.
28. Quinn, Phillip, I. and Taliaferro, Charles, (1997), A Companion to Philosophy of Religion, Black well Pub rishers Ltd.
29. Quinn, Phillip (1979), ‘Divine Command Ethics: A Causal Theory’. In Janine M. Idziak (ed.), Divine Command Morality: Historical and Contemporary Readings, New York: The Edwin Mellen Press.
30. Sagi and Statman (1955), Religion and Morality. Amsterdam-Atlanta: Rodopi.
31. Wierenga, Edward, (1983) ‘A Defensible Divine Command Theory’. Noûs 17.
32. Wainwright, William (2005), Religion and morality, Great Britain, Ashgate Publishing Company.
33. William Paley, (1819), Principles of Moral and Political Philosophy, 4th American ed. Boston: John West.
34. Zagzebski, Linda Trinkaus (2004), Divine Motivation theory, Cambridge, Cambridge University Press.
35. Wolter, Allen B (1969), a Treatise on God as First Principle by John Duns Scotus; Review by: Frederick C. Copleston in: Religious Studies, Cambridge University Press, Vol. 5, No. 2, pp. 266-268.
36. Severino, Sally K (2012), Free Will According to john Duns Scotus and Neuroscience, in: Zygon, vol. 47, no. 1 (March 2012), Publication Board of Zygon. ISSN 0591-2385.