بررسی و نقد چیستی وحی از دیدگاه نصر حامد ابوزید

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری گروه فلسفه، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

ابوزید، اندیشمند مصری، راجع به چیستی وحی سه دیدگاه مطرح می‌کند. در دیدگاه نخست، وی نبوت را با کهانت مقایسه کرد، تا از جهت فرهنگی، مقبول و آشنا معرفی کند، اما، اولاً بررسی ابوزید در مورد کهانت و شیوع فرهنگی آن کافی نیست؛ ثانیاً خرافه‌های فرهنگی مانند کهانت، توجیه مناسبی برای وحی ارائه نمی‌کند؛ ثالثاً ادعای او با شواهد درون‌دینی سازگار نیست. او در دیدگاه دومش قرآن را محصول تجربۀ دینی پیامبر معرفی می‌کند. وی در اواخر عمرش دیدگاه سومی را ارائه داد که بر اساس آن، قرآن را نه کلام خدا، بلکه کلام خطاپذیر پیامبر (ص) می‌داند. از نظر ابوزید، قرآن حاصل گفت‌وگوهای پیامبر در مواجهه با اعراب است. قرآن متن واحد و منسجم نیست، بلکه مجموعه‌ای از گفتارهاست. قرآن به‌مثابۀ گفتار، متنی پاره‌پاره تلقی می‌شود که اختلاف‌های آن توجیه‌پذیر و تناقض‌های آن رفع‌شدنی خواهد بود، زیرا هر گفتاری متناسب با شرایط و مقتضیات و برای مخاطبان خاصی بیان شده است. در این مقاله نظریات ابوزید بررسی و نقد و نادرستی آنها نشان داده شده است.

کلیدواژه‌ها


  1. ابن‌منظور، محمد (1414 ق). لسان العرب، چ سوم، بیروت: دار صادر (نرم‌افزار جامع تفاسیر نور 2).
  2. ابوزید، نصر حامد، القرآن نص تاریخی و ثقافی، اجری الحوار: محمد علی الاتاسی، www.Maaber.50megs.com.
  3. ــــــــــــــــ (1379). تأویل، حقیقت و نص، ترجمۀ مرتضی کریمی‌نیا، کیان، شمارۀ 54.
  4. ــــــــــــــــ ، دین و صلح، ترجمۀ روح‌الله فرج‌زاده، www.nasr-hamed -abuzayd.blogfa.com.
  5. ــــــــــــــــ ، قرآن به‌مثابۀ متن، قرآن به‌مثابۀ دیسکورس‌های مختلف، گفت‌وگو با اکبر گنجی، www.nasr-hamed-abuzayd.blogfa.com
  6. ــــــــــــــــ ، متن بودن قرآن، ترجمۀ روح‌الله فرج‌زاده،  www.nasr-hamed-abuzayd.blogfa.com
  7. ــــــــــــــــ ، مقاربه جدیده للقرآن من النص الی الخطاب، نحو تأویلیه انسانویه www.mi3raj.net.
  8. ــــــــــــــــ (1380). معنای متن، ترجمۀ مرتضی کریمی‌نیا، تهران: طرح نو.
  9. ــــــــــــــــ  (1376). مفهوم وحی، ترجمۀ محمد تقی کرمی، نقد و نظر، شمارۀ 12.

10. ــــــــــــــــ  (1996). نقد الخطاب الدینی، بیروت: المرکز الثقافی العربی.

11. ــــــــــــــــ (1393). حضرت محمد(ص) و آیات خدا، قرآن و آیندۀ اسلام، به کوشش هلال سزگین، ترجمۀ فریده فرنودفر، تهران: نشر علم.

12. ــــــــــــــــ (2010). التجدید والتحریم والتأویل (بین المعرفه العلمیه و الخوف من التکفیر)، بیروت: المرکز الثقافی العربی.

13. ــــــــــــــــ (2014). نوآوری، تحریم و تأویل (شناخت علمی و هراس از تکفیر)، ترجمۀ مهدی خلجی، آموزشکدۀ الکترونیکی توانا.

14. ــــــــــــــــ ، اساس دین بیم و عشق است، مصاحبۀ استفان اورث با نصر حامد ابوزید، ترجمۀ سپیده جدیری، www.nasr-hamed-abuzayd.blogfa.com

15. ارکون، محمد (1993). الفکر الاسلامی نقد و اجتهاد، ترجمه و تعلیق هاشم صالح، الجزائر: المؤسسة الوطنیه للکتاب.

16. خدابخش، داوود، نصر حامد ابوزید و کتاب {حضرت} محمد و آیات الهیwww.nasr-hamed-abuzayd.blogfa.com

17. السید، ناظم، حوار مع ابوزید، جدیره القدس العربی www.nasr-hamed-abuzayd.blogfa.com

18. طباطبایی، سید محمد حسین (1417 ق). نهایه الحکمه، تصحیح و تعلیق عباسعلی زارعی سبزواری، چ چهاردهم، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی.

19. ــــــــــــــــــــــــــ (1374). المیزان، ترجمۀ سید محمد باقر موسوی همدانی، چ پنجم، قم: جامعۀ مدرسین (نرم‌افزار جامع تفاسیر نور 2).

20. وصفی، محمد رضا (1387). نومعتزلیان، گفت‌وگو با نصر حامد ابوزید، عابد الجابری، محمد ارکون، حسن حنفی، تهران: نگاه معاصر.