تحلیل و بررسی نظریۀ ابن‌سینا در مورد برهان‌ناپذیر (برهان لمیّ) بودن وجود خداوند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار؛ دانشگاه مفید، قم، ایران

چکیده

ابن‌سینا وجود خداوند را برهان‌ناپذیر می‌داند. منظور او از برهان، برهان لمّ است که از آن به برهان مطلق تعبیر می‌شود. در این مقاله پس از بیان انواع برهان و ارزش معرفتی آنها، دیدگاه ابن‌سینا در مورد برهان‌ناپذیر بودن وجود خداوند و ادلۀ آن بررسی شده است و به این نتیجه دست یافته‌ایم که نه‌تنها برهان صدیقین ابن‌سینا برهانی لمّی است، برهان‌های مخلوق‌محور نیز که به ظاهر در آنها از معلول بر علت استدلال شده است، مطابق با مبانی پذیرفته‌شده در دانش منطق، برهان لمّی هستند. از آنجا که این برهان‌ها به‌طور مستقیم وجود خداوند را اثبات نمی‌کنند، نسبت به نتیجۀ خود، برهان لمّ بالذات و نسبت به وجود خداوند برهان لمّ بالعرض‌ هستند.

کلیدواژه‌ها


  1. ابن‌سینا (1375). الاشارات و التنبیهات (همراه با شرح نصیرالدین طوسی)، چ اول، قم: نشر البلاغة.
  2. ــــــــ (1404 الف). الهیات شفا، تحقیق سعید زائد و دیگران، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی.
  3. ـــــــ (1404 ب). برهان شفا، تحقیق سعید زائد و دیگران، قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی.
  4. ـــــــ (1404 ج). تعلیقات، تحقیق عبدالرحمن بدوی، بیروت: مکتبة الأعلام الاسلامی.
  5. ــــــــ (1363). المبدأ و المعاد، تحقیق عبدالله نورانی، چ اول، تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی.
  6. رازی، فخرالدین (1411 ق).المباحث المشرقیة، چ دوم، قم: انتشارات بیدار.
  7. سبزواری، ملاهادی (1981). تعلیقۀ اسفار، بیروت: دارالاحیاء التراث.
  8. ــــــــــــــــــ (1413 ق). شرح منظومه (بخش فلسفه)، تحقیق حسن‌زاده آملی، چ اول، تهران: نشر ناب.
  9. ـــــــــــــــــ (1369). شرح منظومه (بخش فلسفه)، تحقیق حسن‌زاده آملی، چ اول، تهران: نشر ناب.
  10. طباطبایی، محمد حسین (1981). تعلیقۀ اسفار، بیروت: دارالاحیاءالتراث.
  11. ــــــــــــــــــــــــ (1366). نهایة الحکمة، تحقیق عبدالله نورانی، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.
  12. طوسی، نصیرالدین (1361). اساس الاقتباس، تهران، چ سوم: دانشگاه تهران.
  13. ــــــــــــــــــــ (1375). شرح الاشارات و التنبیهات، چ اول، قم: نشر البلاغة.
  14. ــــــــــــــــــــ (1371). منطق التجرید (همراه با جوهر النضید)، تحقیق و تصحیح محسن بیدارفر، چ پنجم، قم: انتشارات بیدار.
  15. مصباح یزدی، محمد تقی (1405 ق). تعلیقة نهایة الحکمة، چ اول، قم: مطبعة سلمان فارسی.
  16. ــــــــــــــــــــ (1388). شرح برهان شفا، تحقیق محسن غرویان، چ اول، قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی امام خمینی(ره).
  17. ملاصدرا (1981). اسفار، بیروت: دارالاحیاءالتراث.