تأملی بر نقش معنویت در حل بحران محیط زیست از دیدگاه سیدحسین نصر و ارزیابی آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدۀ معارف و اندیشۀ اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

نقشی که معنویت در حل بحران زیست‌محیطی ایفا می‌کند، یکی از مهم‌ترین مسائلی است که سنت‌گرایان و از جمله سید حسین نصر بر آن تأکید کرده‌اند. پرسش اصلی تحقیق این است که از دیدگاه نصر، معنویت چه نقشی در حل بحران محیط‌ زیست دارد؟ هدف اصلی این پژوهش، تبیین مدعای فوق و پاسخ به آن بوده که با روش تحلیل محتوا در تبیین داده‌ها صورت گرفته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که از دیدگاه نصر، بحران ارتباط انسان و طبیعت در غرب، محصول عقل‌گرایی، علم‌گرایی محض و انسانمداری مطلق است. برای حل این بحران، چاره‌ای جز رجوع به دین، معنویت و تدوین اصول اخلاقی در چارچوب دین دربارۀ محیط‌ زیست نیست و توجه انسان به خلیفه بودنش از طرف خدا و مسئول بودن در  قبال طبیعت، نقش اساسی در حل این بحران دارد.

کلیدواژه‌ها


  1. بنسون، جان (1382). اخلاق محیط زیست: مقدمات و مقالات، ترجمۀ عبدالحسین وهاب‌زاده، مشهد: جهاد دانشگاهی.
  2. جان داگلاس پورتیوس (1389). زیبایی‌شناسی محیط زیست: نظریه‌ها، سیاست‌ها و برنامه‌ریزی، ترجمۀ محمد رضا مثنوی، چ اول، مشهد: جهاد دانشگاهی.
  3. جوهری، اسماعیل‌بن حماد (1370). صحاح اللغه، بیروت: بی‌نا.
  4. دهخدا، علی اکبر (1377). لغتنامه دهخدا، چ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  5. دین‌پرست منوچهر (1387). گفت‌وگو با سید حسین نصر، انسان سنتی، انسان مدرن و بحران محیط زیست، اطلاعات حکمت و معرفت، سال سوم، شمارۀ 3: 8 - 9.
  6. ـــــــــــــــــ (1383). سید حسین نصر دلباختۀ معنویت، چ اول، تهران: کویر.
  7. رحمتی، ان‌شاءالله (1387). دین، اخلاق و محیط زیست، اطلاعات حکمت و معرفت، شمارۀ 3.
  8. رضایی، علی اکبر؛ بختیاری، مریم (1389). مدیریت بحران، تهران: یادآوران.
  9. رضوی، سید مسعود (1391). در مسیر سنت‌گرایی: سید حسین نصر و مسائل معاصر، چ اول، تهران: نشر علم.
  10. ساسوراتی، بایدیاناس (1376). معنویت و قرن بیست‌و‌یکم، نامۀ فرهنگ، شمارۀ 26: 167 - 169.
  11. سویزی، پل (1387). سرمایه‌داری و محیط زیست، ترجمۀ برزو نابت، تهران: نشر دیگر.
  12. عابدی سروستانی و دیگران (1391). مبانی و رهیافت‌های اخلاق زیست‌محیطی، چ اول، تهران: حکمت و فلسفۀ ایران.
  13. فیض کاشانی، ملامحسن (1342). کلمات مکنونه، تحقیق عزیزالله عطاردی، تهران: فراهانی.
  14. کلینی، محمد‌بن یعقوب (۱۳۶۵). الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  15. مجلسی، محمد باقر (بی‌تا). بحارالانوار، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
  16. معین، محمد (1360). فرهنگ فارسی معین، جلد 6، چ چهارم، تهران: سپهر.
  17. نصر، سید حسین (1394). قداست طبیعت: مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی.
  18. ـــــــــــــــ (1384). دین و نظام طبیعت، ترجمۀ محمد حسن فغفوری، چ اول، تهران: حکمت.

19. ـــــــــــــ (1387). در جست‌وجوی امر قدسی، گفت‌وگوی رامین جهانبگلو با دکتر سید حسین نصر، ترجمۀ مصطفی شهرآیینی، چ چهارم، تهران: نشر نی.

  1. ــــــــــــــ (۱۳۷۶). جوان مسلمان و دنیای متجدد، ترجمۀ مرتضی اسعدی، چ اول، تهران: طرح نو.
  2. ـــــــــــــــ (1382). نیاز به علم مقدس، ترجمۀ حسن میانداری، چ دوم، قم: مؤسسۀ فرهنگی طه.
  3. ــــــــــــــ (1383). اسلام و تنگناهای انسان متجدد، ترجمۀ ان‌شاءالله رحمتی، چ اول، تهران: نشر سهروردی.
  4. ــــــــــــــ (1383). قلب اسلام، ترجمۀ مصطفی شهرآیینی، چ اول، تهران: حقیقت.
  5. ــــــــــــــ (1387). انسان و طبیعت (بحران معنوی انسان متجدد)، ترجمۀ عبدالرحیم گواهی، چ چهارم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  6. ـــــــــــــ (1396). اسلام، جهان اسلامی معاصر و بحران محیط زیست، ترجمۀ علیرضا رضایت، اطلاعات حکمت و معرفت، شمارۀ 5.
  7. نصری، عبدالله (1386). رویارویی با تجدد، چ اول، تهران: علم.
  8. وست، ویلیام (1387). روان‌درمانی و معنویت، ترجمۀ شهریار شهیدی و سلطانعلی شیرافکن، چ دوم، تهران: رشد.
    1. Bourdeau, P. (2004). The man-nature relationship and environmental ethics. Journal of Environmental Radioactivity, 72: 9-15.
    2. Elkins.D.N,hedstorm,Hughes.L.L,Leaf,J.A.andSunders,C.Towards a humanistic- phenom enological Spiritualiy: journal of Humanistic Psychology, 1988,28,4: pp5-18.
    3. Stone,D.(2006). Sustainable development: Convergence of public health and natural environment agendas, nationally and locally. Public Health, 120:1110-1113.