جان هیک و اعتبار معرفت‌شناختی تجربۀ دینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفۀ دین، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

2 دانشیار، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

چکیده

جان هیک فیلسوف نام‌آشنای معاصر با نظریۀ کثرت‌گرایی دینی شناخته شده است. اما ذکر این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که یکی از ارکان اصلی نظریۀ پلورالیستی هیک، تجربۀ دینی و نقشی است که این تجربه در اعتبار بخشیدن به باورهای دینی دارد. در واقع وی از کثرت در تجارب دینی به کثرت‌گرایی در باورهای دینی پل می‌زند. هیک برای نشان دادن اعتبار معرفتی تجربۀ دینی به اصولی تمسک جسته است همچون: پایه بودن باور به متعلق تجربۀ دینی، اصل اعتماد خطیر، اصل گواهی و اصل ثمرات معنوی و اخلاقی. در این نوشتار به بررسی و نقد این اصول می‌پردازیم. همچنین به تنوع و تکثر تجربه‌های دینی می‌پردازیم و نظر هیک را در این زمینه بررسی خواهیم کرد. در ضمن این نقد و بررسی، به تفصیل از مبانی معرفتی هیک دربارۀ کثرت‌گرایی سخن خواهیم گفت. در پایان به این نتیجه می‌رسیم که گرچه توجه به آثار تجارب دینی شاید دلگرم‌کننده باشد، به‌هیچ‌وجه از دل آنها برهان خدشه‌ناپذیر منطقی به سبک براهین سنتی اثبات وجود خدا بیرون نمی‌آید.

کلیدواژه‌ها


  1. ـ قرآن کریم.

    1. ابن‌عربی، محمدبن علی (بی‌تا). الفتوحات المکیه، چاپ مکرر، بیروت: دار صادر.
    2. ــــــــــــــــــــــ (1375). فصوص الحکم، تحقیق ابوالعلاء عفیفی، چ سوم، تهران: الزهراء.
    3. اخوان، مهدی (1386). جان هیک؛ گذر از کثرت تجربۀ دینی به کثرت‌گرایی دینی، نقد و نظر، سال دوازدهم، شمارۀ 3 و 4: 232 – 251.
    4. پترسون، مایکل و دیگران (1376). عقل و اعتقاد دینی، ترجمۀ احمد نراقی و ابراهیم سلطانی؛ چ اول، تهران: طرح نو.
    5. جامی، عبدالرحمان (1373). نفحات الانس من حضرات القدس، دکتر محمود عابدی، چ دوم، تهران: اطلاعات.
    6. حسن‌زاده آملی، حسن (1377). انسان در عرف عرفان، تهران: سروش.
    7. ــــــــــــــــــــ (1371). سرح العیون فی شرح العیون، تهران: امیرکبیر.
    8. ـــــــــــــــــــــ (1375). نصوص الحکم بر فصوص الحکم، چ دوم، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء.
    9. شیرازی، رضی (1383). درس‌های شرح منظومۀ سبزواری، جلد 2، تهران: حکمت.
    10. شیرازی، صدرالدین (1380). الحکمة المتعالیه، فی الاسفار الاربعه العقلیه، جلد 2، تحقیق دکتر مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    11. ــــــــــــــــــ (1981). الحکمه المتعالیه، فی الاسفار الاربعه العقلیه، جلد 9، چ سوم، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
    12. شیروانی، علی (1391). تعلیقاتی بر ارزش معرفت‌شناختی تجربۀ دینی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    13. فعالی، محمد تقی (1380). تجربۀ دینی و مکاشفۀ عرفانی، تهران: مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر.
    14. قیصری، داوود (1375). شرح فصوص الحکم، به کوشش سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    15. کاشانی، عبدالرزاق (1381). شرح منازل السائرین، تحقیق محسن بیدارفر، چ دوم، قم: بیدار.
    16. نصیری، منصور (1391). بررسی ادلۀ مخالفان حجیت معرفت‌شناسی تجربۀ دینی، ذهن، شمارۀ 52: 91 – 111.
    17. ــــــــــــــ (1392). بررسی ادلۀ معتقدان حجیت معرفت‌شناسی‌ تجربۀ دینی، اندیشۀ نوین دینی، شمارۀ 35: 45 – 62.
      1. Alston, William p. (fall1988). The perception God; in :Topics in philosophy, 16, no.2.
      2. Broad, C.D.(1939). Arguments for Existence of God.II, The journal of theological Studies; XL: 157 – 167.
      3. Hick, John (1989). An Interpretation of Religion. L0ndon.Macmillan.
      4. _________ (2010). Between faith and Doubt; dialogues on Religion and Reason. London. Macmillan.
      5. James, William (1983). The varieties of Religious Experience; Lectures IX and X on conversion.
      6. Kenny, Antony (1983). Faith and Reason; NY: Columbia UP.
      7. Martin, C. B. (1959). Religious Belief; Ithaca, NY: Cornell University Press.
      8. Meister, Chad (1990). Introducing philosophy of religion; First published, New york: Routledge.
      9. Swinburne, Richard (1991). the Existence of God; rev. ed. Oxford: Clarendon press.