پژوهشی در مسئلۀ تصور و تصدیق خدا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مبانی نظری دانشکدۀ معارف و اندیشۀ اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

از لحاظ نظری لاادری‌گرایان مدعی‌ هستند که هیچ تصوری از خدا نداریم بمانند آنچه منون فیلسوف قرون وسطی در مناظره‌اش با سقراط گفته است، انسان راجع به آنچه دانایی و تصوری از آن ندارد، نمی‌تواند تحقیق یا جست‌وجو کند و اگر هم یافت، معلوم نیست همانی باشد که به‌دنبالش بوده است، لذا بنا بر قضیۀ مقبول و بدیهی «اگر چیزی غیرقابل تصور تلقی گردد، بی‌تردید تصدیق آن غیرممکن خواهد بود» نتیجه گرفته‌اند که خدایِ تصور‌ناپذیر، قابلِ تصدیق و اثبات نیست. در این جستار با واکاوی و بررسی مفهوم تصور و تصدیق و تعریف به رسم برای خدا با صفات ثبوتیه‌ای که لازم ذات است، تصور و سپس تصدیق خدا به‌واسطۀ علم حصولی بررسی و اثبات خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


  1. اسفراینی نیشابوری، فخرالدین (1383). شرح کتاب النجاة لابن سینا (قسم الالهیات)، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
  2. افلاطون (1374). چهار رساله، ترجمۀ محمود صناعتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  3. ابن‌رشد اندلسی، ابو ولید محمدبن احمد (1993). تهافت التهافت، بیروت: دارالفکر.
  4. ابن‌سینا، حسین‌بن عبدلله (2002). التعلیقات، تحقیق حسن مجید العبیدی، بغداد: بیت‌الحکمه.
  5. ــــــــــــــــــــــــ (1393). جامع البدایع شامل تفسیر صمدیه، تهران: سفیر اردهال.
  6. ـــــــــــــــــــــــ (1371). المباحثات، قم: انتشارات بیدار.
  7. تفتازانی، مسعودبن عمر (1380). تهذیب المنطق والکلام از حاشیه ملاعبدالله یزدی، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
  8. تهانوی، محمد علی (1996). کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
  9. جرجانی، علی‌بن محمد (1403 ق). التعریفات، بی‌جا: دارالکتب العلمیه.
  10. حائری، مهدی (1376). آگاهی و گواهی، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
  11. حلی، علی‌بن مطهر(1412 ق). القواعد الجلیة فی شرح الرسالة الشمسیة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی
  12. حلی، علی‌بن مطهر (1371). الجوهر النضید، قم: انتشارات بیدار.
  13. خواجه نصیرالدین طوسی (1385). تعدیل المعیار فی نقد تنزیل الافکار، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  14. صلیبا، جمیل؛ صانعی دره‌بیدی، منوچهر (1366). فرهنگ فلسفی، تهران: انتشارات حکمت.
  15. دغیم، سمیح (2001). موسوعه مصطلحات امام فخر رازی، بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
  16. ذبیحی محمد(1393).پژوهش های هستی شناختی سال سوم ، شماره 6 پاییز 93
  17. ژیلسون،اتین (1389). تاریخ فلسفه در قرون وسطی، چ اول، تهران: انتشارات ادیان و مذاهب.
  18. سجادی، سید جعفر (1373). فرهنگ معارف اسلامی، تهران: انتشارات کومش.
  19. سهروردی، یحیی‌بن حبش (1334). منطق التلویحات، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  20. صدر‌المتألهین (1981). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دارالاحیاء التراث.
  21. طباطبایی، سید محمد باقر موسوی همدانی (1374). ترجمۀ تفسیر المیزان، چ پنجم، قم: بی‌نا.
  22. فارابی، ابونصر (بی‌تا). المنطقیات شامل رساله در حدود و رسوم، قم: منشورات مکتبه مرعشی (ره).
  23. فرید جبر و دیگران (1996). موسوعة مصطلحات علم المنطق عند العرب، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
  24. فخر رازی، محمدبن عمر (1373). شرح عیون الحکمه، تهران: مؤسسۀ امام صادق(ع).
  25. فناری، شمس‌الدین محمد حمزه (2010). مصباح الأنس بین المعقول و المشهور، مصحح عاصم ابراهیم الکیالی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
  26. فیض کاشانی، محمد‌بن شاه مرتضی (1386). خلاصة الأذکار، قم: انتشارات زائرآستانۀ مقدسه.
  27. کاتبی قزوینی، نجم‌الدین علی (1384). الرسالة الشمسیة، چ دوم، قم: انتشارات بیدار.
  28. کلینی، محمدبن یعقوب (1370). الکافی، ترجمۀ مصطفوی، تهران: دارالاکتب الاسلامیه.
  29. محمد آل‌شبیر الخاقانی، محمد (بی‌تا). عناصر العلوم، قم: انتشارات انوارالهدی.
  30. مصباح یزدی، محمد تقی (1406 ق). آموزش فلسفه، تهران: منظمه الاعلام الاسلامی.
  31. ـــــــــــــــــــــــ (1395). هم‌اندیشی معرفت‌شناسی، تدوین محمد سربخشی، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  32. مطهری، مرتضی (1371). مجموعه آثار، تهران: صدرا.
  33. میرداماد، محمد باقر (1367). القبسات، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.